Η διέξοδος από την κρίση: Νέες, σύγχρονες, μικρές επιχειρήσεις

Τον τελευταίο καιρό, τα τηλεοπτικά κανάλια, μιλάνε και πάλι για επιτυχημένους νέους επιστήμονες που μετανάστευσαν και πέτυχαν σπουδαία πράγματα, σε ευρεσιτεχνίες, ανακαλύψεις και επιχειρήσεις ανά τον κόσμο, στο εξωτερικό! Στην είδηση διακρίνονταν και μια εθνική περηφάνια μαζί με υποψία αλαζονείας και, ταυτόχρονα, φανερή υποτίμηση της χώρας μας, στην οποία άφηναν να εννοηθεί ότι τίποτα καλό δεν μπορεί να γίνει και δικαίως φεύγουν οι νέοι με μυαλό!

Για πολλούς ανθρώπους της εργασίας, των επιχειρήσεων  και του πνεύματος, οι οποίοι υποφέρουν και μοχθούν να βρουν μια  λύση, ένα φως εξόδου από την κρίση, αυτές οι πομπώδεις ειδήσεις είναι μαχαιριά στα πλευρά τους.

Χαίρονται που αποδεικνύεται ότι η χώρα μας βγάζει μυαλά ικανά να σταθούν στα υψηλά σκαλιά της παγκόσμιας πρωτοπορίας. Όμως δεν χαίρονται καθόλου που αυτές οι επιτυχίες σημειώνονται στη ξένη, με μόνο υλικό κέρδος το ατομικό κέρδος του κάθε νέου επιστήμονα, την ώρα που η χώρα και ο λαός υποφέρουν από συνεχείς πτώσεις και οικονομικές καταπτώσεις.

Όσο και αν κάποιος μιλήσει για ατομική ελευθερία στην επιλογή, δεν μπορεί να ξεγράψει ότι ο λαός μας ξόδεψε τεράστια ποσά μέσα στην κρίση, για να φτάσουν σε αυτό το επίπεδο, οι χιλιάδες νέοι επιστήμονες που ξενιτεύτηκαν. Και το κυριότερο, δεν μπορεί να αποδεχτεί ότι χάνεται έτσι και το μέλλον της χώρας. Τώρα εμείς θα έχουμε υποστεί το κόστος και οι άλλες χώρες θα απολαμβάνουν αδάπανα τα οφέλη!

Μπορεί να δικαιολογεί και να αποδέχεται κανείς την ατομική απάντηση, «τι να κάνω στην Ελλάδα, αφού δεν πρόσφερε καμία δυνατότητα να αναπτύξω τις επιστημονικές και τεχνικές ιδέες μου», αλλά δεν μπορεί να δικαιολογήσει ποτέ τις κυβερνήσεις που πέρασαν τα 8 χρόνια κρίσης και δεν αντιλήφθηκαν το πλέον απαραίτητο: την αξιοποίηση των νέων επιστημόνων και των ευφυών νέων και τεχνιτών μας, για νέες επιχειρηματικές δράσεις και νέα ανταγωνιστικά προϊόντα. Τη μια νόμιζαν ότι θα σώσουν θνησιγενείς κλάδους και επιχειρήσεις και την άλλη ότι θα περνούσε η κρίση με κάποια μνημονιακά μέτρα που συρρίκνωναν την καταναλωτική και παραγωγική βάση και με τα παλιά υλικά θα είχαμε νέα, ανθούσα οικονομία! Οποία πλάνη!

Έτσι, με αυτές τις (αδιέξοδες) πολιτικές, δεν πτωχεύσαμε μόνο σε παραγωγή και πλούτο, πτωχεύσαμε και σε ποιότητα ανθρώπινου δυναμικού. Κάτι σαν διπλή πτώχευση δηλαδή!

Σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά, 200.000 Έλληνες επιστήμονες έχουν μεταναστεύσει, αναγκαστικά, στο εξωτερικό προκειμένου να αξιοποιήσουν τις επιστημονικές ικανότητες και τις δεξιότητες που απέκτησαν, αλλά εδώ παρέμεναν νεκρά στοιχεία. Υπολόγισε δε το συνολικό κόστος της παιδείας τους στα 10 δισεκ. ευρώ.

