«Οι καλλιτέχνες, όταν δεν παίζουμε, είμαστε έξω από τα νερά μας»

Η Τάνια Γιαννούλη, τόσο ως συνθέτις όσο και ως πιανίστρια, έχει αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια ως μια από τις κορυφαίες της γενιάς της. Οπως συμβαίνει πολύ συχνά, η αναγνώριση ήρθε πρώτα από το εξωτερικό: στη νεοζηλανδέζικη εταιρεία Rattle κυκλοφορούν τα άλμπουμ της, σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ προσκαλείται να παίξει συχνότερα απ’ ό,τι στην Αθήνα, ο διεθνής Τύπος είναι που της αφιερώνει όλο και περισσότερες σελίδες και δημοσιεύματα.

Το τελευταίο της ηχογράφημα με το τρίο της «In fading light», αλλά και το νέο της εγχείρημα, «The Book of Lost Songs» (με τον σταρ των κρουστών Μικέλε Ράμπια και τη σπουδαία τραγουδίστρια Μαρία Πία ντε Βίτο), αποσπούν εγκώμια από τους σημαντικότερους τζαζ κριτικούς. Η Τάνια επέστρεψε πρόσφατα από μια διεθνή περιοδεία με πολλούς σταθμούς, αμέσως πριν την επιβολή του γενικού εγκλεισμού και ήρθε η στιγμή να τη γνωρίσουμε καλύτερα.

● Εχεις μόλις γυρίσει από μία μεγάλη, επιτυχή και περιπετειώδη περιοδεία.

Είχαμε κλείσει έξι συναυλίες. Είχα πει ότι και οι δύο να γίνουν, ευχαριστημένη θα ’μαι. Τελικά έγιναν οι πέντε. Ως κουιντέτο παρουσιάσαμε το καινούργιο πρότζεκτ «The Book of Lost Songs» στο Enjoy Jazz Festival. Στην Kunsthalle του Μάνχαϊμ έπαιξα σόλο πιάνο, στο Enjoy επίσης. Στη συνέχεια με το τρίο στο Αμβούργο σε ένα jazz venue, το Halle 424, και στις Βρυξέλλες στο Jazz Station.

Μετά υποτίθεται ότι θα παίζαμε με το κουιντέτο στο Ars Musica Festival, το φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής στις Βρυξέλλες, αλλά δεν ήταν δυνατόν να γίνει η συναυλία γιατί τα πράγματα είχαν δυσκολέψει πάρα πολύ και οι μουσικοί δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν, οπότε έπαιξα ένα δεύτερο σόλο κονσέρτο. Η τελευταία συναυλία, στο November Music Festival στην Ολλανδία, δεν έγινε και έχει μεταφερθεί ήδη για του χρόνου.

● Τι επικρατεί εκεί έξω σε σχέση με τα νέα δεδομένα;

Δεν γίνονται συναυλίες πουθενά. Κάποια φεστιβάλ κάνουν τις συναυλίες τους διαδικτυακά -όπως το Ars Musica. Κάποια επιλέγουν να τις αναβάλουν. Τα πράγματα είναι γενικά δύσκολα.

● Ησουν με μουσικούς παγκόσμιας φήμης σε μεγάλα φεστιβάλ. Τι συζητιέται;

Με όσους μίλησα ήταν ψύχραιμοι. Ολοι προσπαθούν να βρουν λύσεις ώστε να περάσουν την κρίση όσο γίνεται πιο ανώδυνα. Για παράδειγμα, ο Μικέλε Ράμπια ενώ κατοικεί στο Παρίσι έχει μεταφερθεί στην Ιταλία τις τελευταίες εβδομάδες γιατί τα πράγματα στο Παρίσι ήταν πολύ άσχημα. Οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν λύσεις. Δεν είναι εύκολο για κανέναν. Και για έναν καλλιτέχνη το να μην παίζει μπροστά σε κοινό -και να μην ξέρει πότε θα ξαναπαίξει- είναι πολύ άγριο πράγμα. Πέρα από το θέμα της επιβίωσης. Είμαστε έξω από τα νερά μας.

