Στην κόψη του ξυραφιού η μαθητεία των αποφοίτων ΕΠΑΛ

Ο θεσμός του μεταλυκειακού έτους-τάξης μαθητείας των Επαγγελματικών Λυκείων με τη μορφή που υπάρχει σήμερα νομοθετήθηκε με τον ν.4386/16 από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Θεσμός νέος για το υπουργείο Παιδείας και τους εκπαιδευτικούς των ΕΠΑΛ. Αγκαλιάστηκε σημαντικά, από το ξεκίνημά του τον Μάρτιο του 2017, τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και τους αποφοίτους.

Είναι κοινή πεποίθηση ότι ο θεσμός αυτός αποτελεί ουσιαστικό μέτρο ενίσχυσης της επαγγελματικής εκπαίδευσης, γιατί προσφέρει μια σημαντική πρώτη επαφή των αποφοίτων των ΕΠΑΛ με τον χώρο της εργασίας, βοηθώντας τους να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία αλλά και να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά τους προσόντα. Οι όροι υλοποίησης του θεσμού βελτιώθηκαν χρόνο με τον χρόνο.

Εντάχθηκαν σταδιακά σχεδόν όλες οι ειδικότητες. Δημιουργήθηκαν και επικαιροποιήθηκαν προγράμματα σπουδών. Αποκτήθηκε σημαντική εμπειρία στον θεσμό από τους εκπαιδευτικούς που εντάχθηκαν σε αυτόν. Δημιουργήθηκε ένα νέο τοπίο δράσης για τα σχολεία, το οποίο με αφορμή την επαφή των εκπαιδευτικών με εργασιακούς φορείς της κάθε περιοχής, ξανοίχτηκε στην κοινωνία.

Οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ είναι οι «πρεσβευτές» της επαγγελματικής εκπαίδευσης στην κοινωνία. Με τον θεσμό αυτό, μαζί με πολλές άλλες βέβαια αλλαγές που θεσμοθετήθηκαν την περίοδο 2015-2019, μπορούμε να καταφέρουμε να αλλάξει η εικόνα που έχουν για την επαγγελματική εκπαίδευση ο γονιός, ο μαθητής, ο πολίτης. Κρίσιμη παράμετρος για την επιτυχή συνέχιση του θεσμού αποτελεί η ενεργός συμμετοχή των εκπαιδευτικών, καθώς και η εμπλοκή δημόσιων και δημοτικών οργανισμών, ιδιωτών και κοινωνικών φορέων.

Αυτά μέχρι το 2019. Θα περίμενε κανείς από την κυβέρνηση της Ν.Δ. να ενισχύσει αυτόν τον θεσμό, μια και οι αρμόδιοι δηλώνουν σε κάθε ευκαιρία πόσο σημαντική είναι η επαφή της επαγγελματικής εκπαίδευσης με την «αγορά εργασίας». Και όμως. Ας δούμε τι έγινε στον ενάμιση χρόνο όπου στο ΥΠΑΙΘ ηγείται η κ. Κεραμέως:

● Μειώθηκε ο αριθμός των μαθητευόμενων κατά 13% το σχολικό έτος 2019-20 σε σχέση με το προηγούμενο και καθυστέρησαν να ξεκινήσουν περίπου τα μισά τμήματα μαθητείας λόγω μη έγκαιρης πρόσληψης αναπληρωτών. Να σημειώσουμε ότι μέχρι το σχολικό έτος 2018-19 καταγράφεται συνεχής αύξηση του αριθμού μαθητευόμενων (+231% σε σχέση με το σχολικό έτος 2016-17).

● Μειώθηκαν δραματικά (κατά 54%) οι προσφερόμενες θέσεις από δημόσιους φορείς και επιχειρήσεις που αφορούν όλους τους εκπαιδευτικούς θεσμούς που την υλοποιούν (ΕΠΑΛ και ΙΕΚ, ΥΠΑΙΘ και ΟΑΕΔ). Συγκεκριμένα τη φετινή χρονιά προσφέρονται μόλις 4.808 θέσεις μαθητείας έναντι 10.490 το σχολ. έτος 2018-19.

Επίσης αποτελεί ερώτημα πόσες από αυτές τις θέσεις θα αξιοποιηθούν τελικά, γιατί απαιτείται από τους δημόσιους φορείς, για πρώτη φορά, να έχουν έγκριση προϋπολογισμού και για την επόμενη χρονιά (!) όταν ακόμα δεν έχουν φτιάξει τον προϋπολογισμό τους.

Από την άλλη, μετά τη χρονική καθυστέρηση στην έναρξη των τμημάτων μαθητείας, οι μόνιμοι εκπαιδευτικοί στα σχολεία έχουν αναλάβει όλο το ωράριό τους, ενώ κανείς δεν γνωρίζει τι θα γίνει με τις αναγκαίες προσλήψεις αναπληρωτών. Επίσης όσες δεσμεύσεις θέσεων ιδιωτών έχουν καταγραφεί, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύουν έπειτα από τόση χρονική καθυστέρηση.