Φυσικά, αυτά είναι τα τυπικά, μετρήσιμα κόστη. Τα μελλοντικά πολλαπλασιαστικά διαφυγόντα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά οφέλη, είναι τεράστια, ανεκτίμητα θα λέγαμε, και αυτά δεν μετρώνται ως παρελθοντική απώλεια αλλά ως μελλοντική, δυστυχώς. Πώς να μην είναι η φυγή τους μαχαιριά στα πλευρά των νοημόνων ανθρώπων και της οικονομίας μας;

Η περίπτωση της  Βουλγαρίας

Στη δεκαετία του ’90, σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες από σήμερα, χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις κάθε είδους, κυρίως όμως μεταποίησης, μετανάστευσαν από την Ελλάδα στη Βουλγαρία, ενώ στην ίδια τη Βουλγαρία ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις κάθε είδους, περισσότερο υπηρεσιών. Σε μια χώρα που είχε γνωρίσει μόνο επιχειρήσεις - γίγαντες με χιλιάδες εργαζόμενους, ξαφνικά αυτό το μοντέλο εγκαταλείπονταν, όχι χωρίς πίεση από τους ξένους, και γέμιζε με μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αντί να δούμε εκεί την εισβολή πολυεθνικών μονοπωλίων που αγόραζαν τα πάντα κοψοχρονιά, η πρωτοπορία των νέων επιχειρήσεων, εκτός ορισμένων περιπτώσεων, ήταν μικρομεσαίες.

Δεν λάθεψαν τα μονοπώλια, μάλλον ήξεραν καλά τι έκαναν. Είναι γνωστή η νομοτελειακή σχέση αλληλοσυμπλήρωσης και αλληλεξάρτησης μικρομεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων. Ποτέ μια μεγάλη επιχείρηση δεν μπορεί να ανθίσει και να γίνει παραγωγική και ανταγωνιστική αν δεν έχει προηγηθεί η άνθιση τεράστιου αριθμού μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες προηγούμενα, θα δοκιμάσουν και θα «τσεκάρουν» κάθε νέο οικονομικό πεδίο, θα προετοιμάσουν την οικονομική και επιχειρηματική σταθερότητα, θα τεστάρουν την αξιοπιστία των κυβερνητικών πολιτικών και με συνεκτίμηση οικονομικών και πολιτικών όρων και των υποδομών, θα αποφασίσουν τότε τις μεγάλες επενδύσεις. Όχι σπάνια αυτές οι επενδύσεις γίνονται με εξαγορές και συγχωνεύσεις με επιτυχημένες μικρομεσαίες επιχειρήσεις που άνοιξαν το δρόμο και αποτελούν σίγουρο οδηγό επιτυχίας.

Η πολιτική των κυβερνήσεων

Προφανώς οι ελληνικές κυβερνήσεις απαξίωσαν να διδαχθούν από το παράδειγμα της Βουλγαρίας όταν εδώ η κρίση ξέσπασε. Στην ουσία παραβίαζαν μια από τις νομοτέλειες διόρθωσης και εξυγίανσης του συστήματος. Αντιμετώπισαν με μεγαλοϊδεατισμό, ως παλιό μέλος της ΕΕ, την κρίση και άρχισαν τα απανωτά μνημόνια απαξίωσης για να γίνει ελκυστική η ελληνική οικονομία για μεγάλες ξένες επενδύσεις.  Επενδύσεις που θα ερχόταν ως σωτήρες να βγάλουν τη χώρα από την κρίση. Από αυτή τη λογική δεν ξέφυγε, δυστυχώς, ούτε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ –ΑΝ.ΕΛ. με αποτέλεσμα στον 8ο χρόνο της κρίσης, με ή χωρίς ιδεολογήματα, να προσβλέπει σε ξένους επενδυτές – σωτήρες που θα έρθουν μάλιστα και με ιδιαίτερους λεκτικούς ιδεολογικούς όρους!

Φυσικά είναι και πάλι λάθος! Ακόμη και αν αρχίσουν να έρχονται κάποιες επενδύσεις, με τόση απαξίωση που έχει γίνει στην αξία της εργασίας του ανθρώπινου δυναμικού και των παγίων στοιχείων της χώρας, αυτό δεν είναι αναπτυξιακή επένδυση αλλά είναι κατά κανόνα ευκαιριακά κέρδη, «της αρπαχτής» τα λένε, όπως αυτά της εξαγοράς των τραπεζών μας με τιμές μετοχών κοψοχρονιά που θα πληρώσουμε εμείς τη διαφορά ή των αεροδρομίων κλπ.

