Ergasianews.gr Η δυνατή φωνή του κόσμου της μισθωτής εργασίας!
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η μόνη ρεαλιστική δυνατότητα που είχε ο ελληνικός λαός να αποτρέψει το ολέθριο πραξικόπημα στην Κύπρο και τις συνέπειές του, ανατρέποντας το δικτατορικό καθεστώς, δηλαδή και τις δυο χούντες: του Παπαδόπουλου που ήταν στο προσκήνιο και του Ιωαννίδη που δρούσε στο παρασκήνιο.
Ο συγγραφέας και επισκέπτης καθηγητής στο Κεντρικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης κ. Τάκης Σ. Παππάς (2017, σσ. 106 – 107) υποστηρίζει ότι «Η άμεση συνέπεια [των γεγονότων του Πολυτεχνείου] ... ήταν η εκδήλωση, οκτώ μόλις μέρες μετά τα γεγονότα, νέου πραξικοπήματος υπό τον ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη, που επέβαλε ένα ακόμη σκληρότερο στρατιωτικό καθεστώς».
Ενας άλλος συγγραφέας, ο κ. Απόστολος Δοξιάδης, εμπλουτίζει την άποψη αυτή και καταλογίζει την ευθύνη του χουντικού πραξικοπήματος στην Κύπρο, στις 15 Ιουλίου του 1974, και την τουρκική εισβολή πέντε μέρες αργότερα, στις 20 Ιουλίου, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Οπως είναι γνωστό, ο δικτάτορας Παπαδόπουλος το δεύτερο εξάμηνο του 1973 επιχείρησε τη «φιλελευθεροποίηση» της στρατιωτικής δικτατορίας που είχε επιβληθεί στις 21 Απριλίου του 1967, με την πολιτικοποίηση του στρατιωτικού καθεστώτος. Πρωθυπουργός ορκίστηκε ο Σπύρος Μαρκεζίνης με υπουργούς πολιτικά πρόσωπα.
Ο Μαρκεζίνης έκανε συστηματικές προσπάθειες για τη συμμετοχή του πολιτικού κόσμου σε εκλογές, οι οποίες υπολόγιζε να διεξαχθούν τον Φεβρουάριο του 1974 (Γρηγοριάδης, 2011, σ. 9).
Την περίοδο αυτή, στο πλαίσιο του Αντιδικτατορικού Φοιτητικού Κινήματος (ΑΦΚ), σύμφωνα με τον Οικονόμου (2013, σσ. 20 – 22) διαμορφώθηκαν δύο τάσεις: η ριζοσπαστική και η συμβιβαστική.
Η ριζοσπαστική τάση υποστήριζε την άμεση, ανοιχτή και μαζική αντιπαράθεση με τη δικτατορία. Πρωτοστάτησε στην κατάληψη του Πολυτεχνείου στις 14 Νοέμβρη του 1973 και στην πολιτικοποίηση του αγώνα.
Η συμβιβαστική τάση δεν απέρριπτε τη λύση Μαρκεζίνη. Συμμετείχε στην κατάληψη του Πολυτεχνείου με τη λογική ότι πρόκειται για μια ακόμη φοιτητική διαμαρτυρία εναντίον του καθεστώτος.
Η επικράτηση της ριζοσπαστικής τάσης οδήγησε στην πολιτικοποίηση της κατάληψης και στην εξέγερση χιλιάδων διαδηλωτών εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος.
Σύμφωνα με τον κ. Δοξιάδη (2019), μεταξύ των άλλων, και η κατάληψη του Πανεπιστημίου της Πάτρας στις 15 Νοέμβρη ενίσχυσε τη ριζοσπαστική τάση, αφού «έδωσε την ελπίδα ότι ξεκινούσε πανελλαδική εξέγερση». Αλλωστε, το βράδυ της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου οι φοιτητές και φοιτήτριες του Πανεπιστημίου Πατρών ήταν ήδη συγκεντρωμένοι στο αμφιθέατρο του Παραρτήματος σε μαζική πολιτιστική εκδήλωση με θέμα «Η κοινωνικοπολιτιστική θέση του φοιτητή» (Κατσιγιάννη, 2018, σσ. 317 – 318). Ετσι, είχαμε τη δυνατότητα να ενημερωθούμε άμεσα για τα γεγονότα στην Αθήνα και στη συνέχεια –την άλλη μέρα– να αποφασίσουμε, μετά από γενική συνέλευση, την κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών.
