O κόσμος το 2020: ένα συλλεκτικό τεύχος

Ο πρώην αρχισυντάκτης του «Economist», Ντάνιελ Φράνκλιν, ίσως μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που δημοσίευσε τις περισσότερες λάθος προβλέψεις στην ιστορία του περιοδικού. Και κανείς δεν θα τον κατηγορήσει, αφού η τελευταία χρονιά της θητείας του συνέπεσε με τη μεγαλύτερη πανδημία που έχει γνωρίσει ο πλανήτης από την εποχή της Ισπανικής Γρίπης, στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στον πρόλογο της περσινής έκδοσης μιλούσε μεταξύ άλλων για το «γιγαντιαίο κοινό» που θα παρακολουθούσε του Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο και το Euro 2020. Οι συντάκτες του προέβλεπαν ότι η παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία θα κινούνταν προς την κατεύθυνση της παραγωγής προσωποποιημένων φαρμάκων για την αντιμετώπιση γενετικών διαταραχών και πως η νέα δεκαετία θα ανήκει στους ανθρώπους ηλικίας 65 με 75. Φυσικά οι Αγώνες δεν έγιναν ποτέ, οι φαρμακοβιομηχανίες αναζητούσαν ένα κοινό εμβόλιο για όλους τους κατοίκους του πλανήτη και ο κορονοϊός έπληξε πρωτίστως τους μεγαλύτερους σε ηλικία συνανθρώπους μας.

Ξεφυλλίζοντας πρόχειρα το περιοδικό, θα έλεγε κανείς ότι το μόνο που «προέβλεψε» με επιτυχία ήταν οι επέτειοι σημαντικών γεγονότων που έλαβαν χώρα το 2020: Συμπληρώθηκαν πράγματι 250 χρόνια από τη γέννηση του Μπετόβεν, 75 χρόνια από την ίδρυση του ΟΗΕ και 200 χρόνια από τη γέννηση της πρωτοπόρου νοσηλεύτριας και στατιστικολόγου Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ (τραγική ειρωνεία: ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε ορίσει, προς τιμήν της, το 2020 ως παγκόσμιο έτος των νοσηλευτών).

Παρ’ όλα αυτά, μια προσεκτικότερη ματιά αποδεικνύει ότι οι τάσεις που προέβλεπαν οι σημαντικότεροι πολιτικοί και οικονομικοί αναλυτές της Δύσης για το 2020 δεν ανατράπηκαν από τα κοσμοϊστορικά γεγονότα του 2020, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις επιταχύνθηκαν. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχασε τις εκλογές, όπως είχε προβλεφθεί, αλλά όχι λόγω της καταστροφικής αντιμετώπισης της πανδημίας που οδήγησε σε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς στις ΗΠΑ. Η Κίνα παρέμεινε ο σημαντικότερος γεωπολιτικός αντίπαλος των ΗΠΑ, όπως ακριβώς έγραφαν οι συντάκτες του «Economist», ενώ η πανδημία έδωσε απλώς την ευκαιρία στην Ουάσινγκτον να κλιμακώσει την επιθετικότητά της αποδίδοντας την ευθύνη για τον Covid 19 στο Πεκίνο.

Οι οπαδοί του Τζέιμς Μποντ μπορεί να μην κατέκλυσαν τις αίθουσες, όπως προέβλεπε ο «Economist» (αντίθετα θρήνησαν τον θάνατο του Σον Κόνερι) αλλά η τάση μεταφοράς των κινηματογραφικών παραγωγών προς τη συνδρομητική τηλεόραση συνεχίστηκε και μάλιστα με εκρηκτικό ρυθμό λόγω της πανδημίας.

