Μέγα σκάνδαλο στον αρχαιολογικό χώρο της Κυνόσουρας

Μέγα σκάνδαλο η έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το διαλυτήριο πλοίων της εταιρείας Ναυπηγεία Κυνόσουρας Α.Ε. στη ζώνη Α' προστασίας του αρχαιολογικού χώρου της Κυνόσουρας, στην περιοχή της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας και δίπλα στον Τύμβο των Σαλαμινομάχων.

Σκάνδαλο, το οποίο γίνεται ακόμη μεγαλύτερο όταν αναλογιστεί κανείς ότι το αρμόδιο υπουργείο Πολιτισμού έπρεπε πρώτο από όλα τα άλλα υπουργεία να απαντήσει επί της μελέτης, εισάγοντας το θέμα για γνωμοδότηση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Ομως, μια πολιτική ηγεσία που θέλει να εκδοθεί θετική απόφαση επ’ αυτού είχε να αντιμετωπίσει τρία ανυπέρβλητα εμπόδια:

α) κατ’ αρχάς την αρνητική εισήγηση της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων,

β) την εν ισχύι απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού (Μάιος 2019) για την έγκριση του Master Plan του ΟΛΠ, όπου αναφέρεται ρητά ότι «Δεν εγκρίνεται η χρήση των περιοχών Ι2–Ι7 ως Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης για λόγους προστασίας του χερσαίου και ενάλιου αρχαιολογικού χώρου Αμπελακίων και Κυνόσουρας, όπου έλαβε χώρα η ναυμαχία της Σαλαμίνας, και διότι οι εν λόγω θέσεις βρίσκονται εντός των Αρχαιολογικών Ζωνών Α και Β Προστασίας του αρχαιολογικού χώρου. Να προβλεφθεί η διαδικασία απομάκρυνσης των υφιστάμενων ναυπηγικών μονάδων από τον ως άνω χώρο», και

γ) κυρίως τις δυο προϋπάρχουσες αρνητικές αποφάσεις του υπουργείου Πολιτισμού για το ίδιο ακριβώς θέμα έγκρισης ΜΠΕ. Η πρώτη απόφαση υπογράφηκε από τον υπουργό κ. Παύλο Γερουλάνο το 2011 και η δεύτερη από τον υπουργό κ. Κώστα Τζαβάρα το 2013. Και στις δυο περιπτώσεις οι γνωμοδοτήσεις του ΚΑΣ ήταν αρνητικές, και στις δυο περιπτώσεις Γενική Γραμματέας ήταν η Λίνα Μενδώνη, η οποία γνωρίζει καλά το θέμα.

Το σκεπτικό των αποφάσεων ήταν ότι το συγκεκριμένο ναυπηγείο Κυνόσουρα Α.Ε. «προκαλεί σοβαρή άμεση και έμμεση βλάβη στον αρχαιολογικό χώρο και κυρίως στο παρακείμενο μνημείο του Τύμβου των Σαλαμινομάχων». Πώς να εισαχθεί ένα τέτοιο θέμα στο ΚΑΣ με δυο αρνητικές γνωμοδοτήσεις, αρνητική εισήγηση της Εφορείας Πειραιώς και Νήσων και όταν μάλιστα ισχύει η υπουργική απόφαση του Μαΐου 2019;

Αντί λοιπόν να επισπευσθεί η απευθείας αρνητική απάντηση, ή έστω η υπόθεση να εισαχθεί ξανά στο ΚΑΣ, με βάση την προθεσμία του τριμήνου που θέτει και ο νέος νόμος 4685/2020 για τον εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε σχέση με την εισαγωγή υποθέσεων στα Κεντρικά Συμβούλια του ΥΠΠΟΑ, το υπουργείο Πολιτισμού «ροκάνισε» τον χρόνο με διάφορες προφάσεις του τύπου να συγκεντρωθούν και άλλα στοιχεία ώστε να εξεταστούν συνολικότερα θέματα, χωρίς να αντιμετωπίζεται επειγόντως το συγκεκριμένο ζήτημα για το οποίο ήταν απλή η απάντηση και -κάτι πολύ σημαντικό- χωρίς να ενημερώνεται η υπηρεσιακή ιεραρχία.

