Φίλτρα τσιγάρων, καπάκια από μπουκάλια, καλαμάκια και αναδευτήρες, πλαστικά μπουκάλια, συσκευασίες φαγητών και πλαστικές σακούλες μολύνουν τις ελληνικές ακτές, με μόλις το 20% των πλαστικών να ανακυκλώνονται στη χώρα μας, σύμφωνα με έρευνα της WWF.
Η Ελλάδα, η χώρα με τα 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, που ο μεγάλος της πλούτος είναι η θάλασσα, βρίσκεται αντιμέτωπη με το μεγάλο πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά. Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF, η χώρα μας καταναλώνει περίπου 0,6 εκατομμύρια τόνους πλαστικών το χρόνο και ανακυκλώνει μόλις το 20%. Μία έρευνα που προέκυψε από τα στοιχεία 80 καθαρισμών στην Ελλάδα καταδεικνύει ότι το πιο κοινό υλικό ρύπανσης είναι τα πλαστικά (43-51%), ενώ ακολουθεί το χαρτί (13-18%) και το αλουμίνιο (7-12%).
Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, τα βασικά σκουπίδια που βρίσκει κανείς στις ελληνικές παραλίες είναι φίλτρα τσιγάρων, καπάκια από μπουκάλια, καλαμάκια και αναδευτήρες, πλαστικά μπουκάλια, συσκευασίες φαγητών και πλαστικές σακούλες. Η διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων και η ανακύκλωση συμπεριλαμβάνονται στην Εθνική Στρατηγική για τα Στερεά Απόβλητα και την Εθνική Στρατηγική για το Πρόγραμμα για την Πρόληψη Αποβλήτων, με την Ελλάδα να πρέπει μέχρι το 2020 να ανακυκλώνει το 65% των πλαστικών συσκευασιών.
Δυστυχώς, όμως, η χώρα μας έχει ακόμα δρόμο να διανύσει, καθώς, όπως τονίζεται στην έρευνα, η ισχύουσα διαχείριση στερεών αποβλήτων είναι ανεπαρκής. Την ίδια στιγμή, η ευαισθητοποίηση των πολιτών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Ενδεικτικό είναι ότι μόλις το 34% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι αποφεύγει την αγορά πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης. Το ποσοστό για τους Έλληνες είναι ακόμα μικρότερο και μόλις φτάνει το 24%, δείγμα του ότι απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για την ευαισθητοποίηση και την ανάληψη δράσης εκ μέρους των πολιτών.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα, στο οποίο καταλήγει η νέα μελέτη του WWF με τίτλο «Σώζοντας τη Μεσόγειο από την πλαστική παγίδα», η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών. Στο επίκεντρο της μελέτης τοποθετείται ο ιδιαίτερα καταστροφικός συνδυασμός που ασκεί τεράστια πίεση στο Μεσογειακό οικοσύστημα και αποτελείται από τις συνέπειες που έχουν η υπερβολική χρήση πλαστικών στην τοπική βιοποικιλότητα και τους ανθρώπους, η ελλιπής διαχείριση απορριμμάτων, και ο μαζικός τουρισμός.
Ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Μεσόγειος
Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF, στη Μεσόγειο, τα πλαστικά αποτελούν το 95% των σκουπιδιών που εντοπίζονται στις θάλασσες, τόσο στον βυθό της θάλασσας, όσο και στις ακτές. Η ρύπανση αυτή προέρχεται κυρίως από την Τουρκία και την Ισπανία, και σε δεύτερη φάση, από την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και την Ελλάδα, με τους τουρίστες που επισκέπτονται την περιοχή να ευθύνονται για την ετήσια αύξηση κατά 40% των απορριμμάτων που καταλήγουν στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Τα μεγάλα πλαστικά κομμάτια τραυματίζουν, προκαλούν ασφυξία και συχνά θάνατο στα ζώα της θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων εμβληματικών ειδών που είτε προστατεύονται από το νόμο, είτε κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως είναι οι θαλάσσιες χελώνες ή τα θαλάσσια θηλαστικά.. Ωστόσο, τα μικροπλαστικά, τα μικρά δηλαδή εκείνα θραύσματα πλαστικού, είναι αυτά που βρίσκονται σε πραγματική αφθονία στη Μεσόγειο. Έχει, μάλιστα, υπολογιστεί πως εντοπίζονται 1,25 εκατομμύρια κομματάκια πλαστικού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στη Μεσόγειο Θάλασσα συγκέντρωση, σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερη από αυτήν που καταγράφεται στο λεγόμενο «πλαστικό νησί», στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Όταν δε, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα αποτελούν απειλή όχι μόνο για έναν μεγάλο αριθμό ειδών, αλλά και για την ανθρώπινη υγεία.
