Για αιώνες, η περιοχή της Μεσογείου υπήρξε λίκνο εμπορίου, κινητικότητας, πολιτιστικών ανταλλαγών και ευκαιριών.
Σήμερα η κατάσταση δεν είναι διαφορετική. Σε περιόδους γεωπολιτικής αστάθειας, οι ανησυχίες και οι προκλήσεις μας είναι κοινές. Μόνο μέσω ισχυρής συνεργασίας, αμοιβαίων δεσμεύσεων και ισότιμων εταιρικών σχέσεων μπορούμε να εξασφαλίσουμε σταθερότητα και ευημερία προς όφελος των πολιτών μας και στις δύο πλευρές της Μεσογείου. Όχι μόνο η συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων, αλλά και εκείνων που εκπροσωπούν άμεσα τους πολίτες μας - τα κοινοβούλια, δήλωσε ο Ευρωπαίος Επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος στην 6η Διάσκεψη Κορυφής των Προέδρων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Ένωσης για τη Μεσόγειο.
«Όλοι γνωρίζουμε ότι περίπου 70 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν εκτοπισθεί βίαια εξαιτίας συγκρούσεων και βίας και ότι περισσότεροι από 250 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε κινητικότητα, μεταξύ άλλων, εξαιτίας της φτώχειας και των αυξανόμενων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Η περιοχή της Μεσογείου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιοχές προέλευσης, διέλευσης ή και προορισμού. Αυτό όμως δεν είναι κάτι καινούργιο. Η μετανάστευση και η κινητικότητα είναι συνυφασμένες με την περιοχή της Μεσογείου. Τα φαινόμενα αυτά έχουν διακυμάνσεις και είναι άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο έντονα. Πρέπει να δούμε και να κατανοήσουμε αυτές τις κινήσεις - όχι για να τις σταματήσουμε, γιατί δεν μπορούμε, αλλά για να τις διαχειριστούμε καλύτερα.
Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που θα βασίζεται στις αρχές της κοινής ευθύνης και της αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων και να είναι ταυτόχρονα βιώσιμο και μακροπρόθεσμο. Ένα τέτοιο σύστημα πρέπει να αναπτυχθεί από όλες τις χώρες εταίρους καθώς και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η υιοθέτηση των Παγκόσμιων Συμφώνων των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τη Μετανάστευση τον περασμένο Δεκέμβριο μπορεί σίγουρα να συμβάλει σε αυτό.
Η ΕΕ πραγματοποιεί σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης ενός συνολικού και ισορροπημένου συστήματος για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της μετανάστευσης και του ασύλου, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και σε συνεργασία με τις χώρες εταίρους της. Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε μερικά σημαντικά ορόσημα που έχουμε πετύχει από το 2015.
Η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2016 άλλαξε τα δεδομένα με άμεσα και συγκεκριμένα αποτελέσματα. Χάρη στη συνεργασία μας με τις τουρκικές αρχές, όχι μόνο οι παράτυπες αφίξεις στην Ευρώπη μειώθηκαν σημαντικά, αλλά η κατάσταση των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία βελτιώθηκε δραματικά. Για εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η κατάρτιση και η απασχόληση κατέστησαν δυνατά με την κινητοποίηση από την ΕΕ των 6 δισεκατομμυρίων ευρώ του χρηματοδοτικού εργαλείου Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία.
Με παρόμοιο τρόπο, μεγάλος αριθμός Σύρων προσφύγων έχει επίσης πρόσβαση σε αυτές τις μορφές υποστήριξης στο Λίβανο και στην Ιορδανία, χάρη στο Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης στη Συρία, που ονομάζεται "Madad". Στις χώρες αυτές, η ΕΕ μερίμνησε για τις αυξανόμενες οδούς επανεγκατάστασης που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες για να φτάσουν με ασφάλεια στην Ευρώπη: από την Τουρκία μόνο 12.575 Σύριοι πρόσφυγες επανεγκαταστάθηκαν μέχρι τώρα στα κράτη μέλη της ΕΕ. Ωστόσο, δεν επικεντρωνόμαστε μόνο σε μία από τις πολλές μεσογειακές διαδρομές.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπογράμμισα προηγουμένως ότι πρέπει να συνεργαστούμε μαζί για μια συνολική λύση. Πρέπει, επίσης, να συνεργαστούμε για να σταματήσουμε τις αυξανόμενες μεταναστευτικές αφίξεις στην Κύπρο και να εξασφαλίσουμε την αποτελεσματική συνεργασία και στις δύο ακτές της κοινής μας θάλασσας για να σταματήσουμε τις παράτυπες αναχωρήσεις.