Ετσι πέρασε η προθεσμία και δόθηκε η ευκαιρία στο ΥΠΕΝ να προχωρήσει στην έγκριση. Διαβάζοντας κανείς την απάντηση της υπουργού κ. Λίνας Μενδώνη στην ερώτηση 43 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. εύκολα αναγνωρίζει όλα τα προαναφερθέντα. Και το κραυγαλέο: η υπουργός Πολιτισμού, εκ των υστέρων, δήθεν αναρωτιέται προς το Γραφείο Νομικού Συμβούλου του ΥΠΠΟΑ για έναν νόμο που η ίδια συνυπέγραψε. Στο τέλος της απάντησης της υπουργού γίνεται λόγος για έργα υποδομής στη Σαλαμίνα προκειμένου να «χρυσώσει το χάπι».

Ποιον πάει να ξεγελάσει σήμερα, όταν δίνεται το τελειωτικό χτύπημα στη Σαλαμίνα με τις οχλούσες εγκαταστάσεις; Οταν τον Μάιο του 2019 είχαμε ελπίσει με την έκδοση της υπουργικής απόφασης για το Master Planτου ΟΛΠ ότι επιτέλους αρχίζει η απομάκρυνση των υφιστάμενων ναυπηγοεπισκευαστικών μονάδων από τον ιερό χώρο της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, ενώ αντιθέτως τώρα διαιωνίζεται η υποβάθμισή του;

Και μέσα σε όλη αυτή την υποβάθμιση έρχεται η κ. υπουργός Πολιτισμού να ομιλεί στη Βουλή περί «λεγόμενου Τύμβου των Σαλαμινομάχων». Για ποιο λόγο; Για να δικαιολογήσει την έγκριση; Να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στην Κυνόσουρα; Πρόκειται για αδόμητη Ζώνη Α του αρχαιολογικού χώρου της χερσονήσου της Κυνόσουρας, όπου ορθώνεται αρχαίο τεχνητό ύψωμα, το οποίο οι περισσότεροι ερευνητές ταυτίζουν με το πολυάνδριο των Σαλαμινομάχων. Οι πολύ περιορισμένες σε έκταση σωστικές κυρίως ανασκαφές έχουν φέρει στο φως τάφους και άλλες κατασκευές του 5ου-4ου αι. π.Χ.

Μεγάλο τμήμα της ανατολικής πλευράς έχει καταστραφεί από αυθαίρετες εκσκαφές της ίδιας εταιρείας, καθώς εδώ συμβαίνει το παράδοξο να ανήκει σε ιδιώτη ο χώρος, ενώ ο ίδιος να χρησιμοποιεί γειτονικό δημόσιο κτήμα για τις δραστηριότητές του. Κατ’ ουδένα τρόπο δεν μπορεί να ξεπεραστεί το γεγονός ότι πρόκειται για αρχαίο τεχνητό ύψωμα-τύμβο αρχικού ύψους 3 μ. από την επιφάνεια του εδάφους, για αρχαίους τάφους, για την περιοχή όπου έγινε η ναυμαχία της Σαλαμίνας, για αρχαιολογική ζώνη Α. Οι διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου δεν επιτρέπουν οιαδήποτε επέμβαση στον χώρο, πολύ περισσότερο μια οχλούσα εγκατάσταση.

Παρακολουθούμε ως θεατές το εξής οξύμωρον: το δήθεν ενδιαφέρον της κυβέρνησης για την πολιτιστική κληρονομιά με τις εκθέσεις στα μουσεία, τις παράτες και εκδηλώσεις εν μέσω κορονοϊού υπό τα φώτα των ΜΜΕ, ενώ πίσω από όλα αυτά, στην πραγματικότητα αδιαφορούν για τις ίδιες τις αρχαιότητες και τους ανθρώπους του πολιτισμού ή, το χειρότερο, πλήττουν τα αρχαία που βλάπτουν τις επενδύσεις. Ποιες επενδύσεις; Αυτές που γεμίζουν τις τσέπες των ολίγων, όχι τις «πράσινες» επενδύσεις βέβαια.