● Αυξήθηκαν τα σοβαρά προβλήματα γραφειοκρατίας και η καθυστέρηση πληρωμής των μαθητευόμενων για 3-4 μήνες από το ΕΣΠΑ, απαιτώντας από τους εκπαιδευτικούς να συλλέγουν άπειρα χαρτιά για την πληρωμή των μαθητευόμενων από τους εργοδότες (ακόμα και αν είναι δημόσιοι φορείς), ενώ μπορούσε να ελέγχεται κεντρικά η πληρωμή των εργοδοτών από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών (ΕΑΠ) και η καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών από τον ΕΦΚΑ.

● Δεν πραγματοποιήθηκαν από τον ΕΟΠΠΕΠ μέχρι σήμερα οι εξετάσεις πιστοποίησης των αποφοίτων του σχολικού έτους 2018-19, οι οποίες έπρεπε να έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τον Φεβρουάριο του 2020 και για τις οποίες η χρηματοδότηση είναι ενταγμένη στο ΕΣΠΑ.

● Δεν έγινε καμία ενέργεια μέχρι σήμερα για το ξεκίνημα της φετινής 5ης φάσης της μαθητείας (προκήρυξη θέσεων, προγραμματισμός του μόνιμου προσωπικού που θα αναλάβει τμήματα μαθητείας, πρόσληψη αναπληρωτών όπου απαιτείται κ.λπ.). Δεν υπάρχει ακόμα κανένας προγραμματισμός ώστε να γνωρίζουν τα σχολεία πότε και αν θα ξεκινήσουν τα τμήματα. Η ΚΥΑ για τις θέσεις μαθητείας δημοσιεύτηκε μόλις στις 19.11.20!

● Δεν έχει ακόμα δοθεί στους μαθητευόμενους το ειδικό επίδομα των 700 ευρώ για την περίοδο των 2 μηνών καραντίνας για την πανδημία, όπου είχε ανασταλεί και η μαθητεία (η σχετική ΚΥΑ εκδόθηκε μόλις στις 17.11.20).

Τελικά όλα αυτά γίνονται τυχαία; Οχι βέβαια. Δεν είναι θέμα ανικανότητας, ούτε ανυπαρξίας θεσμικού πλαισίου ή υποδομών. Οι θεσμοί υπάρχουν και η βελτίωσή τους οφείλει να είναι πάντα μια δυναμική διαδικασία σε εξέλιξη.

Οι υποδομές των ΕΠΑΛ υπάρχουν και προφανώς χρειάζονται διαρκή αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής τους. Το ανθρώπινο δυναμικό, από τις υπηρεσίες του υπουργείου (διεύθυνση επαγγελματικής, επιτελική δομή ΕΣΠΑ), τις διοικητικές (ΠΔΕ-ΔΔΕ) και τους εκπαιδευτικούς της πράξης, έχει εργαστεί αξιέπαινα για την επιτυχημένη υλοποίηση του θεσμού όλα αυτά τα χρόνια.

Η κυβέρνηση της Ν.Δ. όμως μας έχει προετοιμάσει για το νέο σκηνικό της εκπαιδευτικής της πολιτικής για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, με ένα νομοσχέδιο που θα περιλαμβάνει, μεταξύ των άλλων, τη δημιουργία πρότυπων ΕΠΑΛ με μοναδική «πρωτοτυπία» τους τον απόλυτο έλεγχο των σπουδών και των ειδικοτήτων από τους εκπροσώπους της τοπικής αγοράς, την ίδρυση σχολών πρόωρης κατάρτισης μετά το Γυμνάσιο, που θα παρέχουν και μαθητεία ανηλίκων και θα τις δημιουργούν ακόμα και φορείς των εργοδοτών (επιμελητήρια, ΣΕΒ κ.λπ.), την παροχή πιστοποίησης από ιδιωτικούς φορείς κ.λπ.

Για να στηθεί όμως αυτό το σκηνικό χρειάζεται να απαξιωθεί ο σημαντικότερος δημόσιος πυλώνας της επαγγελματικής εκπαίδευσης στη χώρα μας σήμερα, που είναι τα Επαγγελματικά Λύκεια. Γι’ αυτό απαξιώνεται ο θεσμός του μεταλυκειακού έτους-τάξης μαθητείας των ΕΠΑΛ ώστε σαν ώριμο φρούτο να παραδοθεί πλήρως σε ιδιώτες και να πάψει να έχει «σχολειοκεντρικό» χαρακτήρα. Γι’ αυτό απαξιώνεται το πρόγραμμα ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ στα ΕΠΑΛ με τραγικές καθυστερήσεις, λάθη και παραλείψεις στην υλοποίησή του.

Ελπίζω, ελπίζουμε, όμως ότι οι ζωντανές δυνάμεις των εκπαιδευτικών στα ΕΠΑΛ και όχι μόνο, θα αντισταθούμε σε αυτό που έρχεται, γιατί «δεν είμαστε διαθέσιμοι» να υποστούμε εμείς και οι μαθητές μας για άλλη μία φορά υποβάθμιση των σχολείων μας. Δεν θα αφήσουμε το 2020 να γίνει 2013...

*Εκπαιδευτικός