Πρέπει, επίσης, να συνεργαστούμε με τους εταίρους μας στην υποσαχάρια Αφρική, για να καταπολεμήσουμε τα βασικά αίτια της μετανάστευσης και τα εγκληματικά δίκτυα διακίνησης. Το κοινό σχέδιο δράσης της Βαλέτα δημιούργησε το Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την Αφρική που αξιοποιεί 4,2 δισ. Ευρώ. Το ταμείο αυτό διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των βασικών αιτιών της μετανάστευσης και στην παροχή προστασίας στους μετανάστες και τους πρόσφυγες με 187 προγράμματα συνολικού ύψους 3,6 δισεκατομμυρίων ευρώ που εγκρίθηκαν στο Σαχέλ και στη λίμνη Τσαντ, στο Κέρας της Αφρικής και στην Βόρεια Αφρική.
Το κλίμα συνεργασίας και εμπιστοσύνης που οικοδομήσαμε απέδωσαν συγκεκριμένα αποτελέσματα σε όλους τους άξονες της συνεργασίας που δημιουργήσαμε από κοινού μέσω της Διακήρυξης και του Σχεδίου Δράσης της Βαλέτα. Όχι μόνο προσφέραμε στους βασικούς εταίρους μας υποστήριξη για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των συνόρων αλλά και την καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων διακίνησης.
Υποστηρίξαμε δράσεις που αντιμετωπίζουν τα βασικά αίτια της μετανάστευσης, σταθεροποιούν τις κοινότητες, διευκολύνουν την επανένταξη και την επιστροφή των μεταναστών στις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Περισσότεροι από 5,3 εκατομμύρια ευάλωτοι άνθρωποι επωφελήθηκαν από βασικές υπηρεσίες και προγράμματα σίτισης. Δώσαμε, επίσης, ιδιαίτερη προσοχή στην περιοχή της Λιβύης. Εκεί, βοηθήσαμε περισσότερους από 40.000 εγκλωβισμένους μετανάστες να επιστρέψουν και να επανενταχθούν με ασφάλεια στην πατρίδα τους και πάνω από 2.800 ευάλωτα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας μεταφέρθηκαν σε γειτονικές χώρες, ενόψει της επανεγκατάστασης τους, κυρίως στις χώρες της ΕΕ. Επιπλέον, χιλιάδες μετανάστες βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη Λιβύη, ιδίως σε κέντρα κράτησης, έχουν λάβει ιατρική περίθαλψη, νομική και ψυχολογική βοήθεια, τρόφιμα και ρούχα.
Μαζί με την Αφρικανική Ένωση και με τους βασικούς εταίρους μας τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM) και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) μέσω της Κοινής Ομάδας Δράσης που δημιουργήθηκε τον Νοέμβριο του 2017, οικοδομήσαμε ένα κοινό όραμα για τη βελτίωση της ζωής εκείνων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη Λιβύη και κατά μήκος της οδού της Κεντρικής Μεσογείου.
Ο στόχος μας είναι όχι μόνο να σταματήσουμε την παράτυπη μετανάστευση και την εγκληματική διακίνηση μεταναστών, αλλά και να διασφαλίσουμε μια αξιοπρεπή μεταχείριση των μεταναστών και των προσφύγων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτός είναι ο λόγος που βασική μας προτεραιότητα είναι η διάσωση των ζωών των μεταναστών στη θάλασσα και στην έρημο. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ συνέβαλαν στη διάσωση πάνω από 690.000 ατόμων στη θάλασσα από το 2015. Η υποστήριξη που παρείχε η ΕΕ και τα κράτη μέλη της στην Λιβυκή ακτοφυλακή όσον αφορά στην κατάρτιση και τον εξοπλισμό έχει επίσης ενισχύσει σημαντικά την επιχειρησιακή της ικανότητα σε αυτόν τον τομέα, η οποία οδήγησε το 2018 σε περίπου 120 επιχειρήσεις και σχεδόν 15.000 άτομα διασώθηκαν με ασφάλεια. Είναι απαράδεκτο να συνεχίσουν να χάνονται ζωές στη Μεσόγειο. Πρέπει να διασφαλίσουμε με όλους τους εταίρους στη Μεσόγειο ότι τα άτομα που διασώθηκαν μπορούν να αποβιβαστούν με ασφαλή και προβλέψιμο τρόπο.
