Το τέλος της «λευκής επιταγής»

Η απόφαση για lockdown στις 7 Νοεμβρίου αποτέλεσε ορόσημο στη συγκυρία της κρίσης πανδημίας, με επίδραση τόσο στις ατομικές όσο και στις συλλογικές διαθέσεις και αντιλήψεις. Στο πλαίσιο αυτό, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ διεξήγαγε έρευνα κοινής γνώμης (10-11 Νοεμβρίου) για την αποτύπωση στάσεων των πολιτών σε αυτή τη συνθήκη. Η έρευνα αυτή έρχεται σε συνέχεια της αντίστοιχης του Ιουλίου σχετικά με την αποτίμηση της εμπειρίας του πρώτου lockdown.

Μεταξύ των δύο διαπιστώνονται τρεις σημαντικές μετατοπίσεις:

■ Ως προς την υγειονομική διαχείριση της κρίσης
■ Ως προς την οικονομική διαχείριση της κρίσης
■ Στην ατομική ψυχολογία.

Ενώ στην πρώτη έρευνα είχαν διαπιστωθεί υψηλά θετική αποτίμηση της υγειονομικής διαχείρισης της πανδημίας (76%) και σχετικά θετική αποτίμηση των οικονομικών μέτρων που είχαν ληφθεί (56%), η εικόνα πλέον φαίνεται να μεταβάλλεται.

Το 51% των ερωτώμενων αξιολογεί αρνητικά τόσο την υγειονομική όσο και την οικονομική διαχείριση της κυβέρνησης. Φαίνεται, επομένως, ότι σιγά σιγά χάνεται το βασικό πλεονέκτημα της κυβέρνησης στο πρώτο κύμα του lockdown -η αποτιμώμενη ως επιτυχής υγειονομική διαχείριση- και πλέον έχει να αντιμετωπίσει μια διπλή εστία δυσαρέσκειας. Είναι σαφές ότι το υγειονομικό και το οικονομικό επίπεδο πρέπει να κατανοούνται διαλεκτικά. Η επιδείνωση της υγειονομικής κρίσης επιβαρύνει την οικονομική κατάσταση και η οικονομική πίεση παράγει αρνητικές αποτιμήσεις της διαχείρισης στο υγειονομικό πεδίο.

Ως προς το τελευταίο, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πού οι πολίτες εντοπίζουν την κύρια ευθύνη για τη νέα έξαρση της πανδημίας. Από τη μία, λοιπόν, το 36% θεωρεί κύρια αιτία την έλλειψη ατομικής ευθύνης. Φαίνεται, έτσι, πως το κεντρικό αφήγημα της κυβερνητικής επικοινωνίας σημειώνει υψηλή διείσδυση στην κοινή γνώμη.

Από την άλλη, όμως, το 31% θεωρεί κύρια αιτία τη διαχείριση της κρίσης από την πολιτεία και το 19% το «άνοιγμα» του τουρισμού. Ετσι, οι μισοί ερωτώμενοι αναγνωρίζουν διαχειριστική ευθύνη, συνολική ή επιμέρους, οπότε και εδώ η δυσαρέσκεια για τους κυβερνητικούς χειρισμούς δείχνει να είναι οριακά υψηλότερη από την υποστήριξη (βλ. έλλειψη ατομικής ευθύνης) και την ανοχή (βλ. το 11% που θεωρεί αναπόφευκτη την έξαρση της πανδημίας).

Τέλος, σε ό,τι αφορά την ατομική ψυχολογία, στην έρευνα του Ιουλίου διαπιστωνόταν η επικράτηση συναισθημάτων «αβεβαιότητας» (39%), «ανασφάλειας» (26%), «άγχους» (24%), «φόβου» (15%) αλλά και «ηρεμίας» (29%). Πλέον, κυριαρχούν «αβεβαιότητα» (31%), «οργή» (26%), «ανασφάλεια» (23%), άγχος (20%) αλλά και «ελπίδα» (19%).

Παρότι εξακολουθούν να κυριαρχούν τα αρνητικά συναισθήματα, τη θέση της «ηρεμίας» -δεύτερο πιο έντονο συναίσθημα τον Ιούλιο- παίρνει η «οργή», η οποία το καλοκαίρι βρισκόταν στην έκτη θέση (13%), δείγμα διαμόρφωσης μιας περισσότερο «επιθετικής» δυσαρέσκειας, που υποσκάπτει τις συνθήκες πλειοψηφικής υποστήριξης που είχε επιτύχει η κυβέρνηση.

Σε γενικές γραμμές, το δεύτερο lockdown συνοδεύεται από την αργή αλλά σταθερή ένταση της κοινωνικής δυσαρέσκειας, απόρροια της αρνητικής εξέλιξης της πανδημίας. Το εάν η κοινή γνώμη εισέλθει σε μια σπειροειδή τροχιά δυσαρέσκειας προς την κυβέρνηση, θα κριθεί από την τροπή και τη χρονικότητα της κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, η περίοδος της «λευκής επιταγής» για την κυβέρνηση, στην πρώτη φάση της πανδημίας, φαίνεται πως ήδη έχει λάβει τέλος.

▶ Ολόκληρη η έρευνα θα δημοσιευθεί τη Δευτέρα 23 Νοεμβρίου στο enainstitute.org

📍 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ: Ποσοτική έρευνα της ProRata (Α.Μ. ΕΣΡ 56, μέλος ESOMAR) με online συμπλήρωση δομημένου ερωτηματολογίου σε γενικό πληθυσμό άνω των 17 ετών, στο σύνολο της επικράτειας, στο χρονικό διάστημα 10-11 Νοεμβρίου 2020. Μέγεθος δείγματος: 580 ερωτηματολόγια (αστάθμιστα αποτελέσματα), με δειγματοληψία χωρίς πιθανότητα

*Συντονιστής Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης ΕΝΑ, διδάσκων ΕΚΠΑ