Γιατί νέες μικρές επιχειρήσεις;

Η κρίση σήμερα έχει κατακαθίσει σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Μπορούμε βέβαια πάντα να πάμε και… χειρότερα, αλλά είναι σε ένα σημείο που μπορούμε να κάνουμε, ως χώρα, την αναστροφή. Αυτό μάλιστα το υποστηρίξαμε, με  ειδικό άρθρο στο eea.gr, από τον Ιούλιο του 2015,  όταν όλες οι προβλέψεις των αναλυτών έδειχναν «μαύρο»!

Ο λόγος που μιλήσαμε(eea.gr) για το επιστημονικό δυναμικό που έφυγε από τη χώρα, είναι γιατί αυτό το δυναμικό είναι άρρηκτα δεμένο με αυτή την αναστροφή και τη μόνη αποτελεσματική προοπτική εξόδου από την κρίση με ανταγωνιστικούς και αναπτυξιακούς όρους. Η προσπάθεια αυτή έχει και όνομα:

-νέες και νεοφυείς επιχειρήσεις στη βάση των νέων τεχνολογιών, καινοτομιών, ευρεσιτεχνιών, υψηλών προδιαγραφών προϊόντων.

-Επιχειρήσεις υψηλής (επιστημονικής) προστιθεμένης αξίας, σχετικά μικρού επενδυτικού κόστους.

-Επιχειρήσεις με ανταγωνιστικές και βιώσιμες θέσεις εργασίας, υψηλής παραγωγικότητας της εργασίας με μικρό μοναδιαίο κόστος εργασίας.

-Επιχειρήσεις που παράγουν καταναλωτικά ή ενδιάμεσα επενδυτικά και επιμέρους προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές, ακόμη και σε σχέση με χώρες φθηνού εργατικού κόστους.

Αυτό το μοντέλο φυσικά φαίνεται να έχει αλληλοαποκλειόμενους όρους από οικονομολογική πλευρά αλλά όχι από πολιτική. Γιατί το πρόβλημα στην επιλογή της Πολιτείας να επενδύσει σε κάποιους τομείς, εν καιρώ κρίσης για να εξέλθει από αυτή, είναι πολιτικό όχι τεχνικοοικονομικό. Και το σημερινό φαινομενικό κόστος που δρα σαν δύναμη αδράνειας και τροχοπέδη, αύριο θα είναι η πλέον προσοδοφόρα επένδυση. Διαφορετικά ας συνεχίσουμε να σκορπάμε λεφτά χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και χωρίς στόχο την εκκίνηση μιας, μικρής έστω, ατμομηχανής της οικονομίας.

Οι υποδομές

Επί 4 σχεδόν χρόνια το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας έχει περάσει από όλα τα αρμόδια και μη υπουργεία, γενικές γραμματείες, περιφέρειες, οργανισμούς κλπ, προσπαθώντας να διασφαλίσει έναν ελάχιστο όρο για να τον μετατρέψει σε φυτώριο νέων επιχειρήσεων. Να αξιοποιήσει ένα από τα τεράστια ακίνητα του Δημοσίου που τα έχει για πώληση κοψοχρονιά, μέσα στην απαξίωση και την εγκατάλειψη. Ένα ακίνητο για να το μετατρέψει σε στέγη νέων ικανών ανθρώπων για να επιχειρήσουν και να πειραματιστούν σε νέες τεχνολογικές, παραγωγικές και καινοτομικές ιδέες. Δεν πέτυχε τίποτα ακόμη! Ας μην αναρωτιόμαστε μετά γιατί φεύγουν οι νέοι επιστήμονες.

Φυσικά, αυτή η πρωτοβουλία του ΕΕΑ, δεν αρκεί για τη χώρα. Όμως μπορεί να είναι  μια αρχή για μια πολλαπλασιαστική πολιτική, μια σταγόνα νέου επιχειρηματικού χρώματος (πνεύματος) που θα μπορούσε να χρωματίσει και να κινήσει, αν υιοθετηθεί από την Πολιτεία, ολόκληρη την οικονομία.

Η Πολιτεία, αντί αποσπασματικών μέτρων και προγραμμάτων με ημερομηνία λήξης, που όχι λίγες φορές αποτελούν ταμειακές συμβολές, θα έπρεπε αυτή την ιδέα του ΕΕΑ να την πολλαπλασιάσει και οριζοντίως και καθέτως και κεντρικά και περιφερειακά με:

-Επενδύσεις κεφαλαίων σε υποδομές επιχειρηματικότητας νέων τεχνολογιών και καινοτομιών!

-Επενδύσεις που απαλλάσσουν τον νέο επιχειρηματία - επιστήμονα από τις τεράστιες γραφειοκρατίες και κόστη που επωμίζεται ο νέος επιχειρηματίας πριν βάλει το κλειδί στην πόρτα.

