Οι περίπλοκες σχέσεις της Κεντροαριστεράς με την Αριστερά

Βάθος πολλών δεκαετιών έχουν τα προσκλητήρια συμπόρευσης των προοδευτικών δυνάμεων και οι εκκλήσεις για τη συγκρότηση μετώπων ενάντια στη Δεξιά.

Αν ανατρέξει κανείς στο παρελθόν, από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης και έπειτα αλλά και αρκετά παλαιότερα, θα διαπιστώσει με σχετική ευκολία ότι ανέκαθεν λαμβάνονταν πρωτοβουλίες, στο πλαίσιο της αναζήτησης κοινών τόπων ανάμεσα στα κόμματα του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου και με απώτερο στόχο την επίτευξη κυβερνητικών σχημάτων στη βάση μιας μίνιμουμ προγραμματικής συμφωνίας. Τουλάχιστον, αυτή είναι η φαινομενική επιδίωξη όσων απευθύνουν τις σχετικές προσκλήσεις από τότε μέχρι σήμερα και οι οποίοι είναι σταθερά οι μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις του χώρου.

Από τη δική τους πλευρά, οι αποδέκτες, που είναι οι μικροί ή μικρομεσαίοι –αλλά πάντα κρίσιμοι– παίκτες του σκηνικού, συνηθίζεται να εισπράττουν τις επιθέσεις φιλίας με καχυποψία, διαβλέποντας πίσω από αυτές σκοπιμότητες και σχέδια διεμβολισμού ή και εξαφάνισής τους από τον πολιτικό χάρτη.

Η ηγεμονία του ΠΑΣΟΚ

Τα προηγούμενα χρόνια, το ΠΑΣΟΚ με τη δεσπόζουσα θέση που κατείχε στα πράγματα, καλύπτοντας το ευρύ φάσμα που σχηματικά ονομάστηκε Κεντροαριστερά, ήταν εκείνο που διαδραμάτιζε τον ρόλο του αποστολέα των αιτημάτων προς την Αριστερά, ζητώντας διάλογο και σχέσεις αρμονικής συνεργασίας απέναντι στον κοινό εχθρό, τη Ν.Δ.

Το τελευταίο διάστημα, έπειτα από σχεδόν 40 χρόνια ηγεμονίας της Χαριλάου Τρικούπη, τα δεδομένα αντιστράφηκαν και πλέον ο ΣΥΡΙΖΑ κατέστη η πολιτική δύναμη που ανέλαβε τα πρωτεία στον προοδευτικό χώρο και η οποία επιχειρεί ανοίγματα προς τη σημερινή έκφραση της Κεντροαριστεράς και το πολιτικό διάδοχο σχήμα του ΠΑΣΟΚ, το Κίνημα Αλλαγής.

Πάντως, είτε έτσι είτε αλλιώς, έχουμε να κάνουμε με μια σχέση ανάμεσα σε Κεντροαριστερά και Αριστερά ή Σοσιαλδημοκρατία και Αριστερά για όσους προτιμούν αυτή την εκδοχή, που αν και αφορά συγγενικούς πολιτικούς χώρους, παραδοσιακά χαρακτηριζόταν από ποικίλες διακυμάνσεις με μεγάλες περιόδους με σύννεφα και εχθρότητα και μικρότερες όπου η αντιπαλότητα προσωρινά παραμεριζόταν, αφήνοντας πεδίο για συνεννόηση.

«Μόνος αντίπαλος η Δεξιά»

Πρώτος διδάξας σε αυτή την πρακτική ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος συστηματικά διατυμπάνιζε την προοπτική συνεργασιών των προοδευτικών δυνάμεων, αν και είχε κατηγορηθεί ότι στην πραγματικότητα δεν τον ενδιέφερε η σύμπηξη ενός τέτοιου μετώπου αλλά η εκλογική λεηλασία της Αριστεράς.

Σύμφωνα όμως με όσα υποστηρίζουν άνθρωποι που τον γνώρισαν από κοντά, πεποίθηση του Ανδρέα ήταν ότι το ΠΑΣΟΚ είχε έναν μόνο αντίπαλο, τη Δεξιά, και στη βάση αυτή με προγραμματικό λόγο διαμόρφωνε την κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ‘70 είχε ριζοσπαστικές θέσεις για την ΕΟΚ, το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ κ.ά., ενώ ο τότε γραμματέας του ΚΚΕ Χαρίλαος Φλωράκης διατηρούσε καλές σχέσεις με τον Παπανδρέου, εκτιμώντας ότι θα ήταν εφικτή η συνεργασία ανάμεσα στα δύο κόμματα.