Ο κ. Δοξιάδης τη συμβιβαστική τάση την ονομάζει «πρώτη εναλλακτική». Κατά τη γνώμη του οδηγούσε στη σωστή κατεύθυνση και αποτελούσε σημαντική πρόοδο και ρεαλιστική διέξοδο, με βάση την ελπίδα διεξαγωγής βουλευτικών εκλογών και σταδιακής αποκατάστασης της δημοκρατίας. Για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, που υποστήριξε η ριζοσπαστική τάση, η επιχειρηματολογία του είναι η ακόλουθη:
Με το ξεκίνημα της κατάληψης του Πολυτεχνείου άρχισε η αντίστροφή μέτρηση για τον Παπαδόπουλο.
Για όσους έζησαν τα γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, η βίαιη καταστολή του Πολυτεχνείου ήταν η αρχή μόνο ενός πράγματος: της χούντας του Ιωαννίδη, που ήταν πολύ χειρότερη.
Το Πολυτεχνείο έδωσε στον Ιωαννίδη την ευκαιρία να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο.
Μετά ήρθε μια άλλη χούντα χειρότερη από την πρώτη που μάλλον δεν θα είχε συμβεί αν δεν είχε προηγηθεί η κατάληψη του Πολυτεχνείου (ο συγγραφέας ωστόσο σπεύδει να διευκρινίσει: «ήταν πιθανό να κινούνταν ο Ιωαννίδης έτσι κι αλλιώς»).
Είναι βέβαιο: χωρίς τον Ιωαννίδη η τραγωδία της Κύπρου δεν θα είχε συμβεί. Και χωρίς το Πολυτεχνείο κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είχε πάρει το πάνω χέρι ο Ιωαννίδης.
Και συνεχίζει ο συγγραφέας: «Το Πολυτεχνείο έφερε σε μεγάλο βαθμό τον Ιωαννίδη, ο Ιωαννίδης το πραξικόπημα στην Κύπρο, και αυτό ήταν η αιτία που δημιούργησε τον “Αττίλα”».
Με λίγα λόγια ο κ. Δοξιάδης υποστηρίζει ότι αν δεν είχε συμβεί η κατάληψη του Πολυτεχνείου δεν θα είχε συμβεί και η καταστολή της ούτε θα συνέβαιναν τα γεγονότα που επακολούθησαν.
Πράγματι η αντιπαράθεση μεταξύ της ριζοσπαστικής και της συμβιβαστικής τάσης –ανάμεσα στις δύο εναλλακτικές προτάσεις– ήταν υπαρκτή το δεύτερο εξάμηνο του 1973 και η κάθε πλευρά είχε τα επιχειρήματά της. Τα ιστορικά τεκμήρια που είναι στη διάθεση όλων όσων ενδιαφέρονται πραγματικά για τα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας δικαιώνουν κατά τη γνώμη μου την ανάλυση και τη δράση της ριζοσπαστικής τάσης.
Ο Φαίδων Γκιζίκης επιβεβαιώνει ότι η ανατροπή του Παπαδόπουλου ήταν προαποφασισμένη πολύ πριν από την εξέγερση του Πολυτεχνείου
Στην πραγματικότητα, κατά την άποψή μου, η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η μόνη ρεαλιστική δυνατότητα που είχε ο ελληνικός λαός να αποτρέψει το ολέθριο πραξικόπημα στην Κύπρο και τις συνέπειές του, ανατρέποντας το δικτατορικό καθεστώς, δηλαδή και τις δυο χούντες: του Παπαδόπουλου που ήταν στο προσκήνιο και του Ιωαννίδη που δρούσε στο παρασκήνιο.
