Χρυσοχοΐδης: Η χούντα δεν τελείωσε το 1974

Το ξέρατε ότι κάθε διαδήλωση ή άλλη δημόσια συνάθροιση στo κέντρο της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και των περισσότερων επαρχιακών πόλεων είναι αυστηρά απαγορευμένη εδώ και περίπου μισό αιώνα, επισύροντας ποινές φυλάκισης από ένα μήνα μέχρι πέντε χρόνια για τους οργανωτές ή ομιλητές κι ένα χρόνο για τους λοιπούς συμμετέχοντες;

Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει το νομοσχέδιο των Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και Κυριάκου Μητσοτάκη για τις «δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις» που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση στις 25 Φεβρουαρίου και, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Επικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη στα «Παραπολιτικά», πρόκειται να ψηφιστεί οσονούπω, προτού καν συγκληθεί σε Ολομέλεια η Βουλή!

Στην πραγματικότητα βέβαια τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Με μια σχεδόν αθέατη ταχυδακτυλουργία η κυβέρνηση Μητσοτάκη επαναφέρει σε ισχύ αυτούσιες τις χουντικές διατάξεις για μόνιμη και καθολική απαγόρευση των δημόσιων συγκεντρώσεων στα αστικά κέντα της χώρας. Τη νομοθεσία, δηλαδή, βάσει της οποίας πνίγηκε το 1973 στο αίμα η αντιδικτατορική εξέγερση του Πολυτεχνείου και η οποία, ως εξώφθαλμα αντισυνταγματική, έπαψε αυτοδίκαια να ισχύει μετά την κατάρρευσης της δικτατορίας −αλλά επαναφέρεται σε ισχύ με το ακροτελεύτιο άρθρο του νομοσχεδίου Χρυσοχοΐδη.

Κάν' το όπως ο Παπαδόπουλος

Η επαναφορά αυτή είναι διαφορετικό ζήτημα από τις υπόλοιπες διατάξεις του επίμαχου νομοσχεδίου που, όπως πολύ ορθά έχει ήδη επισημανθεί, αναβιώνουν ουσιαστικά τις βασικές ρυθμίσεις του χουντικού Ν.Δ. 794 του 1971 «περί δημοσίων συναθροίσεων»:

► Προαπαίτηση αστυνομικής άδειας για κάθε συγκέντρωση και -κυρίως- θέσπιση επίσημου «οργανωτή» της (το χουντικό διάταγμα έκανε λόγο για «πρόεδρο»), που οφείλει να «συνεργάζεται άμεσα» με τον επικεφαλής αστυνομικό, να «συμμορφώνεται στις υποδείξεις του» και θα είναι αστικά υπεύθυνος για οτιδήποτε συμβεί στη διάρκειά της (§ 2.8, 3.1, 4 & 14.4).

► Μετατροπή της περιφρούρησης των διαδηλώσεων σε συνεργάτη των ΜΑΤ, καθώς τα μέλη της θα είναι υποχρεωμένα να «απομακρύνουν από τον χώρο της συνάθροισης» οποιονδήποτε διαδηλωτή ζητήσουν οι αστυνομικοί (§4γ & 2.10).

► Αφαίρεση κάθε σχετικής αρμοδιότητας από τους εισαγγελείς, που στο εξής (όπως και επί χούντας) θα «ενημερώνονται» απλώς για την (επικείμενη ή ήδη συντελεσθείσα) διάλυση της συγκέντρωσης, δίχως να έχουν τον παραμικρό λόγο επ’ αυτού (§10-11).

► Δυνατότητα των δημάρχων να ζητούν από την ΕΛ.ΑΣ. την απαγόρευση όποιας συγκέντρωσης (ή εκδήλωσης σε ανοιχτό χώρο) δεν γουστάρουν, με πρόσχημα τον κίνδυνο «διατάραξης» της τοπικής «κοινωνικοοικονομικής ζωής» (§10.1 και 7.1.β).

* Αναγόρευση της απλής συμμετοχής σε απαγορευμένη συγκέντρωση σε ιδιώνυμο αδίκημα που επισύρει ποινές φυλάκισης μέχρι 1 έτος (αν είναι απόλυτα ειρηνική) ή και 2 έτη, αν «διαπιστωθεί» (έστω και απλή) πρόθεση για «αλλοίωση με βιαιοπραγίες του ειρηνικού χαρακτήρα» της (απαγορευμένης) συγκέντρωσης (§14.1-2) κ.ο.κ.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το νομοσχέδιο του κ. Χρυσοχοΐδη παρέχει στην αστυνομία μεγαλύτερα περιθώρια απ’ ό,τι το χουντικό διάταγμα. Το τελευταίο πρόβλεπε, λ.χ., ότι αν η απαγόρευση δεν κοινοποιούνταν στον «πρόεδρο» της συνάθροισης τουλάχιστον οχτώ ώρες πριν από την προγραμματισμένη έναρξή της, αυτή «λογίζεται ως μη απαγορευθείσα» (§6.5). Το νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη περιορίζει, αντίθετα, την υποχρέωση της ΕΛ.ΑΣ. στη γνωστοποίηση της απαγόρευσης «εγκαίρως» (§7.3).