● Αυτές οι συναυλίες πήγαν εξαιρετικά καλά. Τα σχόλια κοινού των κριτικών διθυραμβικά. Είναι κάτι που το περίμενες, αλλά και το έχεις δουλέψει συστηματικά πολύ καιρό.

Δεν ξέρω ακριβώς πώς λειτουργεί όλο αυτό. Αυτό που ξέρω είναι ότι αν έχεις κάτι ιδιαίτερο, πρωτότυπο και ξεχωριστό και δεν αποθαρρύνεσαι από τα «όχι» αλλά συνεχίζεις, κάποια στιγμή κάτι θα καταφέρεις. Τουλάχιστον εγώ αυτό κάνω. Συνεχίζω. Θέλει πάρα πολλή υπομονή. Αυτός είναι ο τέταρτος δίσκος μου στη Rattle κι αν εξαιρέσουμε τον πρώτο, που ήταν πιο εσωστρεφής, οι τρεις επόμενοι, και ειδικά ο τελευταίος με το τρίο, ακούστηκαν πολύ.

Ηδη το 2015, που κυκλοφόρησε το «Transcendence» του Tania Giannouli Ensemble» πήρε αρκετή δημοσιότητα και αρχίσαμε να παίζουμε σε φεστιβάλ στο εξωτερικό. Η επιλογή της συγκεκριμένης εταιρείας επίσης βοήθησε, καθώς η Rattle εξειδικεύεται σε ήχους που κινούνται ανάμεσα στα είδη: ανάμεσα στην κλασική, στη σύγχρονη, στην τζαζ, στη world.

● Αισθάνεσαι ότι αυτός είναι και ο χώρος σου; Κάπου ανάμεσα στα είδη;

Σαφέστατα ναι. Μου αρέσει πάρα πολύ που οι κριτικοί δεν μπορούν να κατατάξουν τη μουσική μου. Δεν μιλάω για τις ετικέτες που βάζει το Apple Music - ό,τι να ’ναι. Από την άλλη, δεν μπορώ να πω ότι αυτό που κάνω είναι καθαρόαιμη τζαζ. Δεν είναι. Επίσης σίγουρα δεν είναι λόγια σύγχρονη μουσική, παρόλο που έχει αρκετά στοιχεία. Και από έθνικ έχει στοιχεία. Σίγουρα είναι κάπου ανάμεσα.

● Από την πρώτη φορά που άκουσα το τρίο φαινόταν πως θα ξεχωρίσει. Αν και ζούμε πια σε μία εποχή που όλοι οι συνδυασμοί επιτρέπονται, δεν είναι αναμενόμενος συνδυασμός ο συγκεκριμένος. Επίσης ξεχωρίζει και εξαιτίας της συνθετικής σου ικανότητας.

Πρωτίστως βλέπω τον εαυτό μου ως συνθέτη και δευτερευόντως ως πιανίστα. Μου αρέσει που μπορώ να κάνω και τα δύο. Μου αρέσει πάρα πολύ που μπορώ να παίζω τη μουσική μου, αλλά νομίζω ότι πρώτα θα με χαρακτήριζα συνθέτη. Από κει και πέρα, ο συνδυασμός ήχων και ύφος μόνο αναμενόμενος δεν είναι. Για παράδειγμα, η τρομπέτα και το ούτι είναι από τα αγαπημένα μου όργανα.

Ασχετα μεταξύ τους, αλλά μου αρέσουν και τα δύο πάρα πολύ. Οπότε είπα ναι, γιατί να μην παίξω μαζί τους; Πιάνο, ούτι και τρομπέτα. Να δούμε πώς θα είναι. Και να που δούλεψε.

● Πέρα από το τρίο, μίλησες και για ένα κουιντέτο.

