Επιστροφές προστίμων από τα αυθαίρετα

Στην ουρά για επιστροφή χρημάτων από την καταβολή προστίμων για τα αυθαίρετα μπαίνουν χιλιάδες πολίτες που ολοκλήρωσαν την ένταξή τους στον προηγούμενο νόμο των αυθαιρέτων και υποχρεωτικά εντάχθηκαν στη συνέχεια στη νέα ρύθμιση που καθιέρωσε σημαντικές εκπτώσεις με κοινωνικά κριτήρια για ειδικές κατηγορίες πολιτών.

Ο νέος νόμος προέβλεπε μια σειρά από ευεργετικές διατάξεις στον υπολογισμό προστίμου για άτομα με αναπηρία άνω του 80%, πολύτεκνους, μακροχρόνια άνεργους κ.ά., με αποτέλεσμα να προβλεφθεί με ειδική διάταξη η διόρθωση ή η επιστροφή χρημάτων για όσους πέρασαν στο νέο καθεστώς και είχαν ολοκληρώσει τη διαδικασία της υπαγωγής. Αφορά όμως και σε περιπτώσεις με αυθαίρετες κατασκευές προ του 1975 που έχουν απαλλαγή προστίμων, η οποία δεν προβλεπόταν στην προγενέστερη ρύθμιση, τροποποίηση της τιμής ζώνης λόγω αλλαγής νομοθεσίας, παλαιά πρόστιμα που βρέθηκαν εκ των υστέρων αλλά και λάθη μηχανικών στα στοιχεία των δηλώσεων.

Το πρόβλημα αναφέρει το "Πρώτο Θέμα", αναμένεται να κληροδοτηθεί και με τη θέσπιση του νόμου για τον έλεγχο και την προστασία του δομημένου χώρου που προβλέπεται να ψηφιστεί μέσα στον Απρίλιο και ο οποίος προβλέπει ακόμη χαμηλότερο ύψος προστίμων.

Τρία χρόνια μετά την ψήφιση του θεσμικού πλαισίου για την αυθαίρετη δόμηση (4178/2013) που αντικατέστησε εσπευσμένα τον προηγούμενο αντισυνταγματικό νόμο (4014/2012), η επίμαχη υπουργική απόφαση με την οποία θα καθορίζονταν οι διαδικασίες, που θα τακτοποιούσαν τις εκκρεμότητες, παραμένει άφαντη. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, το σχέδιο της ΚΥΑ προετοιμάζεται το τελευταίο τρίμηνο.

Εχει όμως σκοντάψει στο υπουργείο Οικονομικών εξαιτίας πρόβλεψης του υπουργείου Περιβάλλοντος τυχόν επιστροφές να συμψηφίζονται με οφειλές στην Εφορία. Το Οικονομικών αρνήθηκε να δώσει το πράσινο φως στην πρόταση και ζητήθηκε μια εκτίμηση συνεπειών για την έκταση του προβλήματος και την οικονομική του διάσταση. Ωστόσο, το Τεχνικό Επιμελητήριο, που διαχειρίζεται την πλατφόρμα αυθαιρέτων μέσω της οποίας γίνονται οι δηλώσεις γι' αυτά, δηλώνει ότι είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια το μέγεθος της συγκεκριμένης κατηγορίας πολιτών.

Σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία που έχει το υπουργείο Περιβάλλοντος από την επεξεργασία των δηλώσεων του ΤΕΕ, οι πιστωτικές δηλώσεις υπολογίζονταν περίπου στα 35 εκατ. ευρώ. Με βάση τα τελευταία στοιχεία του ΤΕΕ, 298.983 δηλώσεις έχουν μεταφερθεί στον νόμο από την προηγούμενη νομοθετική ρύθμιση (Ν.4014). Ωστόσο δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς υπάγονται στην κατηγορία των μειωτικών συντελεστών και διεκδικούν επιστροφή χρημάτων.

Η ανατροπή του σχεδιασμού για τον συμψηφισμό με φόρους οδήγησε το υπουργείο Περιβάλλοντος στη λύση του Πράσινου Ταμείου, στο οποίο διοχετεύονται και όλα τα έσοδα από τα πρόστιμα για τα αυθαίρετα. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του, Γιάννη Πατρίκιο, λόγω δημοσιονομικών απαιτήσεων το Ταμείο παρουσιάζει σαφείς περιορισμούς αφού μόλις το 2,5% των διαθέσιμων πόρων μπορεί να διατεθεί για χρηματοδότηση δράσεων. Οπως αναφέρει, με τους λιγοστούς αυτούς πόρους είναι πρακτικά αδύνατο να καλύψει η κυβέρνηση την απαίτηση της επιστροφής. Υπό την έννοια αυτή κρίνεται απαραίτητο να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που να τροποποιεί το ποσοστό που μπορεί να αξιοποιηθεί από τα διαθέσιμα του Πράσινου Ταμείου και να γίνει προσπάθεια να υπάρξει ένας πιο ασφαλής προσδιορισμός της επιβάρυνσης από την εφαρμογή του νόμου.