Η άποψή μου στηρίζεται στα παρακάτω τεκμήρια:Ο ίδιος ο Γκιζίκης, διοικητής της 1ης Στρατιάς και κατόπιν πρόεδρος της Δημοκρατίας, κατέθεσε τον Ιούνιο του 1975 στον τακτικό ανακριτή (βλ. Γρηγοριάδης, 2011, σ. 10) τα παρακάτω: «Κατά το σχέδιον ως είχε τούτο εκπονηθεί αρχικώς η ανατροπή του Παπαδόπουλου θα έπρεπε να γίνει μεταξύ 20ης Νοεμβρίου και 10ης Δεκεμβρίου 1973, αλλά καθωρίσθη τελικώς και δη προ ενός περίπου μηνός η 25 Νοεμβρίου ως ημερομηνία του πραξικοπήματος.
«Αυτό το εγνώριζε ο μάρτυς και αρκετοί εκ των μυηθέντων αξιωματικών ουχί όμως και όλοι[…]»
Ο ταγματάρχης Παλαΐνης από τους πρωτεργάτες της χούντας του Ιωαννίδη κατέθεσε στον ανακριτή τα εξής:
«Η απόφασις ανατροπής του Γ. Παπαδόπουλου ελήφθη τότε που εξασφάλισε ο ίδιος διά ψηφίσματος την προσωπικήν του εκλογή ως Προέδρου της Δημοκρατίας με αποτέλεσμα να δυσαρεστήσει τον λαόν και τα στελέχη του στρατού. Η ακριβής ημερομηνία της ανατροπής, δηλαδή η 25η Νοεμβρίου 1973, είχε προκαθορισθεί τουλάχιστον προ ενός μηνός και ο μάρτυς την εγνώριζε» (Γρηγοριάδης, 2011, σ. 75).
Οπως προκύπτει από τις καταθέσεις του στρατηγού Γκιζίκη και του ταγματάρχη Παλαΐνη η ανατροπή του Παπαδόπουλου στις 25 Νοεμβρίου είχε σχεδιαστεί και οργανωθεί με κάθε λεπτομέρεια πριν από έναν τουλάχιστον μήνα, δηλαδή στα μέσα Οκτωβρίου.
Ο Ιωαννίδης είχε αποφασίσει να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο και είχε μάλιστα καθορίσει την ημερομηνία όπως ο ίδιος κατέθεσε από τον Οκτώβριο του 1973
Ο ίδιος ο Ιωαννίδης στην απολογία του στον τακτικό ανακριτή κατέθεσε: «Η ημερομηνία εκδηλώσεως του κινήματος (25 Νοεμβρίου 1973) είχε καθορισθή προ διμήνου και ήτο γνωστή και εις τον στρατηγόν Γκιζίκην, εις τον στρατηγόν Μπονάνον και εις τον ταγματάρχην Παλαΐνη Χαράλαμπον, ουχί όμως και εις άλλους μυηθέντας αξιωματικούς» (βλ. Γρηγοριάδης, 2011, σ. 63). Η δικτατορία του Ιωαννίδη ήταν λοιπόν προαποφασισμένη και δρομολογημένη (ό.π., σ. 67), πριν από την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Από τις παραπάνω καταθέσεις προκύπτει αβίαστα ότι –εκτός απροόπτου– η σκληρή χούντα Ιωαννίδη από το παρασκήνιο θα έβγαινε στο προσκήνιο στις 25 Νοεμβρίου, όπως ήταν προσχεδιασμένο ήδη από τον Οκτώβριο, ανατρέποντας τον Παπαδόπουλο.
Το απρόοπτο ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου...
* Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, μέλος της Επιτροπής Κατάληψης του Πανεπιστημίου Πατρών τον Νοέμβρη του 1973