Αλίμονο στο μέλλον αυτού του τόπου με τον λανθασμένο χειρισμό περιπτώσεων όπως της Κυνόσουρας, του σταθμού Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, του Ελληνικού, των Δεσμωτών του Φαλήρου, του ιστορικού τόπου της Ελευσίνας (ΠΥΡΚΑΛ), της Κοιλάδας των Μουσών Βοιωτίας, του Καρά Τεπέ της Μυτιλήνης, του Φιλοπάππου, της Αίγλης Ζαππείου, του νόμου 4688/2020 για τον καταδυτικό τουρισμό, των πολυκατοικιών Μακρυγιάννη, του «δανεισμού» των Γλυπτών του Παρθενώνα από Βρετανία και Γαλλία, με υπερβολές και ατυχείς επικοινωνιακούς χειρισμούς, όπως στην Ακρόπολη και στις Μυκήνες.

Αλίμονο στο μέλλον αυτού του τόπου με την παραβίαση νόμων, όπως του άρθρου 2 του νόμου 4685 /2020, το οποίο προβλέπει υποχρεωτική σύγκληση και συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Περιβαλλοντικής αδειοδότησης (ΚΕΣΠΑ) εντός αποκλειστικής προθεσμίας, στις περιπτώσεις μη έγκαιρης ουσιώδους γνωμοδότησης, όπως εν προκειμένω από το υπουργείο Πολιτισμού για το θέμα της Κυνόσουρας.

Οπως του άρθρου 7 του αρχαιολογικού νόμου 3028/2002, που η προηγούμενη κυβέρνηση τροποποίησε τον Μάιο του 2019 (νόμος 4611, άρθρο 123), καθιστώντας όλα τα ακίνητα μνημεία του Δημοσίου προ του 1830 αμεταβίβαστα, ακατάσχετα και ανεπίδεκτα χρησικτησίας, ενώ η διοίκηση και η διαχείρισή τους ασκείται από το Δημόσιο.

Δημόσιο κτήμα είναι ο χώρος του ναυπηγείου Κυνόσουρα Α.Ε., δημόσια έκταση είναι ο χώρος στου Φιλοπάππου, δημόσια έκταση είναι οι αρχαιότητες στον Εθνικό Κήπο, δημόσια έκταση είναι οι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι. Μεγάλα σκάνδαλα!

Και παράλληλα, να αποκρύπτεται επιμελώς και να λοιδορείται όλο το έργο της προηγούμενης κυβέρνησης στον τομέα του πολιτισμού εν μέσω μνημονίων, γεγονός χωρίς προηγούμενο σε τέτοιο βαθμό, από άλλους υπουργούς άλλων κυβερνήσεων κατά το παρελθόν.

Ετσι γιορτάζει η κυβέρνηση τα 2.500 χρόνια από τη μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας; Με το να μην υπάρχει στην πραγματικότητα Αρχαιολογική Υπηρεσία για να φυλάττει Θερμοπύλες και Σαλαμίνα;

Ετσι έχει την πρόθεση να γιορτάσει και το 1821, καθώς κατά την υπουργό Πολιτισμού «οι δυο επέτειοι συνδέονται στενά και μάλιστα κατά τρόπο τόσο συμβολικό όσο και ουσιαστικό» και με «τον θρίαμβο της Σαλαμίνας αφενός να διασώζει τον Ελληνισμό, αφετέρου να καθιστά τα πολιτιστικά επιτεύγματα εφικτά»;

* Τέως γενική γραμματέας υπουργείου Πολιτισμού
** Τέως υπουργός Πολιτισμού