Ενα κουιντέτο με φωνή. Είναι η πρώτη φορά που δουλεύω με φωνή, δεν το έχω ξανακάνει. Η αφορμή δόθηκε από μία πρόσκληση του φημισμένου Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής Ars Musica, ένα από τα πιο παλιά στην Ευρώπη στο είδος του. Εκεί έχουν παίξει έργα τους και διευθύνει ο Μπουλέζ, ο Μεσιάν, ο Λίγκετι... Μου πρότειναν να παρουσιάσω ένα έργο με φωνή, γιατί η φετινή έκδοση του Φεστιβάλ είχε αρχικά θέμα τη φωνή -εκ των υστέρων άλλαξε γιατί μας πρόλαβε ο Covid. Είχα ήδη αρχίσει τη συνεργασία με την Ιταλίδα τραγουδίστρια Μαρία Πία ντε Βίτο -είχε έρθει στην Αθήνα και είχαμε κάνει κάποιες ηχογραφήσεις.

Συμμετέχει επίσης ο Μικέλε Ράμπια, ο περκασιονίστας - μάγος, γιατί για μένα ο Μικέλε είναι πραγματικά ένας μαγικός μουσικός των κρουστών. Είναι απίστευτη τιμή και χαρά που παίζω μαζί του. Στη Γερμανία, όπου το πρότζεκτ έκανε την πρεμιέρα του στο Enjoy Jazz Festival, είχαμε μαζί μας τον Γκουίντο ντε Φλάβις στα πνευστά, που είναι σταθερός συνεργάτης μου και τον Μανώλη Μανουσάκη που «πείραζε» το σύνολο ηλεκτρονικά. Ο ήχος λοιπόν είναι ηλεκτροακουστικός. Είχε πάρα πολύ μεγάλη επιτυχία, το κοινό μάς υποδέχτηκε με ενθουσιασμό.

● Και τι προοπτική έχει το κουιντέτο;

Θέλω να κάνω έναν δίσκο, φυσικά. Και ελπίζω να εμφανιστούμε σύντομα και αλλού. Με αυτούς τους μουσικούς νομίζω ότι θα πρέπει να παίζουμε. Η δε Μαρία Πία είναι μαγική. Πραγματικά μου αρέσει πολύ αυτό που κάνει και θεωρώ ότι ταιριάζει πολύ στο πρότζεκτ. Εχει ένα τεράστιο εύρος, τραγουδάει από όπερα και μεσαιωνική μουσική μέχρι αβανγκάρντ και αυτοσχεδιασμούς - και φυσικά τζαζ που είναι ο κύριος χώρος της. Παρόλο που είχαμε κάνει πρόβες και είχα εμπειρία από το πώς δουλεύει, αυτό που είδαμε όλοι στη σκηνή μας άφησε άφωνους!

● Ενας άνθρωπος όπως εσύ, πώς βιοπορίζεται στην καθημερινότητά του όταν δεν έχει να παίξει σε ένα φεστιβάλ;

Διδάσκω. Εδώ και πολλά χρόνια. Εχω διδάξει σε σχολεία και σε ωδεία και εξακολουθώ να διδάσκω. Εξάλλου και οι σπουδές μου ήταν εντελώς κλασικές. Εχω δίπλωμα πιάνου, δίπλωμα σολίστ και δίπλωμα σύνθεσης. Δίπλωμα σύνθεσης στην Ελλάδα προϋποθέτει πτυχίο αρμονίας, αντίστιξης, φούγκα κ.λπ... Πέρα από τη διδασκαλία ωστόσο, αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι να παίζω. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα διδάσκω πια, αλλά θα το κάνω πιο επιλεκτικά.

● Πέρασες από τις Βρυξέλλες την πρωτεύουσα του κορονοϊού στην Ευρώπη και «γνωριστήκατε» και... κάπως καλύτερα.