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, διευκρινίζουμε ότι τα επίμαχα χουντικά διατάγματα δεν ίσχυαν επί χούντας, ούτε καν θεωρητικά, παρά μόνο κατά τη βραχύβια «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη μετά την τυπική άρση του στρατιωτικού νόμου (20/8/1973). Η μοναδική δε φορά που η χούντα επικαλέστηκε την πρακτική εφαρμογή τους ήταν κατά τη βίαιη καταστολή της αντιδικτατορικής εξέγερσης τον Νοέμβριο του 1973...

Η νεκρανάσταση της δικτατορίας

Ολα αυτά είναι όμως ψιλά γράμματα μπροστά στη μείζονα ανατροπή του υφιστάμενου καθεστώτος που επιφυλάσσει, μέσω μιας εξαιρετικά δόλιας διατύπωσης, το ακροτελεύτιο άρθρο 16 του νομοσχεδίου με τίτλο «καταργούμενες διατάξεις».

Εχει προηγηθεί το άρθρο 15, σύμφωνα με το οποίο «ειδικότερα ζητήματα εφαρμογής του παρόντος, καθώς και οι αναγκαίες λεπτομέρειες, σχετικά με τα μέσα και τις διαδικαστικές προϋποθέσεις διάλυσης των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων» ρυθμίζονται με προεδρικό διάταγμα, το περιεχόμενο του οποίου θα εισηγούνται οι υπουργοί Προστασίας του Πολίτη και Ναυτιλίας (αρμόδιος για τους ναυτεργάτες).

Το πλήρες κείμενο του άρθρου 16 έχει, δε, ως εξής: «Από την έναρξη ισχύος του π.δ. του προηγούμενου άρθρου καταργούνται το ν.δ. 794/1971 "περί δημοσίων συναθροίσεων" ([ΦΕΚ 1971/]Α/1), το β.δ. 269/1972 "περί εγκρίσεως του κανονισμού διαλύσεως δημοσίων συναθροίσεων" (Α/59) και το β.δ. 168/1972 "περί καθορισμού των χώρων πόλεων τινών εις τους οποίους απαγορεύεται η πραγματοποίησις δημοσίων συναθροίσεων εν υπαίθρω και η διέλευσις κινουμένων τοιούτων" (Α/35)».

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πολύ απλά ότι, από τη στιγμή που θα ψηφιστεί και δημοσιευτεί ο νόμος Μητσοτάκη-Χρυσοχοΐδη, επανέρχονται πανηγυρικά σε ισχύ (μέχρι τη... μελλοντική κατάργησή τους) τα τρία κατονομαζόμενα χουντικά διατάγματα που φέρουν τις υπογραφές του Παπαδόπουλου (ως «πρωθυπουργού» και «αντιβασιλέως»), του Παττακού («αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως»), του Ζωιτάκη («αντιβασιλέως») κ.λπ., βάσει των οποίων:

Επιτρέπεται ρητά «οιαδήποτε χρήσις» πυροβόλων όπλων από τους αστυνομικούς εναντίον διαδηλωτών, εφόσον η απαγορευμένη συγκέντρωση «εξελιχθή εις βιαίαν» (γενικώς), οι διαδηλωτές «εκτρέπωνται εις αξιοποίνους πράξεις» (γενικώς) «ή ήρξαντο βιαιοπραγούντες κατά των ανδρών της δημοσίας δυνάμεως» (άρθρο 1§δ του Ν.Δ. 269/1972). Οπως άρμοζε σε μια χούντα που σέβεται τον εαυτό της, αυτή η δυνατότητα οπλοχρησίας αποσυνδεόταν πλήρως από την επικινδυνότητα των στόχων: «αξιόποινον πράξιν» αποτελεί, ως γνωστόν, ακόμη και η απλή εξύβριση!

Απαγορεύεται προκαταβολικά και ολοκληρωτικά η πραγματοποίηση οποιασδήποτε «εν υπαίθρω συναθροίσεως ως και η διέλευσις κινουμένης τοιαύτης (πορείας) εντός ακτίνος διακοσίων τουλάχιστον μέτρων από της κατοικίας του Ανωτάτου Αρχοντος, ως από κτιρίων εις τα οποία εδρεύουν η Βουλή, το Υπουργικόν Συμβούλιον» κ.λπ. (άρθρο 6§6 του Ν.Δ. 794/1971).