Η συνέχεια ωστόσο ήταν επεισοδιακή, με την πρώτη κρίση να σημειώνεται στις δημοτικές εκλογές του 1986 και την οριστική ρήξη να επέρχεται το «βρόμικο» ’89 με τη συμμετοχή του ΚΚΕ και της ΕΑΡ (ως ενιαίος Συνασπισμός) στη συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ. προκειμένου, όπως πίστευαν εσφαλμένα οι τότε ηγεσίες τους, να εξοντώσουν ηθικά και πολιτικά τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Τα επόμενα χρόνια, το ΠΑΣΟΚ υπό την προεδρία του Κώστα Σημίτη πήρε το ρίσκο, που δεν του βγήκε, να υποστηρίξει για τον Δήμο Αθηναίων την πρώην πρόεδρο του Συνασπισμού Μαρία Δαμανάκη, ενώ στη συνέχεια στελέχη που αποχώρησαν από τον ΣΥΝ, ανάμεσα στα οποία ο Νίκος Μπίστης, ο Σπύρος Βούγιας και ο Πέτρος Κουναλάκης, συγκρότησαν την Ανανεωτική Εκσυγχρονιστική Κίνηση της Αριστεράς (ΑΕΚΑ) που λειτούργησε υποστηρικτικά προς το ΠΑΣΟΚ και διακήρυττε την ανάγκη διαμόρφωσης μιας παράταξης της Κεντροαριστεράς ή «της πληθυντικής Αριστεράς χωρίς ηγεμονισμούς ή μικρομεγαλισμούς».

Το δείπνο του Ζαππείου

Το μοντέλο της «κυβερνώσας Αριστεράς», όρου που εισήγαγε ο Κώστας Σκανδαλίδης επιχείρησε να υπηρετήσει και ο Γιώργος Παπανδρέου, ο οποίος προηγουμένως είχε προβεί σε μια αμφιλεγόμενη πολιτική επιλογή, αυτή της αμφίπλευρης διεύρυνσης, με τη συμμετοχή στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του κόμματος, του προερχόμενου από το ΚΚΕ Μίμη Ανδρουλάκη, της Μαρίας Δαμανάκη από τον ΣΥΝ, καθώς και του διδύμου των ακραιφνών νεοφιλελεύθερων Μάνου-Ανδριανόπουλου.

Κορυφαία στιγμή για την προσέγγιση του ΠΑΣΟΚ με την «άλλη Αριστερά» αποτέλεσε το δείπνο του Ζαππείου που διοργάνωσε ο ιστορικός ηγέτης της ανανεωτικής Αριστεράς Λεωνίδας Κύρκος τον Ιανουάριο του 2010 με παρόντα τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος ζήτησε «να σπάσουν τα τείχη των αντιπαραθέσεων» και «να διαμορφώσουμε ευρύτερες συναινέσεις». Σημειώνεται ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν είχε προσκληθεί…

Τα μνημόνια που επιβλήθηκαν από το 2011 προκάλεσαν τεκτονικές αλλαγές, με αποτέλεσμα το ΠΑΣΟΚ να συρρικνωθεί (έχοντας συγκυβερνήσει με Ν.Δ. και ΛΑΟΣ) και ο ΣΥΡΙΖΑ από «φτωχός συγγενής» να εξελιχθεί σε πρωταγωνιστικό παράγοντα. Από θέση ισχύος πλέον και έχοντας κάνει στροφή προς το Κέντρο, αν και επί τέσσερα χρόνια συμπορεύτηκε κυβερνητικά με τους ΑΝ.ΕΛΛ. του Πάνου Καμμένου, ο κ. Τσίπρας είναι αυτός που επιζητεί τη σύγκλιση με τη Σοσιαλδημοκρατία, μετέχοντας ως παρατηρητής στις συνεδριάσεις των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών.

Ως επιχείρημα προβάλλει τη διεύρυνση και ανασυγκρότηση του κόμματός του, που μετονομάζεται σε ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, την ανάγκη δημιουργίας ενός μετώπου απέναντι στη νεοφιλελεύθερη Ν.Δ. του κ. Μητσοτάκη, το σύστημα της απλής αναλογικής που ευνοεί τις κυβερνήσεις συνεργασίας και με το οποίο θα γίνουν οι επόμενες εκλογές, καθώς και τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον, έχει καταφέρει –από το 2015 και έπειτα– να αποσπάσει ένα σημαντικό τμήμα πρώην ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ αλλά και ουκ ολίγα στελέχη του.

Σκληρή στάση από ΚΙΝ.ΑΛΛ.

Σε αυτές τις πιέσεις, το Κίνημα Αλλαγής και η πρόεδρός του Φώφη Γεννηματά αντιστέκονται σθεναρά, υποστηρίζοντας ότι το κόμμα τους πορεύεται αυτόνομα, είναι ο αυθεντικός εκφραστής της Σοσιαλδημοκρατίας και ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να είναι ένα «ιδεοληπτικό λαϊκιστικό κόμμα».

Εσχάτως δε, με επίκεντρο διάφορες αποκαλύψεις γύρω από το παρελθόν της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ (π.χ. κυκλώματα διαφθοράς στην ΕΥΠ, ηχογραφήσεις Μιωνή-Παππά), σκληραίνει ακόμη περισσότερο τη στάση της, κάνοντας λόγο για πολιτικές ευθύνες του Αλέξη Τσίπρα «που τον καθιστούν αδύναμο και αναξιόπιστο να ασκήσει τον ρόλο του ως αξιωματική αντιπολίτευση».