-Επενδύσεις σε υποδομές επικοινωνιών, ηλεκτρονικής, εργαστηριακής υποδομής, κοινών διαχειριστικών, λογιστικών και εμπορικών υπηρεσιών, κατοχύρωσης της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, υποδομές που θα φέρουν τον κάθε επιστήμονα, τεχνίτη, καινοτόμο και φιλόδοξο νέο, ευθέως σε παραγωγική – εφαρμοστική σχέση με το αντικείμενο της ιδέας του, με το αντικείμενο της παραγωγής του, με την καινοτομία του, ώστε να μη ξοδέψει ούτε ώρα, ούτε ευρώ για «φθοροποιές» διαδικασίες.

-Επιχειρήσεις εξωστρεφείς που με την αξιοποίηση των συνεργατικών δικτύων ανοικτής καινοτομίας και δικτύων ευέλικτης εξειδίκευσης, θα μπορούσαν να πετύχουν με επιστημονικούς όρους συλλογικό καταμερισμό εργασίας και συλλογική παραγωγικότητα πολύ ανώτερη ενός επιχειρηματικού γίγαντα που αδυνατεί να πετύχει να εργάζονται αυτοτελώς και με τη φλόγα του νέου επιχειρηματία, τα επιμέρους τμήματά του.

-Δημιουργία και συγκέντρωση όλων αυτών των δράσεων σε κέντρα καινοτομίας και νέων επιχειρήσεων, συνδεδεμένα με δευτεροβάθμιο συνεργατικό δίκτυο ανοικτής καινοτομίας, λιτής διοικητικής δομής και ενιαίας αντίληψης, κάτω από την εποπτεία και ενεργή συμμετοχή των επιμελητηρίων και των τοπικών και κλαδικών οργανώσεων των κοινωνικών εταίρων για την αξιοποίησης ιδεών, τοπικών πόρων και τοπικών πλουτοπαραγωγικών πηγών πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς παραγωγής.

-Κέντρα τα οποία θα συνδυαστούν με ερευνητικά, πανεπιστημιακά και τεχνολογικά ιδρύματα για την παραγωγική αξιοποίησή τους, ενώ ταυτόχρονα θα λαμβάνουν την επιστημονική τους υποστήριξη. Στο πλαίσιο αυτό τα κέντρα (και οι επιχειρήσεις – μέλη τους) θα μπορούσαν να συνεργάζονται και με μεγάλες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας για την παραγωγή ειδικών προϊόντων.

Σύνοψη

Κάτω από όρους και κανόνες, αυτά τα επιχειρηματικά κέντρα- φυτώρια με κοινές υποδομές υψηλής τεχνολογίας και με την άμεση συνεργασία των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, θα μπορούσαν να διεξάγουν εθνικές και διεθνείς έρευνες αγοράς και να πραγματοποιούν, με χρήση νέων τεχνολογιών (e-learning),  τακτικά σεμινάρια επιστημονικής ενημέρωσης και ερευνητικής αναβάθμισης ώστε να διαμορφώνουν νέα προϊόντα, νέους επιχειρηματίες και νέες επιχειρήσεις.  Επιχειρήσεις με όλα τα πλεονεκτήματα που απαιτούνται σήμερα και περιγράψαμε παραπάνω. Αυτά τα φυτώρια προϊόντων και επιχειρήσεων θα ανέδειχναν και το νέο μοντέλο επιχείρησης που μας βγάζει από την κρίση, ανταγωνιστικά, βιώσιμα και με προοπτικές ανάπτυξης.

Όλο αυτό δεν είναι παρά μια τεράστια προσπάθεια συλλογικής αξιοποίησης του, τεχνητώς, πλεονάζοντος πρωτοπόρου επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού της χώρας για την δημιουργία μιας νέας ενιαίας και συλλογικά διαμορφωμένης σύγχρονης επιχειρηματικότητας.

Με μια τέτοια συλλογική προσπάθεια, όχι μόνο θα μείνουν και θα επανακάμψουν οι νέοι επιστήμονες στη χώρα, όχι μόνο θα αρχίσει η στροφή προς την ανάπτυξη, αλλά τότε ακριβώς θα έχουμε έναν βομβαρδισμό προτάσεων για μεγαλύτερες και μεγάλες επενδύσεις, πάνω σε δική μας παραγωγική βάση και αφού οι μικρές μας επιχειρήσεις έχουν αποδείξει και ανοίξει το δρόμο στην πραγματικά κερδοφόρα επένδυση και όχι σε επένδυση της αρπαχτής.