Τύμφη, Τζουμέρκα, Αγραφα, Βαρδούσια, Χελμός

Πριν από εκατομμύρια χρόνια ασύλληπτες γεωλογικές ανακατατάξεις συγκλόνισαν την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Εκείνες τις εποχές δημιουργήθηκαν νέες θάλασσες, στέρεψαν παλιότερες και αναδύθηκαν από τα έγκατα του πλανήτη άλλες στεριές. Η γη μετασχηματίστηκε βίαια και έντονα. Μέσα από αυτές τις αρχέγονες αναδιατάξεις γεννήθηκε η οροσειρά της Πίνδου, που σήμερα αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του κορμού της Ελλάδας αφού τη διατρέχει από το βορειοδυτικότερο τμήμα της έως το νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου.

Κοσμογονικά φαινόμενα

Στο εντυπωσιακό τοπίο της Πίνδου αλληλοεμπλέκονται βράχινες ακρώρειες με βαθιές χαράδρες και αλλεπάλληλες χαμηλότερες βουνοσειρές. Σε κάποια τμήματα της οροσειράς κυριαρχούν τα οφιολιθικά πετρώματα που σχηματίζουν ψηλά βουνά με σχετικά ομαλό παρουσιαστικό. Αλλού πάλι επικρατεί ο ασβεστόλιθος και οι κορφές γίνονται απόκρημνες με απότομες εξάρσεις που θυμίζουν έντονα τις κορυφογραμμές των Αλπεων.

Η «μεταπαγετωνική» φυσική ιστορία της περιοχής και τα καιρικά φαινόμενα (χιόνι, βροχή, αέρας) σμίλεψαν στη ροή των χιλιετιών την τοπιογραφία της Πίνδου διαμορφώνοντας ένα πολυποίκιλο ανάγλυφο.

Οταν ησύχασε ο τόπος από τα βίαια γεωλογικά φαινόμενα, η φύση στρώθηκε στη δουλειά δημιουργώντας εκατοντάδες νέα είδη φυτών και εντόμων, δίνοντας ενδιαίτημα σε ένα σπάνιο οικοσύστημα που φιλοξενεί δεκάδες διαφορετικά είδη της πανίδας (θηλαστικά, ερπετά, ψάρια, αμφίβια κ.ά.).

Ισως η πιο χαρακτηριστική περιγραφή που αναδεικνύει την τεράστια οικολογική αξία της Πίνδου είναι αυτή του δρος Bιολογίας Γιώργου Μερτζάνη, που παρομοιάζει την οροσειρά «σαν μια νησίδα που αφενός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες "δεξαμενές" ζωντανών οργανισμών της ορεινής ζώνης και αφετέρου τροφοδοτεί, γεφυρώνει και διασυνδέει κρατώντας λειτουργικό όλο το πολυσύνθετο και πολύπλοκο φυσικό πλέγμα άγριας ζωής και φυσικών πόρων της μεγαλύτερης και σημαντικότερης οροσειράς της χώρας».

Η απειλή του ανθρώπου

Η οροσειρά της Πίνδου λόγω και της απομόνωσής της πέρασε σχεδόν αλώβητη τις μεταβολές που επέφερε ο σύγχρονος άνθρωπος στον πλανήτη. Σχεδόν μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα δεν υπέστη σημαντικές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις τόσο στη γεωμορφολογία της, όσο και στα οικοσυστήματά της.

Ετσι περίπου τα ίδια βουνά που έβλεπαν οι Αθαμάνες (αρχαίοι κάτοικοι της Πίνδου), οι Βλάχοι και οι Σαρακατσάνοι νομάδες, αλλά και οι ξένοι περιηγητές του 18ου και 19ου αιώνα, έφτασαν σχεδόν ακέραια ώς τις μέρες μας και αυτό είναι ένα φαινόμενο που σπάνια συμβαίνει στην ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα βιομηχανοποιημένη ευρωπαϊκή ήπειρο.

Δυστυχώς σήμερα αυτόν τον μεγαλειώδη τόπο, που είναι ένα πραγματικό δώρο του Θεού στον άνθρωπο, κάποιοι τον αντιλαμβάνονται απλώς ως ακόμη έναν άψυχο χώρο για επενδύσεις!

Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί ο σχεδιασμός εγκατάστασης στον ευρύτερο ορεινό όγκο της Πίνδου, ακόμη και μέσα στα όρια θεσμοθετημένων Εθνικών Πάρκων, Δρυμών και περιοχών Natura, δεκάδων -βιομηχανικού τύπου- Αιολικών Πάρκων και εκατοντάδων μικρών και μεγαλύτερων υδροηλεκτρικών έργων; Αυτό δεν είναι ούτε ιστορία επιστημονικής φαντασίας, ούτε θεωρία συνωμοσίας. Δυστυχώς είναι γεγονός! Τα βουνά της Πίνδου, που στέκουν αλώβητα από την απαρχή των χρόνων μέχρι σήμερα, αλλάζουν μορφή καθώς βαθμηδόν μετατρέπονται σε βιομηχανική ζώνη.

Υπάρχει μέλλον στην ήπια ανάπτυξη

Η άγρια φύση που έχει απομείνει στην πατρίδα μας αποτελεί το πιο πολύτιμο εθνικό μας κεφάλαιο και εμείς οι σημερινοί Ελληνες ερχόμαστε να το εκποιήσουμε απερίσκεπτα, με αντάλλαγμα μερικές κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας που εξυπηρετούν τον σπάταλο τρόπο ζωής μας.

Οι ορεινοί δήμοι και οι κοινότητες, που πασχίζουν να κρατήσουν τους ανθρώπους στον τόπο τους, προσδοκούν πως αυτή η σπάνια φυσική κληρονομιά είναι η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.

Ο αγροτουρισμός, ο ήπιος τουρισμός, οι εναλλακτικές δραστηριότητες είναι γεγονός ότι είναι πλέον μονόδρομος για την αειφόρα ανάπτυξη και τη συμβιωτική σχέση με τα άγριας ομορφιάς επιβλητικά βουνά μας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί, κυρίως από νέους ανθρώπους, μικρές κτηνοτροφικές και αγροτικές μονάδες που παράγουν με ήπιες μεθόδους εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα ΠΟΠ, τα οποία γίνονται ανάρπαστα στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά.

Ακόμη έχουν καθαριστεί εκατοντάδες χιλιόμετρα μονοπατιών και παλιών καλντεριμιών, για να έχουν πρόσβαση οι φυσιολάτρες επισκέπτες. Μάλιστα κάποια από αυτά έχουν βραβευτεί με ευρωπαϊκά βραβεία και όλο και περισσότεροι ξένοι περιπατητές έρχονται για να τα περπατήσουν όλο τον χρόνο, όλες τις εποχές. Το μοντέλο αυτό ήδη λειτουργεί με επιτυχία σε πολλές περιοχές της Ευρώπης προσελκύοντας υψηλού επιπέδου τουρισμό.

Να αγαπήσουμε την Ελλάδα ξανά

Το υπουργείο Τουρισμού σχεδιάζει να επεκτείνει την τουριστική περίοδο στους δώδεκα μήνες δρομολογώντας την ανάδειξη των άγνωστων φυσικών θησαυρών της χώρας. Πραγματικά αναρωτιέται κανείς τι σκοπεύουμε αλήθεια να δείξουμε στους μελλοντικούς φυσιολάτρες τουρίστες; Χαράδρες νταμαριών, ξεκοιλιασμένα βουνά, δάση ανεμογεννητριών και πυλώνων υψηλής τάσης; Το οικονομικό κόστος της επερχόμενης καταστροφής στο τουριστικό προϊόν της χώρας από τα φαραωνικά αυτά έργα το έχει κανείς συνυπολογίσει;

Ας γνωρίσουμε λοιπόν πέντε από τα πιο όμορφα και με ιδιαίτερη αλπική κορμοστασιά βουνά της Ελλάδας, τα οποία δυστυχώς κινδυνεύουν από τις αλόγιστες και κοντόθωρες νέες πολιτικές ενεργειακής ανάπτυξης που σχεδιάζονται για τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Οπως είχαμε γράψει σε προηγούμενο άρθρο, είναι επιτακτική ανάγκη να ανακαλύψουμε και πάλι την Ελλάδα μας, να την εξερευνήσουμε, να την αγαπήσουμε και μόνο έτσι ίσως καταφέρουμε να την προστατεύσουμε από την καταστροφή που έρχεται. Αυτό είναι ένα ιερό καθήκον όλων μας, το οποίο χρωστάμε στις γενιές που θα έρθουν.

Τύμφη, οι Αλπεις της Ηπείρου

Το όρος Τύμφη που δεσπόζει στα όρια των νομών Ιωάννινων και Γρεβενών είναι ίσως το πιο εντυπωτικό και με αλπικό παρουσιαστικό βουνό της Πίνδου με την ψηλότερη κορφή του να αγγίζει τα 2.497 μ. Στη ράχη του απαγκιάζουν τα περίφημα Ζαγοροχώρια, ενώ εδώ αναδεικνύονται μερικά από τα πιο όμορφα ορεινά μας τοπία.

Το φαράγγι του Βίκου σχίζει τον ορεινό όγκο της Τύμφης δημιουργώντας ένα γεωλογικό χάσμα μήκους πάνω από 16 χλμ. Θεωρείται ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά τοπία της ευρωπαϊκής ηπείρου. Το σύνολο σχεδόν του βουνού υπάγεται στο διευρυμένο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου (https://www.pindosnationalpark.gr/ ) αλλά και το νεότευκτό Γεωπάρκο Βίκου-Αώου (http://vikosaoosgeopark.com ).

Τα ομορφότερα σημεία για να θαυμάσει κάποιος την αλπική διάταξη των κορυφογραμμών της Τύμφης -γνωστής και ως Γκαμήλα- είναι από το Πάπιγκο και την Παλιά Κλειδωνιά και από τη διαδρομή Τσεπέλοβο - Βρυσοχώρι.

Τζουμέρκα, άγρια επιβλητική κορμοστασιά

Αγρια, βραχώδη, επιβλητικά, τα Τζουμέρκα -συμπεριλαμβανομένου και του βουνού Κακαρδίτσα- έχουν μια εντελώς δική τους προσωπικότητα που τα κάνει να ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα βουνά της Πίνδου (ψηλότερη κορφή 2.429 μ.)

Ο τραχύς όγκος τους απλώνεται σε μια εκτεταμένη γεωγραφικά έκταση και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος των νομών Αρτας, Ιωαννίνων και Τρικάλων.

Το αρχαίο τους όνομα ήταν Αθαμανικά όρη, ονομασία που οφείλεται στον μυθικό ήρωα Αθάμαντα. Το 2009 θεσμοθετήθηκε το Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων - Περιστερίου - Χαράδρας Αραχθου με σκοπό την προστασία του φυσικού και πολιτισμικού τοπίου (https://www.tzoumerka-park.gr). Μέσα στα όρια του πάρκου συμπεριλαμβάνονται περιοχές NATURA 2000, σημαντικές περιοχές για τα πουλιά, Καταφύγια Αγριας Ζωής, Τόποι Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία. Τα χωριά Πράμαντα, Μελισσουργοί, Καταρράκτης, Βουργαρέλι και Θεοδώριανα διαθέτουν υποδομές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εφαλτήριο για γνωριμία με το αλπικό αυτό βουνό.

Αγραφα, ανυπότακτα και πανέμορφα

Τα Αγραφα, τα βουνά που δεν καταχωρίστηκαν ποτέ στα φορολογικά κιτάπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι ακόμα και σήμερα ένα ορεινό σύμπλεγμα που εμπνέει δέος και γοητεύει, καθώς διαθέτει 12 κορφές που ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα ύψος!

Σαν ανέβεις σ’ ένα διάσελο και κοιτάξεις τις ακρώρειες, θαρρείς πως χάνεσαι στους κυματισμούς μιας απολιθωμένης γεωλογικής θάλασσας.

Τα Αγραφα καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του νομού Ευρυτανίας, το βόρειο τμήμα του νομού Φθιώτιδας, όλο το μέρος στα δυτικά του νομού Καρδίτσας και μεγάλο τμήμα των ανατολικών του νομού Αρτας. Μεγάλο κομμάτι των Αγράφων, που συμπεριλαμβάνει το θεσσαλικό τους τμήμα, έχουν ενταχθεί στο διευρυμένο Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων, Αχελώου, Αγράφων, Μετεώρων. Τα πιο εντυπωσιακά τους τοπία θα τα δεις στα όρια της Ευρυτανίας με την Καρδίτσα, γύρω από τη λίμνη Πλαστήρα και φυσικά στην απροσπέλαστη Αργιθέα.

Βαρδούσια, η στέγη της Ρούμελης

Αν βρεθείς στην περιοχή της λίμνης Μόρνου και να θέλεις να αγνοήσεις τα Βαρδούσια, δεν γίνεται! Η πελώρια θωριά τους και οι αλπικές κορφές, που ξεπροβάλλουν μέσα από τα σύννεφα καρφώνοντας τον ουρανό, θα σε εντυπωσιάσουν. Η ψηλότερη κορφή του βουνού είναι στα 2.495 μέτρα, ενώ το αρχαίο ελληνικό όνομα του βουνού ήταν Κόραξ. Το βουνό θεωρείται βοτανικός παράδεισος καθώς έχουν καταγραφεί 1.200 είδη φυτών: από αυτά 110 είναι ενδημικά της Ελλάδας και 4 είναι τοπικά ενδημικά των Βαρδουσίων. Από τα θηλαστικά, εδώ εντοπίζεται η νοτιότερη παρουσία στην ευρωπαϊκή ήπειρο του αγριόγιδου.

Υπάρχουν πολλοί «τολμηροί» δρόμοι που διατρέχουν τις απόκρημνες πλαγιές και συνδέουν μεταξύ τους χωριά και τις απόμερες κοινότητες με το Λιδωρίκι. Ισως η πιο ενδιαφέρουσα διαδρομή που μπορεί να πραγματοποιηθεί με αυτοκίνητο περνά από το κεφαλοχώρι Κροκύλειο, συνεχίζει για τη θρυλική Πενταγιού και ολοκληρώνεται στο πιο ορεινό χωριό της περιοχής, την Αρτοτίνα, που θεωρείται το «μπαλκόνι των Βαρδουσίων». Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η οδική διαδρομή που συνδέει το Λιδωρίκι με τη Λαμία. Θα επισκεφτείτε το ελατοσκέπαστο χωριό Αθανάσιος Διάκος, απ’ όπου ξεκινούν τα κυριότερα μονοπάτια για τα αλπικά λιβάδια και τις κορφές του βουνού.

Χελμός, ορεινό τείχος

Ο Χελμός είναι από τα μεγαλύτερα και σίγουρα πιο εντυπωσιακά βουνά της Πελοποννήσου (ψηλότερη κορφή 2.355 μ.). Στην αρχαιότητα το όνομά του ήταν Αροάνια Ορη. Εδώ ανάβλυζαν τα σκοτεινά νερά της Στυγός όπου οι Ολύμπιοι θεοί ορκίζονταν τον πιο απαράβατο όρκο.

Το όνομα Χελμός έχει πιθανόν σλαβική ρίζα και σημαίνει «χιονισμένο βουνό». Η μικρή απόσταση από τη θάλασσα αλλά και το πολύπλοκο ορεινό ανάγλυφο κατατάσσουν το βουνό στα πλέον -από οικολογική πλευρά- ενδιαφέροντα της Ελλάδας, καθώς εδώ έχουν καταγραφεί 14 διαφορετικοί τύποι οικοσυστημάτων.

Το 2009 τμήμα του Χελμού και του Βουραϊκού ποταμού εντάχθηκε στο Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού (https://www.fdchelmos.gr/). Επίσης η περιοχή είναι ένα από τα πέντε ελληνικά αναγνωρισμένα Γεωπάρκα της UNESCO.

Η πιο γνωστή εκδρομή για να απολαύσει ο επισκέπτης την ποικιλομορφία του τοπίου είναι να ανηφορίσει από την πολίχνη της Κλειτορίας προς τα Καλάβρυτα και προς το χιονοδρομικό κέντρο. Επίσης ενδιαφέρουσα είναι η διαδρομή Ακράτα, Λίμνη Τσιβλού, Περιστέρα, χιονοδρομικό κέντρο.

📍 Κείμενο - φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.gr