Κοινοί τραπεζικοί λογαριασμοί: Οι φορολογικές παγίδες

Η εμπειρία από την αντιμετώπιση φορολογικών ελέγχων είναι ότι πολλοί φορολογούμενοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με την επιβολή φόρου δωρεάς, κληρονομιάς ή εισοδήματος, επειδή η ελεγκτική αρχή θεώρησε συναλλαγές σε κοινούς τραπεζικούς λογαριασμούς ότι υπέκρυπταν δωρεά, κληρονομία ή προσαύξηση περιουσίας από άγνωστη αιτία. Το κείμενο που ακολουθεί αποσκοπεί, με απλό τρόπο, να διευκρινίσει τα φορολογικά θέματα των κοινών τραπεζικών συναλλαγών και τις παγίδες που κρύβουν για τους φορολογούμενους.

Για την καλύτερη κατανόηση των ζητημάτων που προκύπτουν, θα κατατάξουμε τους λεγόμενους κοινούς λογαριασμούς στις ακόλουθες κατηγορίες, τις οποίες τους ενέταξε η "Καθημερινή" :

1.Κοινοί τραπεζικοί λογαριασμοί του νόμου 5638/1932.

2.Αδιαίρετοι ή ενωμένοι λογαριασμοί του νόμου 2961/2001 (Κώδικας φορολογίας κληρονομιών).

3.Κοινοί λογαριασμοί σε τράπεζες της αλλοδαπής.

• Κοινοί τραπεζικοί λογαριασμοί του νόμου 5638/1932 (περί καταθέσεων σε κοινό λογαριασμό): Είναι οι λογαριασμοί εκείνοι που περιλαμβάνουν όρο ότι τη χρήση τους μπορεί να κάνει ο κάθε συνδικαιούχος χωρίς τη σύμπραξη των υπολοίπων. Τα άρθρο 2 του νόμου αυτού προβλέπει: «Επί των καταθέσεων τούτων δύναται να τεθεί προσθέτως ο όρος ότι άμα τω θανάτω οιουδήποτε των δικαιούχων η κατάθεσις και ο εκ ταύτης λογαριασμός περιέρχεται αυτοδικαίως εις τους λοιπούς επιζώντας μέχρι του τελευταίου τούτων. Εν τη περιπτώσει ταύτη η κατάθεσις περιέρχεται εις αυτούς ελεύθερα παντός φόρου κληρονομιάς ή άλλου τέλους. Αντιθέτως η απαλλαγή αυτή δεν επεκτείνεται επί των κληρονόμων του τελευταίου απομείναντος δικαιούχου».

Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση θανάτου συνδικαιούχου κοινού λογαριασμού οι άλλοι συνδικαιούχοι αναλαμβάνουν το αναλογικό του μερίδιο αυτόματα, ενώ οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος δεν μπορούν να έχουν αξίωση επί του μεριδίου του.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που συνδικαιούχος είναι και κληρονόμος, ναι μεν δεν υπάρχει θέμα επιβολής φόρου κληρονομιάς, αλλά όχι απαλλαγή από την υποχρέωση υποβολής δήλωσης φόρου κληρονομιάς. Αυτό προκύπτει από συνδυασμό των διατάξεων του άρθρου 61 παρ. 10 του νόμου 2961/2001 και της εγκυκλίου ΠΟΛ 1274/30/11/2001.

Στους φορολογικούς ελέγχους, ιδίως εμβασμάτων προς το εξωτερικό, η ελεγκτική αρχή επιμερίζει τον κοινό τραπεζικό λογαριασμό αναλογικά στους συνδικαιούχους και εναπόκειται στον ελεγχόμενο φορολογούμενο αν επικαλείται διαφορετική αναλογία να αποδείξει με κάθε πρόσφορο μέσο τον ισχυρισμό του.

• Αδιαίρετοι ή ενωμένοι λογαριασμοί: Eίναι κοινοί λογαριασμοί που ανοίγονται από δύο τουλάχιστον πρόσωπα τα οποία για να κάνουν αναλήψεις πρέπει να συμπράξουν (άρθρο 10 του νόμου 2961/2001).

Οι λογαριασμοί αυτοί δεν καλύπτονται από τον νόμο 5638/1932 και επομένως μπορεί να υπαχθούν σε φόρο κληρονομιάς ή δωρεάς ανάλογα με την περίπτωση. Για την επιβολή φόρων θεωρούνται ότι ανήκουν κατά ίσα μέρη στους συμπράττοντες για την κίνηση των λογαριασμών αυτών, αλλά μπορεί τόσο η ελεγκτική αρχή, όσο και οι φορολογούμενοι να αποδείξουν το αντίθετο.

• Κοινοί λογαριασμοί σε τράπεζες της αλλοδαπής: Οπως έχει προκύψει σε ελέγχους φορολογουμένων, η θέση της φορολογικής διοίκησης είναι ότι αυτοί οι λογαριασμοί δεν καλύπτονται από τον νόμο 5638/1932 και σε περίπτωση θανάτου ενός συνδικαιούχου οι λοιποί συνδικαιούχοι μπορεί να κληθούν να πληρώσουν φόρο κληρονομιάς στην Ελλάδα. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις η ελεγκτική αρχή απαιτεί να δικαιολογηθεί η πηγή/προέλευση των χρημάτων που έχουν κατατεθεί σε αυτούς τους λογαριασμούς και να εγείρει θέματα αδικαιολόγητης «προσαύξησης περιουσίας».

Ενόψει των προαναφερομένων οι φορολογούμενοι που είναι συνδικαιούχοι κοινών λογαριασμών σε τράπεζες της αλλοδαπής πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να υπαχθούν στη ρύθμιση για Οικειοθελή Αποκάλυψη Εισοδημάτων του νόμου 4446/2016, λαμβάνοντας υπόψη και την επερχόμενη «Αυτόματη Ανταλλαγή Πληροφοριών», που σημαίνει ότι η ελεγκτική αρχή σύντομα θα έχει στη διάθεσή της τα στοιχεία Ελλήνων καταθετών σε τράπεζες της αλλοδαπής.