Γνωριστήκαμε, ναι. Ευτυχώς επιφανειακά. Πέρασα Covid κι εγώ, ευτυχώς όχι βαριά. Δεν είχα τρομερά συμπτώματα, αλλά δεν ήταν ανώδυνα. Αρχισα να έχω δέκατα, έκανα τεστ και ήμουν θετική. Μου έδωσαν οδηγίες και έμεινα σπίτι μέχρι να αναρρώσω. Μετά έδωσα το δεύτερο κοντσέρτο στις Βρυξέλλες. Ανάμεσα στις δύο συναυλίες πέρασα κι έναν Covid στα γρήγορα. Σχεδόν ένα μήνα μετά, ακόμα ανακτώ τις δυνάμεις μου.

● Ποια είναι η εικόνα εκεί; Γιατί το Βέλγιο χτυπήθηκε πάρα πολύ σκληρά.

Το Βέλγιο έχει απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 10 το βράδυ και μετά. Δεν έχει αυτό το σύστημα με τα sms. Ολη τη μέρα μπορείς να πας ελεύθερα όπου θέλεις. Είναι όλα κλειστά βέβαια -πού να πας; Κατά τα άλλα είναι πολύ οργανωμένοι. Κατευθείαν σε παίρνουν τηλέφωνο από την υπηρεσία και σου δίνουν οδηγίες. Στάθηκα τυχερή γιατί στην Ελλάδα, έχω μάθει, δεν σηκώνουν καν τα τηλέφωνα.

● Ποια είναι τα επόμενα μουσικά σου βήματα;

Θέλω να κάνω ένα σόλο πιάνο άλμπουμ. Πιστεύω ότι θα γίνει άμεσα. Κάποια στιγμή θέλω να ηχογραφήσω και το The Book of Lost Songs, το πότε ακόμα δεν το γνωρίζω γιατί θέλει περισσότερη οργάνωση δεδομένων των συνθηκών. Είμαστε πέντε μουσικοί σε διαφορετικές χώρες. Ενώ το σόλο πιάνο είναι αρκετά εύκολο να γίνει.

● Εφόσον είναι φανερό πια ότι ανοίγουν κάποιες πόρτες προς το εξωτερικό, το ενδεχόμενο να πας να ζήσεις σε άλλη χώρα έχει περάσει από το μυαλό σου;

Ναι, έχει περάσει και ακόμα είναι κάτι που δεν το έχω αποκλείσει. Θεωρώ ότι δεν είναι απαγορευτικό το να μένεις στην Ελλάδα και ταυτόχρονα να κάνεις πράγματα. Μπορείς να το κάνεις. Σίγουρα πιο δύσκολα. Για πρακτικούς λόγους. Οταν είσαι στις Βρυξέλλες παίρνεις ένα τρένο και σε λίγες ώρες είσαι όπου θέλεις. Στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία... Πάντως, δεν έχω αποφασίσει ακόμα.

● Αισθάνεσαι ότι αυτή η χώρα θα έκανε κάτι για να σε κρατήσει;

Οχι βέβαια. Πολύ εύκολη ερώτηση αυτή. Αλλά εξαρτάται τι εννοείς «αυτή η χώρα»... Αν εννοείς τις δομές Πολιτισμού (ιδιωτικά ιδρύματα, υπουργείο Πολιτισμού κ.λπ.), εγώ δεν έχω καταλάβει ότι διαθέτει δομές. Κανείς δεν έχει ασχοληθεί μαζί μου με εξαίρεση το Ιδρυμα Ωνάση, το οποίο και ευχαριστώ πολύ. Εχει στηρίξει τη συμμετοχή μας στο Jazzahead στη Βρέμη. Το έχουν κάνει ήδη και θα το κάνουν και την επόμενη φορά. Αλλά ώς εκεί. Καμία άλλη «κρούση» δεν έχω δεχτεί ποτέ και από πουθενά αλλού.

*Δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και μεταφραστής