Τι προβλέπει ο νόμος για την επιστροφή

Ο νόμος που είναι σε ισχύ για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων προβλέπει ότι σε περιπτώσεις μεταφοράς στοιχείων στον Ν. 4178, που το πρόστιμο είναι μεγαλύτερο από εκείνο της ολοκληρωμένης πράξης υπαγωγής, δεν καταβάλλεται το επιπλέον ποσό και εκδίδεται βεβαίωση πράξης υπαγωγής σύμφωνα με αυτό που έχει υπολογιστεί. Με υπουργική απόφαση θα καθορίζονταν οι περιπτώσεις διόρθωσης ή η διαδικασία τυχόν επιστροφής χρημάτων εφόσον το πρόστιμο με βάση τον νέο νόμο είναι μικρότερο του ποσού που έχει καταβληθεί.

Σχετικές κρούσεις έγιναν από πολίτες στο υπουργείο Περιβάλλοντος αλλά χωρίς ανταπόκριση, ενώ ανάλογες αναφορές υπήρξαν από το 2013 μέχρι σήμερα και στον Συνήγορο του Πολίτη. «Υπάρχουν πλείστες υποθέσεις πολιτών που εν μέσω των δυσμενών συνεπειών που έχει επιφέρει η οικονομική κρίση αναμένουν εναγωνίως την έκδοση της παρούσας υπουργικής απόφασης», τονίζει στο «business stories» ο κ. Ιωάννης Σαγιάς, βοηθός Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος έχει ξεκινήσει σχετική αλληλογραφία με το υπουργείο από το 2013.

«Ποτέ δεν είπαν ότι η ρύθμιση έχει αποσυρθεί, ωστόσο ακούμε στερεότυπα ότι εξετάζεται», σημειώνει και δηλώνει επιφυλακτικός για τη δυνατότητα του Πράσινου Ταμείου να χρηματοδοτήσει τη δαπάνη αυτή.

Με βάση τις διατάξεις του νόμου για τα αυθαίρετα, οι μακροχρόνια άνεργοι καταβάλλουν το 70% του προστίμου και τα άτομα με αναπηρία άνω του 80% το 15%. Ατομα με αναπηρία άνω του 67% (και ατομικό εισόδημα έως 18.000 ευρώ ή οικογενειακό έως 24.000 ευρώ) καταβάλλουν το 20% του προστίμου. Παλιννοστούντες και ομογενείς καταβάλλουν το 20%, όπως και οι μόνιμοι κάτοικοι της Θράκης για αυθαίρετα στην περιοχή. Οι πολύτεκνοι πληρώνουν σπίσης το 20% του προστίμου, ενώ οι τρίτεκνοι και οι μονογονεϊκές οικογένειες το 30%.

Οι αναφορές στον Συνήγορο του Πολίτη

Μια ματιά στις υποθέσεις που έχουν φτάσει στον Συνήγορο του Πολίτη αλλά και στο ύψος των προστίμων είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανείς την αγωνία του κόσμου να διευθετηθεί η εκκρεμότητα. Στην Κερατέα πολίτης προέβη αρχικά στην ολοκλήρωση της διαδικασίας τακτοποίησης αυθαιρέτου με τον Ν. 4014/2011, καταβάλλοντας το ποσό των 18.682 ευρώ.

Εν συνεχεία προχώρησε στην ένταξη του ίδιου αυθαιρέτου στις διατάξεις του Ν. 4178/2013, για την οποία κατέβαλε το ποσό των 10.513,85 ευρώ. Λόγω απουσίας της υπουργικής απόφασης, ο ενδιαφερόμενος πολίτης δεν μπορεί να υποβάλει σχετικό αίτημα ώστε να του επιστραφεί η καταβληθείσα διαφορά των 8.168 ευρώ. Σε άλλη περίπτωση, ιδιοκτήτης ημιυπαίθριου στη Γλυφάδα προέβη αρχικά στην ολοκλήρωση της διαδικασίας τακτοποίησης με τον Ν. 3843/2010 για την οποία κατέβαλε το ποσό των 8.753 ευρώ.

Με την ένταξη του ίδιου αυθαιρέτου στις διατάξεις του Ν. 4178/201 καταβλήθηκε το ποσό των 1.565 ευρώ, επομένως διεκδικεί τη διαφορά των 7.188 ευρώ. Αντίστοιχα, στον Δήμο Πατρέων, με τον Ν. 4014/2011 εντάχθηκε στον νόμο των αυθαιρέτων πολεοδομική παράβαση αντί αντιτίμου 2.128 ευρώ. Η μεταφορά του ακινήτου στον διάδοχο νόμο και οι εκπτώσεις που παρείχε σε ειδικές κατηγορίες πολιτών (λόγω αναπηρίας 80%) έριξαν το πρόστιμο στα 688 ευρώ. Το αίτημά του για την επιστροφή της καταβληθείσης διαφοράς των 1.440 ευρώ έχει παραμείνει αναπάντητο.