Εκτός από αυτά που έχουμε πετύχει, έχουμε προβεί και σε ουσιαστικά βήματα για να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά τα βασικά αίτια της μετανάστευσης με την δρομολόγηση του σχεδίου εξωτερικών επενδύσεων της ΕΕ και της Συμμαχίας Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας. Το Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο που δημιουργήθηκε το 2017 αναμένεται να αξιοποιήσει επενδύσεις ύψους 44 δισ. Ευρώ και έχει σχεδιαστεί για να προσελκύσει επενδύσεις από ιδιώτες επενδυτές, σε γειτονικές χώρες της ΕΕ και στην Αφρική.
Η νέα Συμμαχία Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2018 με στόχο να δώσει συνέχεια στη 5η Διάσκεψη Κορυφής Αφρικής-ΕΕ που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2017 και να δημιουργήσει μια πολυεπίπεδη εταιρική σχέση μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης που θα οδηγήσει στη δημιουργία έως και 10 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Αφρική τα επόμενα 5 χρόνια.
Πρέπει όμως να κάνουμε περισσότερα για να προωθήσουμε τις οδούς της νόμιμης μετανάστευσης τόσο για όσους χρήζουν διεθνούς προστασίας μέσω των επανεγκαταστάσεων, όσο και για αυτούς που έρχονται για να συνεισφέρουν στις οικονομίες της ΕΕ. Πρόσφατα κάλεσα τα κράτη μέλη να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους για 50.000 επανεγκαταστάσεις μέσα σε αυτό το έτος. Συνεχίζουμε επίσης να συζητάμε και να συνεργαζόμαστε με ορισμένα κράτη μέλη, προκειμένου να αναπτύξουμε πιλοτικά σχέδια για την μετανάστευση εργατικού δυναμικού με επιλεγμένες χώρες εταίρους.
Σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, τη μετανάστευση και την κινητικότητα, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι κοινές και για να είμαστε αποτελεσματικοί η απάντησή μας πρέπει να είναι κοινή. Η Μεσόγειος θάλασσα αποτελεί ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ δύο ηπείρων. Η λύση δεν μπορεί να βρεθεί μόνο στην αφρικανική ήπειρο ή μόνο στην ευρωπαϊκή. Χρειαζόμαστε τα κράτη μέλη να συνεργαστούν και να στηρίξουν αυτά που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.
Χρειαζόμαστε τις χώρες της Βόρειας Αφρικής να συνεργαστούν μαζί μας και όλοι μαζί με τις υποσαχάριες χώρες. H ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να στηρίζει αυτές τις χώρες στην ανάπτυξη και την πρόοδό τους. Οι προσπάθειές μας δεν μπορούν να επικεντρωθούν στην Ανατολική, Κεντρική ή Δυτική Μεσόγειο. Πρέπει να συγκλίνουν σε αυτό το σημείο ισορροπίας.
Χωρίς συντονισμένη δράση και από τις δύο πλευρές της Μεσογείου, αυτό το σημείο δεν μπορεί να επιτευχθεί. Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι το λίκνο στενής συνεργασίας και εταιρικής σχέσης, που συνδέει το ιστορικό παρελθόν με ένα μέλλον ευημερίας. Η συνεργασία και η σχέση εμπιστοσύνης που έχουμε αναπτύξει είναι καθοριστικής σημασίας. Συναντήσεις, όπως οι σημερινές, συμβάλλουν στην ενίσχυση της εταιρικής σχέσης, της ενότητας και του κλίματος εμπιστοσύνης.
Ας εξασφαλίσουμε τη συνέχεια της κοινής μας θάλασσας, Mare Nostrum, ως έναν ευρύτερο χώρο ειρήνης, σταθερότητας, πολιτιστικού σεβασμού και συνεργασίας. Η Μεσόγειος Θάλασσα ορίζεται από την ιστορία, τη γεωγραφία και την οικονομία ως ένας ευρύς και φιλόξενος χώρος, ζωτικής σημασίας για το κοινό μας μέλλον. Ένα μέλλον που πρέπει να οικοδομήσουμε από κοινού», ανέφερε στην ομιλία του ο κ. Αβραμόπουλος.