Απαγορεύεται επίσης προκαταβολικά και ολοκληρωτικά κάθε δημόσια συγκέντρωση ή διαδήλωση σε μεγάλο μέρος του κέντρου της Αθήνας, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, οχτώ ακόμα σημείων του λεκανοπεδίου (Νέο Ψυχικό, Αγία Παρασκευή, Κηφισιά, Γλυφάδα, Αγιοι Ανάργυροι, Σκαραμαγκάς, Ελευσίνα, Ασπρόπυργος) και είκοσι δύο επαρχιακών πόλεων (Αγρίνιο, Βέροια, Βόλος, Γιαννιτσά, Δράμα, Εδεσσα, Ηράκλειο, Γιάννενα, Καβάλα, Καλαμάτα, Καρδίτσα, Κατερίνη, Κέρκυρα, Κοζάνη, Λαμία, Λάρισα, Μυτιλήνη, Πάτρα, Ρόδος, Σέρρες, Τρίκαλα και Χανιά).

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το Β.Δ. 168/1972, που επαναφέρεται σε ισχύ με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο, καθορίζει λεπτομερώς τις ζώνες όπου απαγορεύεται ρητά και μόνιμα οποιαδήποτε συνάθροιση −μη κυβερνητική εννοείται. Απαγόρευση που κατέρρευσε παταγωδώς μαζί με τη χούντα, όπως γνωρίζουν όλοι όσοι έζησαν σε τούτη τη χώρα τα τελευταία 46 χρόνια.

Αξίζει να επισημανθεί πως οι τέσσερις σελίδες του παραπάνω χουντικού διατάγματος δεν ασχολούνται με τίποτα άλλο πέρα από τη χάραξη αυτών των απαγορευμένων ζωνών. Η επίκλησή του στο νομοσχέδιο Μητσοτάκη-Χρυσοχοΐδη δεν είναι, δηλαδή, δυνατό να σημαίνει τίποτα άλλο παρά συνειδητή επιθυμία επιστροφής στο μοντέλο «τάξης και ασφάλειας» της εθνοσωτηρίου.

Δακτύλιοι μετά ροπάλου

Για να γίνει αντιληπτή η έκταση αυτής της τελευταίας απαγόρευσης, μνημονεύουμε εδώ δειγματοληπτικά ορισμένες μόνο από τις «απαγορευμένες ζώνες» που θεσπίζει το νεκραναστώμενο χουντικό Β.Δ. 168/1972:

◾ Στο κέντρο της Αθήνας, απαγορεύεται μόνιμα και οριστικά κάθε συγκέντρωση «μεταξύ των οδών Λεωφ. Αλεξάνδρας - Βασ. Σοφίας - Βασ. Κων/νου - Λεωφ. Ολγας - Λεωφ. Αμαλίας - Φιλελλήνων - Μητροπόλεως - Ντέκα - Πλ. Μοναστηρακίου - Αθηνάς - Πλ. Ομονοίας - Πειραιώς - Σωκράτους - Αγίου Κων/νου - Θ. Δεληγιάννη - Καρόλου - Μάρνη - Πατησίων» (άρθρο 1).

◾ Απαγορεύεται επίσης κάθε συγκέντρωση ή πορεία στη Λεωφ. Κηφισίας («από αριθ. 140 έως διασταυρώσεως προς Διόνυσον»), στη Μεσογείων (από Σωτηρία μέχρι Σταυρό Αγ. Παρασκευής), τη Βουλιαγμένης («από την διασταύρωσιν μετά της οδού Τριπόλεως έως διασταυρώσεως προς Βάρην»), στην Παραλιακή («από Δικηγορικά έως Δέλτα Βουλιαγμένης»), στη λεωφόρο Αθηνών («από Κηφισού έως Σκαραμαγκά») και την τότε «Βασιλίσσης Φρειδερίκης» (άρθρο 2§10).

◾ Στη Θεσσαλονίκη απαγορεύεται κάθε συγκέντρωση σε ακτίνα 300 μέτρων από το «Κυβερνείον» (ΥΜΑΘ), αλλά και «εις τον χώρον τον περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Κομνηνών - Ερμού - Αριστοτέλους - Εγνατίας - Αγίας Σοφίας - Καθηγητού Κεραμοπούλου - Πατριάρχου Ιωακείμ - Παύλου Μελά - Π.Π. Γερμανού - Βογατσικού - Βασ. Κωνσταντίνου», «εις τας πλατείας Ιωάννου Μεταξά [νυν Βαρδαρίου] - Συντριβανίου - Λευκού Πύργου - Κυπρίων Αγωνιστών - Ηλεκτρικής Εταιρείας», καθώς και «εις τας οδούς Μοναστηρίου - Λαγκαδά - Εγνατίας - Λεωφ. Στρατού - Βασ. Γεωργίου Α' - Βασ. Ολγας - Π. Μελά - Βασ. Σοφίας - Μ. Αλεξάνδρου (από Ελευθερίου Βενιζέλου έως Βας. Σοφίας) - Αγίου Δημητρίου (από Στρατηγού Δουμπιώτη και Καραολή και Δημητρίου έως Αγίας Σοφίας) - Βενιζέλου (από Εγνατίας έως Μ. Αλεξάνδρου)» (άρθρο 10).

