Η εταιρική φοροαποφυγή και οι νέοι κανόνες

Στις 12 Ιουλίου 2016 το Συμβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες για την αντιμετώπιση ορισμένων πρακτικών  που χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τις μεγάλες εταιρείες προκειμένου να μειώσουν την φορολογική τους υποχρέωση.

Η οδηγία είναι μέρος της δέσμης μέτρων που υπέβαλε η Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2016 για να ενισχύσει τους κανόνες κατά της εταιρικής φοροαποφυγής. Η δέσμη βασίζεται στις συστάσεις που εξέδωσε ο ΟΟΣΑ για να αντιμετωπιστεί η διάβρωση της φορολογικής βάσης και η μετατόπιση των κερδών (BEPS).

Η οδηγία εξετάζει καταστάσεις στις οποίες όμιλοι επιχειρήσεων εκμεταλλεύονται τις διαφορές μεταξύ των εθνικών φορολογικών συστημάτων, προκειμένου να μειώσουν τις συνολικές φορολογικές τους εισφορές. Οι φορολογούμενες εταιρίες μπορούν να επωφεληθούν από τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές ή τις μειώσεις διπλής φορολογίας. Ή να εξασφαλίζουν ότι τα εισοδήματά τους παραμένουν αφορολόγητα καθιστώντας τα εκπιπτέα σε μια δικαιοδοσία ενώ αυτά δεν περιλαμβάνονται ούτε στη φορολογική βάση της άλλης δικαιοδοσίας. Το αποτέλεσμα στρεβλώνει τις επιχειρηματικές αποφάσεις και ενδέχεται να δημιουργήσει καταστάσεις αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού, όπως τονίζει ακολούθως το taxheaven.gr.

Νέα μέτρα σε πέντε τομείς

Το σχέδιο οδηγίας καλύπτει όλους τους φορολογουμένους που υπόκεινται στο φόρο επί των εταιριών στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των θυγατρικών εταιριών που έχουν έδρα σε τρίτες χώρες. Θεσπίζει κανόνες κατά της φοροαποφυγής σε πέντε συγκεκριμένους τομείς:

α) Περιορισμός τόκων (interest limitations rules) (Ορισμένες πολυεθνικές εταιρίες μπορούν τεχνητά να μετατοπίσουν το χρέος τους με δάνεια μεταξύ θυγατρικής και μητρικής, έτσι ώστε το μεγαλύτερο μέρος των τόκων να εκπίπτει στην θυγατρική που βρίσκεται στην χώρα με την μεγαλύτερη φορολογία ).   Η οδηγία έχει ως στόχο να αποθαρρύνει την πρακτική αυτή , περιορίζοντας το ποσό των τόκων που μια επιχείρηση  δικαιούται να εκπέσει σε ένα φορολογικό έτος.

β) Κανόνες για τη φορολόγηση κατά την έξοδο.(Exit taxation rules) Οι φορολογούμενες εταιρίες ενδέχεται να προσπαθήσουν να μειώσουν τη φορολογική επιβάρυνσή τους, μεταφέροντας τη φορολογική κατοικία τους ή/και τα περιουσιακά στοιχεία τους σε μια δικαιοδοσία με χαμηλή φορολογία. Η φορολόγηση κατά την έξοδο από μια χώρα εξυπηρετεί τον σκοπό της πρόληψης της διάβρωσης της φορολογικής βάσης στο κράτος προέλευσης όταν υποκείμενα στοιχεία ενεργητικού που περιλαμβάνουν μη πραγματοποιηθέντα κέρδη μεταφέρονται, χωρίς αλλαγή κυριότητας, εκτός της φορολογικής δικαιοδοσίας του εν λόγω κράτους μέλους.

γ)  Γενικός κανόνας απαγόρευσης των καταχρήσεων. (General anti-abuse rule.) Ο κανόνας είναι σχεδιασμένος έτσι ώστε να καλύπτει τα κενά που μπορεί να υπάρχουν στους ειδικούς αντικαταχρηστικούς κανόνες μιας χώρας κατά της φοροαποφυγής. Τα συστήματα εταιρικού φορολογικού σχεδιασμού είναι πολύ περίπλοκα και η φορολογική νομοθεσία συνήθως δεν εξελίσσεται αρκετά γρήγορα ώστε να περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα άμυνας. Ο γενικός κανόνας απαγόρευσης των καταχρήσεων θα δώσει στις αρχές την εξουσία να στερούν από τους φορολογούμενους το όφελος των καταχρηστικών φορολογικών ρυθμίσεων.

δ) Κανόνας για τις ελεγχόμενες αλλοδαπές εταιρείες (ΕΑΕ). (Controlled foreign company (CFC) rules.) Οι εταιρικοί όμιλοι, προκειμένου να μειώσουν τη συνολική φορολογική τους επιβάρυνση, μετατοπίζουν μεγάλα ποσά κερδών προς ελεγχόμενες θυγατρικές σε δικαιοδοσίες με χαμηλό φορολογικό συντελεστή. Ένα σύνηθες σύστημα αποτελείται από ένα πρώτο στάδιο που περιλαμβάνει τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας άυλων περιουσιακών στοιχείων, π.χ. δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, στην ΕΑΕ και, σε ένα δεύτερο στάδιο, τη μετατόπιση της καταβολής δικαιωμάτων εκμετάλλευσης. Οι κανόνες για τις ΕΑΕ ανακατανέμουν το εισόδημα μιας αλλοδαπής ελεγχόμενης θυγατρικής με χαμηλή φορολόγηση στη μητρική της εταιρία, η οποία συνήθως φορολογείται με μεγαλύτερο συντελεστή.

ε) Κανόνες για τις υβριδικές αποκλίσεις.(Rules on hybrid mismatches.) Οι φορολογούμενες εταιρίες εκμεταλλεύονται τις διαφορές μεταξύ των εθνικών φορολογικών συστημάτων, προκειμένου να μειώσουν τις συνολική φορολογική τους επιβάρυνση. Τέτοιες διαφορές μπορούν συχνά να οδηγήσουν σε διπλές εκπτώσεις (δηλαδή εκπτώσεις και στις δύο χώρες) ή σε μείωση του εισοδήματος στη μία χώρα χωρίς αύξησή του στην άλλη.

Κοινή προσέγγιση της ΕΕ

Η οδηγία θα διασφαλίσει επίσης ότι τα μέτρα του ΟΟΣΑ κατά της BEPS θα εφαρμοσθούν συντονισμένα στην ΕΕ, και για επτά κράτη μέλη της ΕΕ που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ. Επίσης, με την επιφύλαξη της αναθεωρημένης πρότασης της Επιτροπής για την κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ), λαμβάνει υπόψη τις συζητήσεις που διεξήχθησαν από το 2011 όσον αφορά την υπάρχουσα ΚΕΒΦΕ στο Συμβούλιο.

Τρείς από τους πέντε τομείς που καλύπτει η οδηγία εφαρμόζουν τις βέλτιστες πρακτικές του ΟΟΣΑ, δηλ. κανόνες για τον περιορισμό των τόκων, κανόνες ΕΑΕ και κανόνες για τις υβριδικές αποκλίσεις. Οι δύο άλλοι, δηλ. γενικός κανόνας απαγόρευσης των καταχρήσεων και κανόνες για τη φορολόγηση κατά την έξοδο, αφορούν τα θέματα BEPS της πρότασης ΚΕΒΦΕ.

Έγκριση και εφαρμογή

Η συμφωνία επετεύχθη μετά τις συζητήσεις του Συμβουλίου Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων. Στις 17 Ιουνίου 2016, το Συμβούλιο κατέληξε σε ευρεία συμφωνία, με σιωπηρή διαδικασία.

Η διαδικασία έληξε χωρίς αντιρρήσεις, οπότε η οδηγία θα υποβληθεί σε προσεχή σύνοδο του Συμβουλίου προς έγκριση.

Τα κράτη μέλη θα έχουν προθεσμία μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2018 για να μεταφέρουν την οδηγία στην εθνική τους νομοθεσία, εκτός από τους κανόνες για τη φορολόγηση κατά την έξοδο, για τους οποίους η προθεσμία είναι 31 Δεκεμβρίου 2019. Τα κράτη μέλη, τα οποία έχουν στοχευμένους κανόνες ισοδύναμης αποτελεσματικότητας με τους κανόνες περιορισμού των τόκων, μπορούν να τους εφαρμόζουν μέχρις ότου ο ΟΟΣΑ επιτύχει συμφωνία για ελάχιστο πρότυπο ή μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2024 το αργότερο.

Άλλες πρωτοβουλίες

Σε ό,τι αφορά την υπόλοιπη δέσμη μέτρων φοροαποφυγής που υπεβλήθη τον Ιανουάριο του 2016, η Προεδρία έχει ορίσει φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα. Στις 25 Μαΐου, το Συμβούλιο ενέκρινε:

- οδηγία σχετικά με την ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών για τις πολυεθνικές εταιρίες,
- συμπεράσματα για τις πτυχές της φορολογικής διαφάνειας όσον αφορά τις τρίτες χώρες.

Η δέσμη μέτρων για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής ακολουθεί ορισμένες άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ το 2015. Σε αυτές περιλαμβάνεται η οδηγία που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2015 για τις διασυνοριακές ερμηνευτικές φορολογικές αποφάσεις (tax rulings).

Τον Δεκέμβριο του 2014, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόνισε ότι "πρέπει επειγόντως να δοθεί ώθηση στις προσπάθειες για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε επίπεδο ΕΕ".