Ο θάνατος δεν είναι γεγονός της ζωής

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη κι ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα ο Αλέξης Σταμάτης απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός κι εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

• Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Η μήτρα των ιστοριών είναι η ίδια, ο ίδιος ο συγγραφέας. Ακολούθως η αφήγηση αναβλύζει από τους πόρους του και καθώς ο ίδιος προσπαθεί να επιμεληθεί αυτό το χαοτικό υλικό δημιουργούνται παραπόταμοι, ρεύματα, χείμαρροι. Κάποια στιγμή μπορεί τα ύδατα να είναι στάσιμα. Δημιουργούνται υγρότοποι, τενάγη και τυρφώνες. Ο συγγραφέας διασχίζει και προσπερνά αυτά τα τοπία με δυσκολία και αυξανόμενη ένταση. Εν τέλει αντιλαμβάνεται πως το ύδωρ αυτό κάπου εκβάλλει. Το οδηγεί προς τα εκεί και το αφήνει. Το ύδωρ διακλαδίζεται στο δέλτα και χύνεται πίσω στη Μεγάλη Μήτρα.

• Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας;

Η περιέργεια, η ενσυναίσθηση, η έκπληξη. Κινούμαι ορμεμφύτως.

• Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα;

Το βιβλίο μου «Σκότωσε ό,τι αγαπάς» το έγραψα σε σαράντα πέντε μέρες. Δεν ξέρω γιατί, φαίνεται πως αυτό ζητούσε το κείμενο. Αντιθέτως, υπήρξε βιβλίο μου που παραδόθηκε στον εκδότη μου μετά από δεκαεπτά ντραφτ. Υπάρχει κι ένα βιβλίο που όχι ακριβώς «απωθώ» αλλά διαρκώς αναβάλω, το οποίο είναι ακραία αυτοβιογραφικό.

• Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου…

«Αμλετ» του Ουίλιαμ Σέξπιρ, «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόις, «Αδερφοί Καραμάζοφ» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι...

• Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;

Βεβαίως. Για παράδειγμα, η κριτική του βιβλίου μου «Σαν τον κλέφτη μες στη νύχτα» από γνωστό κριτικό υπήρξε πολύ βοηθητική. Είχε προηγηθεί ένας ύμνος για το «Μπαρ Φλωμπερ». Μετά… χάθηκε η μπάλα στις εμπάθειες. Θυμάμαι κάποιες θετικές κριτικές οι οποίες ήταν τόσο «μεγαλοπρεπείς» και επικά γραμμένες που δεν μπορούσα να ταυτίσω το βιβλίο μου με αυτές.

• Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του;

Ο Παπαδιαμάντης από παλαιότερους και πολλοί από τους νεότερους εξαιρετικούς μας συγγραφείς. Εχουμε εξαιρετική λογοτεχνία στην Ελλάδα.

• Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Δεν υπάρχουν καν συντροφιές. Οπότε, τι να συζητάμε για λογοτεχνία και για κλίμα…

• Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Η γλώσσα μας (ιστορική αλλά περιθωριακή) είναι ένα ζήτημα στην εποχή που ζούμε. Είναι θλιβερό να έχουν δεχτεί τα βιβλία σου ξένοι εκδοτικοί οίκοι και να μην εκδίδονται λόγω παγώματος του προγράμματος επιδότησης μεταφράσεων. Θα αρχίσω να μετράω τα χρόνια που το επαναλαμβάνω. Νομίζω είναι άνω των δέκα. Ο χώρος του βιβλίου είναι ο πιο παραμελημένος από όλους. Υπάρχει μια απαξίωση, που είναι πολύ θλιβερή για τη λογοτεχνία μας. Κανείς μας δεν μπορεί να ασχοληθεί μόνο με τη δουλειά του και αυτό είναι πολύ φθοροποιό.

• Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Το εργαστήρι είναι συντονισμένο με τις δονήσεις του περιβάλλοντος χώρου. Προσώρας οι κραδασμοί έχουν σταματήσει, έπεται γερός σεισμός.

• Σας απασχολεί αν, μετά θάνατον, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

Με αφορά εντόνως ο βίος. Ο θάνατος δεν είναι γεγονός της ζωής. Και για να παραφράσω τον Μπομπ Ντίλαν: I am not busy dying, I am busy living.

Ο Αλέξης Σταμάτης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και έκανε μεταπτυχιακά Αρχιτεκτονικής και Κινηματογράφου στο Λονδίνο. Εχει γράψει είκοσι οκτώ βιβλία. Εργα του έχουν μεταφραστεί σε εννέα γλώσσες. Θεατρικά έργα του έχουν ανέβει σε πολλά θέατρα της Αθήνας, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Θεάτρου και του Θεάτρου Τέχνης. Διδάσκει εδώ και δέκα χρόνια Δημιουργική Γραφή και αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Το Βήμα».