◾ Στην Πάτρα κλείνει για τις συναθροίσεις όλος ο χώρος «μεταξύ των οδών Αράτου - Υψηλάντου - Μιαούλη - Οθωνος - Αμαλίας», οι πλατείες Αγίου Γεωργίου, Ομονοίας, Καποδιστρίου (Μαρκάτου) και Ψηλά Αλώνια, η οδός Δημητρίου Γούναρη «από Υψηλάντου έως Λόντου» και διάφορες άλλες (άρθρο 21).

◾ Στην Ελευσίναη απαγόρευση καλύπτει «τον χώρον τον περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Παλαιάς Εθνικής Οδού Αθηνών-Κορίνθου - Σιδηροδρομικής Γραμμής Αθηνών-Πελοποννήσου - Χαλυβουργίας Νικολακοπούλου - Ναυπηγείου Κατσουλάκου - Εργοστασίου Σκαλιστήρη» (άρθρο 2§8).

◾ Στην Καλαμάτα η απαγορευμένη ζώνη πιάνει «τον χώρον της [παλιάς] Δημοτικής Αγοράς τον περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Νέδοντος - Υπαπαντής - Μπενάκη και Πλ. 23ης Μαρτίου», «τας Πλατείας 23ης Μαρτίου και Βασ. Γεωργίου», καθώς και την οδό Αριστομένους («από πλατείας 23ης Μαρτίου έως Αμβροσίου Φραντζή» (άρθρο 13). Τα λαγωνικά του κ. Χρυσοχοΐδη θα δυσκολευτούν βέβαια να βρουν σ’ αυτή την τελευταία γωνία το «Ζαχαροπλαστείον Λάμπ[ρ]ου», που ο εθνοσωτήρας προκάτοχός του Σπύρος Βελλιανίτης μνημόνευε ως απώτατο σύνορο της απαγόρευσης· το νόημα της τελευταίας παραμένει, ωστόσο, αναλλοίωτο.

◾ Στην Καρδίτσα κλείνουν για τους διαδηλωτές οι πλατείες Δικαστηρίου και Ν. Πλαστήρα, καθώς και οι οδοί Ιεζεκιήλ και Σ. Λάππα, «από της συμβολής των μετά της οδού 18ης Αυγούστου έως Κ. Τερτίπη» (άρθρο 14).

◾ Στα Χανιά απαγορεύεται κάθε συνάθροιση στον χώρο της Δημοτικής Αγοράς, στις πλατείες 1866, Κοτζάμπαση, Δικαστηρίων και Σοφοκλέους, στις κεντρικές αρτηρίες Νεάρχου, Τζανακάκη, Αποκορώνου κ.λπ., καθώς και στην περιοχή του λιμανιού «μεταξύ των οδών Καννεβάρου [sic] - Πλ. Συντριβανίου - Ακτή Τομπάζη - Αφεντούλιεφ - Πλ. Κατεχάκη - Αρχολέων - Καννεβάρου» (άρθρο 26).

2020 όπως 1973;

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε έτσι για πολύ ακόμα, με τις απαγορεύσεις που η Βουλή των Ελλήνων καλείται να επιβάλει δίχως πολλά από τα μέλη της να το πάρουν καν είδηση μέσω μιας «αθώας» «μεταβατικής» διάταξης. Παρ' όλο που τα τελευταία καλό είναι να γνωρίζουν τι ακριβώς θα ψηφίσουν, η ουσία και η μακροημέρευση του μέτρου δεν θα κριθούν φυσικά στα έδρανα του κοινοβουλίου· θα εξαρτηθούν από την τύχη που θα έχουν οι απόπειρες έμπρακτης εφαρμογής του στο πεζοδρόμιο.

Οπως η νομοθετική απαγόρευση κάθε «συνάθροισης» στην Πατησίων δεν προστάτεψε τελικά τη χούντα του Παττακού και του Παπαδόπουλου από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, η φετινή αναβίωσή της ενδέχεται να επιφυλάξει πικρές εκπλήξεις στους (κατ’ όνομα «δημοκράτες») μιμητές και νοσταλγούς τους.

Δείτε όλες τις "απαγορευμένες ζώνες" που θέσπισε πριν από 48 χρόνια σε κάθε πόλη το χουντικό Β.Δ.168/1972 κι επαναφέρει σε ισχύ το νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη