«Η Σίλβια Πλαθ με παρέσυρε σε μια δίνη και ένα χιούμορ εφιαλτικό»

Μια εμβληματική ποιήτρια, γνωστή για το εξομολογητικό ύφος. Ενα κείμενο που κινείται μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και φλερτάρει ανοιχτά με την εμπειρία του θανάτου. Μια σπουδαία γυναίκα που τολμά λίγο καιρό πριν βάλει τέλος στη ζωή της να γράψει -ακόμα μία φορά- για όσα τη συνέτριβαν.

Την Κυριακή οι «Παραβάσεις», το Θεατρικό Αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), συνεχίζουν διαδικτυακά την αναδρομή τους στις πιο ριζοσπαστικές φωνές της λογοτεχνίας με επίκεντρο τη γυναίκα.

Αυτή τη φορά σε ζωντανή μετάδοση από τον Φάρο, χωρίς την παρουσία κοινού, η Αλεξία Καλτσίκη και ο Μιχάλης Σαράντης ερμηνεύουν το μυθιστόρημα της Σίλβια Πλαθ «Ο γυάλινος κώδων», σε σκηνοθετική επιμέλεια του Δημήτρη Καραντζά.

Η Σίλβια Πλαθ (1932-1963) γεννήθηκε στη Βοστόνη της Μασαχουσέτης και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ όπου γνώρισε τον σύζυγό της, τον Αγγλο ποιητή Τεντ Χιουζ. Η εμβληματική ποιήτρια είναι γνωστή για το εξομολογητικό ύφος στο έργο της. «Ο γυάλινος κώδων» είναι το μοναδικό της μυθιστόρημα και συνέβαλε στο να καταστήσει την Πλαθ ένα διαχρονικό ίνδαλμα του γυναικείου κινήματος.

Το βιβλίο, που περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, ξεχώρισε για την ένταση και τη ζωντάνια της πρόζας του και την υπέρβαση των υφιστάμενων ορίων μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Πρωτοεκδόθηκε με ψευδώνυμο το 1963, μερικές εβδομάδες πριν από την αυτοκτονία της συγγραφέως. Το 1966 εκδόθηκε ξανά, με το όνομα της Πλαθ αυτή τη φορά, και γνώρισε τεράστια επιτυχία.

«Από την πρώτη μου επαφή με την ποίηση της Πλαθ, ήταν σαφές ότι με ενδιέφερε να δω τι έχει κάνει και στο μυθιστόρημά της», μας λέει η Αλεξία Καλτσίκη. «Οπως και στα ποιήματά της έτσι και στον πεζό λόγο η Πλαθ σε παρασύρει σε μια δίνη και ένα χιούμορ εφιαλτικό.

Ο πυρήνας αυτής της γυναίκας και της δημιουργίας της, αυτό που την κινεί, η παρόρμηση στη γραφή της είναι κοινά, απλώς στο μυθιστόρημα τα υλικά είναι διαφορετικά. Ο πεζός λόγος είναι πιο συγκεκριμένος, πιο αναλυτικός, σου προσφέρει τη δυνατότητα να δεις πράγματα που στην ποίηση απλώς τα μυρίζεσαι».

Τα ποιήματα της Σίλβια Πλαθ είναι αυτοβιογραφικά, έχουν ως επίκεντρο την εσωτερική της τρικυμία. Συμβαίνει το ίδιο και με τον «Γυάλινο κώδωνα»;

«Προφανώς. Αλλωστε το βιβλίο ξεκινάει με τον θάνατο. Μου κάνει τρομερή εντύπωση το γεγονός ότι μιλάει για την αυτοκτονία τόσο απενοχοποιημένα και με τόση ακρίβεια που τελικά μας εκπλήσσει το τέλος που διαλέγει για τη ζωή της. Μέχρι να φτάσει σε αυτό έχεις την εντύπωση πως είτε το διαχειρίζεται χωρίς ενοχή είτε ότι αποτελεί μια συνειδητή επιλογή της. Σχεδόν σαν στάση ζωής. Αλλωστε αυτό δεν είναι ο γυάλινος κώδων; Ενα κενό αέρος όπου δεν περνάει καθόλου οξυγόνο. Εκεί δηλαδή όπου η Πλαθ φτιάχνει τον πραγματικό κόσμο της».

Στο βιβλίο η Πλαθ εκθέτει γεγονότα από την προσωπική της ζωή σε ένα μυθοπλαστικό περίβλημα και ιδωμένα μέσα από τον παραμορφωτικό φακό ενός γυάλινου κώδωνος. Η ίδια ένιωθε πως με αυτή της την πράξη θα απελευθερωνόταν από το παρελθόν.

Μέσα από τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου διεκδίκησε για την ίδια αλλά και για κάθε γυναίκα της εποχής της έναν πιο ενεργό ρόλο, απαλλαγμένο από τους κοινωνικούς περιορισμούς. «Πράγμ

ατι και στον "Γυάλινο κώδωνα" βλέπουμε τα στοιχεία εκείνα που αναδεικνύουν τη φεμινιστική της πλευρά. Στις σελίδες του αποκαλύπτεται ο κόσμος της, αυτός στον οποίο άλλοτε χωρούσε, άλλοτε στριμωχνόταν. Βλέπεις λοιπόν ότι ήταν διαρκώς το μαύρο πρόβατο σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία. Ομως, δεν το έκανε με επαναστατική διάθεση, αλλά γιατί αυτή ήταν η φύση της».

Και οι συνθήκες υπό τις οποίες θα παρακολουθήσουμε τη δουλειά που ετοιμάζουν (χωρίς την παρουσία κοινού) καθόρισαν τη σκηνοθεσία; «Οχι ιδιαίτερα, διότι ο Δημήτρης Καραντζάς επρόκειτο να παρουσιάσει το μυθιστόρημα ως αναλόγιο», λέει η Αλεξία Καλτσίκη. «Εχει λοιπόν επιλέξει και δουλέψει με όλα εκείνα τα αποσπάσματα του βιβλίου που σου επιτρέπουν να διαμορφώσεις μια εικόνα για την πορεία τη δική της αλλά και της αρρώστιας της, όπως επίσης και να πλάσεις τους χαρακτήρες που την καθόρισαν».

Info: Κυριακή 7 Ιουνίου στις 20.30. Μετάφραση: Ελένη Ηλιοπούλου. Σκηνοθετική επιμέλεια: Δημήτρης Καραντζάς. Ηχητικό περιβάλλον: Γιώργος Πούλιος. Η χρήση του μυθιστορήματος γίνεται με την ευγενική παραχώρηση των εκδόσεων Μελάνι. Παρακολουθήστε ζωντανά στο snfcc.org/plath, καθώς και στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο facebook @SNFCC.