Press Cafe: Το κενό της μεσαίας τάξης

Το τελευταίο βιβλίο του Φοίβου Καρζή κυκλοφόρησε μέσα στην πρώτη φάση της πανδημίας, την περασμένη άνοιξη. Και αναφέρεται στη διαβόητη μεσαία τάξη, στην «ακμή και κρίση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα και τον κόσμο». Ο τίτλος του είναι «Το μεσαίο κενό» και βγήκε από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Πώς εξηγείται η πτώση της δύναμης της μεσαίας τάξης στον σύγχρονο δυτικό κόσμο και, παράλληλα, η άνοδός της στις αναπτυσσόμενες χώρες; Και στην Ελλάδα τι γίνεται; Πώς αποτυπώνεται η αποδυνάμωση της άλλοτε ανθούσας μεσαίας τάξης, ειδικά κατά την περίοδο της κρίσης; Τι περιμένει μικροαστούς, μεσοαστούς και μεγαλοαστούς σε ορίζοντα δεκαετίας; Και, εντέλει, ποιοι αποτελούν αυτή τη διαρκώς ρευστή τάξη στη χώρα μας, σε ιστορικό πλαίσιο;

Αυτά εξετάζει ο Φοίβος Καρζής στο βιβλίο του, ο γνωστός δημοσιογράφος που εργάστηκε από το 1985 σε οικονομικές («Κέρδος», «Ναυτεμπορική», «Κεφάλαιο») και πολιτικές εφημερίδες («Πρώτη», «24 Ωρες», «Εξόρμηση», «Εθνος της Κυριακής», «Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής») ενώ πέρασε και από περιοδικά αλλά και ραδιόφωνα (Flash 96, City 99,5, Αθήνα 984) ή κανάλια (Star, ΕΡΤ). Το τελευταίο διάστημα έχει βγει εκτός δημοσιογραφίας, μια και εργάζεται στο γραφείο Τύπου μιας μεγάλης, συστημικής τράπεζας.

● Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο:

Η καταληκτική φάση της κρίσης βρίσκει τα ελληνικά μεσοστρώματα με πολλαπλές ρηγματώσεις, με εντονότερους διαχωρισμούς ανάμεσα στις ομάδες που τα συνθέτουν, με βαθύτερες τις διαχωριστικές γραμμές, με μικρότερη συνάφεια μεταξύ τους σε αξίες, στάσεις και συμπεριφορές, με πιο ρευστό χαρακτήρα, μικρότερη ασφάλεια ένταξης στον συγκεκριμένο κοινωνικό περίγυρο και σε διαρκή αναζήτηση ταυτότητας και εκπροσώπησης, χωρίς σταθερή πολιτική έκφραση και ένταξη. (...)

Οπως και στις κοινωνίες της Δύσης, η κρίση αφορά ιδιαίτερα την κατώτερη μεσαία τάξη. Η φτωχοποίηση της κατώτερης μεσαίας τάξης είναι αυτή που παράγει τους πολιτικούς κλυδωνισμούς.

Αυτή είναι που διογκώνει τα ακροδεξιά κόμματα (από το γερμανικό AfD μέχρι τη Χρυσή Αυγή), αυτή γοητεύεται από την αντιμεταναστευτική ρητορική που εμφανίζεται με τον μανδύα της προστασίας της εργασίας της από τους μετανάστες (όπως στη Γαλλία και την Ιταλία), αυτή περιχαρακώνεται στον απομονωτικό εθνικισμό (όπως στη Βρετανία), αυτή αποθεώνει με τα φοβικά ανακλαστικά της την πιο ακραία και εξόφθαλμη δημαγωγία (όπως στις ΗΠΑ). Στην Ελλάδα, οι εκδηλώσεις είναι πιο ήπιες αλλά οι τάσεις ανάλογες και συγκρίσιμες.