«Οι επιπτώσεις της ρύπανσης από πλαστικά στη Μεσόγειο γίνονται αισθητές σε παγκόσμια κλίμακα, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα τόσο στο περιβάλλον, όσο και στην υγεία των ανθρώπων. Αν η αύξηση των πλαστικών απορριμμάτων συνεχιστεί, αυτό θα πλήξει την παγκόσμια φήμη της Μεσογείου ως τουριστικό προορισμό και ως περιοχή με πλούσια αλιευτική παράδοση, με συντριπτικές συνέπειες για τις τοπικές κοινότητες που στηρίζουν την επιβίωσή τους σε αυτούς τους τομείς. Όλα αυτά θα πρέπει να οδηγήσουν στην άμεση λήψη δράσεων που θα συμβάλλουν στην προστασία της Μεσογείου», δήλωσε ο John Tanzer, επικεφαλής του θαλάσσιου τομέα από το WWF International.
Ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του WWF Ελλάς τονίζει: «Εκατομμύρια τόνοι πλαστικών εισέρχονται κάθε χρόνο στη Μεσόγειο Θάλασσα, επιβαρύνοντας τη θαλάσσια ζωή και απειλώντας άμεσα την ανθρώπινη υγεία. Οι ελληνικές
θάλασσες, δυστυχώς, δεν εξαιρούνται από το πρόβλημα. Όπως περιγράφεται στο "dikaiologitika.gr" η ρύπανση από πλαστικά μόλις τώρα άρχισε να μπαίνει στο εγχώριο δημόσιο διάλογο, αλλά με τρόπο αποσπασματικό, και κυρίως μέσα από κατακερματισμένες δράσεις ενημέρωσης. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να λέμε ότι είμαστε μια χώρα με μοναδικό θαλάσσιο πλούτο και παράδοση, πρέπει να ενεργήσουμε άμεσα, ο καθένας από τη δική του μεριά. Δεν πρέπει να αφήσουμε τη Μεσόγειο και τις θάλασσές μας να «πνιγούν» στα πλαστικά».
Πώς η Μεσόγειος θα βγει από αυτή την «πλαστική παγίδα»;
Βάσει της μελέτης, οι καθυστερήσεις και τα κενά που εντοπίζονται στη διαχείριση των απορριμμάτων στις περισσότερες μεσογειακές χώρες αποτελούν την πηγή του προβλήματος. Από τους 27 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων που παράγονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη (28 κράτη μέλη, Νορβηγία και Ελβετία), μόνο το ένα τρίτο ανακυκλώνεται. Στο πλαίσιο αυτό, και σε συνέχεια των πρόσφατων προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μείωση των πλαστικών μιας χρήσης, το WWF έρχεται να επιβεβαιώσει την απογοητευτική κατάσταση που επικρατεί στη Μεσόγειο, τονίζοντας την επιτακτική ανάγκη για άμεση εφαρμογή μέτρων από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες, με στόχο τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων στο αστικό, παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου. Ενδεικτικά, το WWF προτείνει:
Για τις κυβερνήσεις:
Υιοθέτηση μιας δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας για την εξάλειψη των πλαστικών απορρίψεων στους ωκεανούς, με δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη, προκειμένου να επιτευχθεί 100% ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων ως το 2030 και να απαγορευθούν ολοκληρωτικά τα πλαστικά μιας χρήσης (π.χ. σακούλες, καλαμάκια).
Για τις επιχειρήσεις: Να επενδύσουν στον σχεδιασμό νέων, καινοτόμων και βιώσιμων υλικών που θα αντικαταστήσουν τα πλαστικά.
Για τους πολίτες: Να μην επιλέγουν προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, να μειώσουν τα πλαστικά μιας χρήσης, να εντάξουν την ανακύκλωση στην καθημερινότητά τους και να μεταδίδουν το μήνυμα στους συμπολίτες τους.Η Ευρώπη των 28, μαζί με τη Νορβηγία και την Ελβετία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικών στον κόσμο, μετά την Κίνα, παράγοντας 27 εκατ. τόνους πλαστικών απορριμμάτων κάθε χρόνο και απορρίπτοντας 150-500.000 εκατ. τόνους μικροπλαστικών στη Μεσογειακή Θάλασσα και τις ευρωπαϊκές θάλασσες σε ετήσια βάση.
Τα στοιχεία για τη βιοποικιλότητα και την πλαστική ρύπανση στη Μεσόγειο
Στη Μεσόγειο Θάλασσα, 134 είδη (ψάρια, θαλάσσιες χελώνες, θηλαστικά και θαλασσοπούλια) πέφτουν συχνότερα θύματα από την κατάποση πλαστικών απορριμμάτων
Όλα τα είδη των θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο έχουν καταπιεί πλαστικά, ενώ έχουν βρεθεί ως και 150 πλαστικά κομμάτια σε στομάχι χελώνας.
Εκτιμάται ότι στο στομάχι του 90% των θαλασσοπουλιών σε ολόκληρο τον κόσμο, υπάρχουν κομμάτια πλαστικού.
Τα μικροπλαστικά, μόλις εισέλθουν στον οργανισμό (ζώων και ανθρώπων) παρεμποδίζουν σημαντικές βιολογικές διαδικασίες, προκαλώντας βλάβη στο ήπαρ ή μεταβάλλοντας τις ορμόνες.