Υπό μια έννοια, οι προβλέψεις ήταν επιτυχημένες ακόμη και στην οικονομία. «Οι οικονομίες θα παλεύουν σε αρνητικό κλίμα… και οι ΗΠΑ θα φλερτάρουν με την ύφεση αλλά μην εκπλαγείτε αν τελικά αποφευχθεί η καταστροφή και οι αγορές ανακάμψουν» προέβλεπε η ετήσια έκδοση του «Economist», επιβεβαιώνοντας ότι η παγκόσμια οικονομία θα βρισκόταν ούτως η άλλως σε τροχιά κρίσης – προφανώς όχι με τα ακραία χαρακτηριστικά που παρατηρούνται σήμερα. Η καταστροφή βέβαια ήρθε. Οχι όμως για τους αναγνώστες του «Economist» και τις αγορές αλλά για την πλειονότητα του πλανήτη. Μέχρι τον Οκτώβριο οι δισεκατομμυριούχοι είχαν ήδη βγει κερδισμένοι από την πανδημία αυξάνοντας κατά μέσο όρο τις περιουσίες τους κατά 27,5% για να φτάσουν στο αστρονομικό ποσό των 10,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Αντίθετα στις ΗΠΑ παρατηρούνταν ελλείψεις τροφίμων ακόμη και στις γραμμές των συσσιτίων, ενώ ο ΟΗΕ προβλέπει έκρηξη παγκόσμιας φτώχειας για τους επόμενους μήνες.

Στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή η Ουγγαρία του Ορμπαν συνέχισε «να ρίχνει αλάτι στις πληγές του εθνικισμού», όπως προέβλεπαν οι συντάκτες του βρετανικού περιοδικού ενώ στη Γαλλία ο Μακρόν διατηρεί ως στόχο την ανατροπή του συνταξιοδοτικού συστήματος της χώρας, παρά το γεγονός ότι αναγκάστηκε να «παγώσει» τα σχέδιά του για έναν χρόνο.

Στην ευρύτερη Μέση Ανατολή δικτατορικά καθεστώτα, συνέχισαν να ελέγχουν τη βόρεια Αφρική ενώ «οι αυταρχικοί ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων» χρησιμοποίησαν «τα θησαυροφυλάκια και τους στρατούς τους για να στηρίξουν στρατιωτικά καθεστώτα στην περιοχή», ακριβώς όπως είχε προβλεφθεί. Το Ιράν παρέμεινε στο στόχαστρο της Ουάσινγκτον, η οποία μάλιστα πραγματοποίησε ή υπέθαλψε τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον αξιωματούχων και επιστημόνων της χώρας.

Ισως οι μόνες απρόβλεπτες εξελίξεις να αφορούν τελικά τη Λατινική Αμερική, καθώς η ανατροπή, μέσω εκλογών, του πραξικοπήματος στη Βολιβία άλλαξε σημαντικά το κλίμα στην περιοχή. Αντίστοιχα, ο επίδοξος πραξικοπηματίας της Βενεζουέλας Χουάν Γουαϊδό (στον οποίο ο «Economist» είχε δώσει μια σελίδα την περασμένη χρονιά) εγκαταλείφθηκε ακόμη και από τον πρόεδρο Τραμπ και διατήρησε ασήμαντους συμμάχους, όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Νίκος Δένδιας. Παρ’ όλα αυτά, ακριβώς όπως έγραφε ο «Economist», η χώρα συνέχισε να ζει μίζερα πάνω στα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου του κόσμου.

Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, οι τάσεις που γράφουν την ιστορία δεν μετακινήθηκαν αισθητά λόγω της πανδημίας. Οι πλούσιοι έγιναν εξαιρετικά πλουσιότεροι, οι φτωχοί αναμένεται να πληρώσουν μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών, εάν όχι αιώνων, και η ανθρωπότητα απέτυχε για άλλη μια φορά να ενώσει τις δυνάμεις της ακόμη και όταν βρέθηκε απέναντι σε έναν κοινό εχθρό.

Η κατάρα να πέφτεις μέσα στις προβλέψεις σου ακόμη και στην πιο ανατρεπτική χρονιά από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.