Μια από τις πιο δύσκολα επουλώσιμες πληγές της κρίσης είναι η εσωτερική ρηγμάτωση των μεσοστρωμάτων, με την απομάκρυνση (κοινωνική, οικονομική, αλλά ενδεχομένως σε κάποιο βάθος χρόνου αξιακή) της μεσοανώτερης μεσαίας τάξης από την κατώτερη. Οι διαφορετικές πορείες, ο κοινωνικός χωρισμός τους, αλλά κυρίως η απώλεια της συνάφειας της κουλτούρας τους, που χαρακτήρισε την ελάχιστα ταξική ελληνική κοινωνία της μεταπολίτευσης, είναι μια δυναμική που μπορεί να μεταβάλει τους όρους κοινωνικής συγκρότησης στην Ελλάδα.

Οσοι έζησαν την ενοποιημένη, κεντρομόλο κοινωνία της μεταπολίτευσης αισθάνονται ως κοσμογονική αλλαγή και απειλή τη διάσπαση της τάξης στην οποία μεγάλωσαν, γιατί τη θεωρούσαν αυτονόητη και οριστική κατάκτηση και πίστευαν ότι και μόνο το γεγονός πως ήταν μέλη της θα λειτουργούσε ως ασπίδα απέναντι σε παρόμοιες ανακατατάξεις, που θα αφορούσαν αποκλειστικά τα κατώτερα στρώματα.

Η πρόκληση δεν αφορά, επομένως, την ανασυγκρότηση της μεσαίας τάξης όπως την είχε βιώσει η Ελλάδα πριν από την κρίση και η Δύση πριν από την παγκοσμιοποίηση. Αφορά την εκ θεμελίων συγκρότηση μιας νέας μεσαίας τάξης, εσωτερικά συνεκτικής, μαγνήτη κοινωνικής συνεκτικότητας, πάνω στα προτάγματα στα οποία επανέρχεται η χώρα μετά τον κλονισμό της χρεοκοπίας: την αναζήτηση μιας θέσης στα παγκόσμια πράγματα με βάση τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και με όχημα μια κεντρομόλο κοινωνία, συγχρονισμένη με τον βηματισμό των δυτικών, και κυρίως των ευρωπαϊκών, αναφορών της. Με αυτή την έννοια, πρόκειται σήμερα λιγότερο για μια ιδεολογική αναζήτηση και περισσότερο για ένα πολιτικό σχέδιο.

Ποιότης πάνω απ’ όλα

Σου λέει ο Ελληνας (της μεσαίας τάξης, όπως σημειώνει και ο Φοίβος Καρζής), πώς θα περάσω το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, μια και δεν μπορώ να κάνω ρεβεγιόν; Θα το ρίξω στα καψουροτράγουδα, η απάντηση.

Ετσι, το εορταστικό πρόγραμμα «Χριστούγεννα με τη Νατάσσα στο Mega» ήταν πρώτο σε τηλεθέαση, τόσο στο σύνολο των τηλεθεατών με 22,4% όσο και στις ηλικίες 18-54 με 26,3%, έχοντας κατά μέσο όρο 915.000 τηλεθεατές. Μάλιστα, σε λεπτό έφτασε μέχρι το 39,6% στο νεανικό κοινό ενώ την είδαν, έστω και για λίγο, περισσότεροι από 3.114.000 τηλεθεατές. Εννοείται πως η εκπομπή ήταν λαϊκή πίστα κανονικότατα, μη σας πω και σκυλάδικο για να είμαι πιο ακριβής.

Και αν την Πέμπτη είχαμε Νατάσσα, το Σάββατο στο Open ζήσαμε μια ανεπανάληπτη στιγμή: τη... συμφιλίωση της Αννας Βίσση με τη Δέσποινα Βανδή. Αλλος θρίαμβος κι εδώ. Ο τελικός του «Just the 2 of Us» με τον Νίκο Κοκλώνη αναδείχτηκε πρώτος σε όλα τα κοινά φτάνοντας μάλιστα την ώρα που τραγούδησαν από κοινού οι δύο σταρ (φυσικά), γύρω στη μία και μισή μετά τα μεσάνυχτα, 41,4% στο δυναμικό κοινό.

Στο σύνολο του κοινού το show κατέγραψε μέσο όρο τηλεθέασης 22%, ενώ στο δυναμικό κοινό 23%. Το «Just the 2 of Us» το είδαν το Σάββατο το βράδυ έστω και για ένα λεπτό περισσότεροι από 3.800.000 τηλεθεατές.