Η ιταλική «πτήση» του Super Mario

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 07.02.2021, 09:22

Ο κύριος «whatever it takes» - «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί». Υποθέτουμε ότι έτσι προτιμά να τον θυμούνται οι παρούσες και μέλλουσες γενιές ο Μάριο Ντράγκι, με τη φράση «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να σώσουμε το ευρώ» που διατύπωσε τον Ιούλιο του 2012, όταν η κρίση χρέους στην ευρωζώνη κορυφωνόταν. Είχαν προηγηθεί το δεύτερο ελληνικό μνημόνιο, το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους διά του PSI και οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις που εκτόξευσαν τον ΣΥΡΙΖΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση. Η ελληνική κρίση με τις απρόβλεπτες καμπές της είχε καταστεί καταλύτης των εξελίξεων στην ευρωζώνη, παρασύροντας το κόστος χρέους και τα επιτόκια των ομολόγων και άλλων χωρών, πρωτίστως της πατρίδας του Ντράγκι, της Ιταλίας.

Αυτή η φράση του Ντράγκι, λοιπόν, το «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί», αποτέλεσε την αφετηρία μιας ριζικής αλλαγής στην άκαμπτη μέχρι τότε νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και την απαρχή ενός τεράστιου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, σε πείσμα της λυσσώδους αντίδρασης της γερμανικής ηγεσίας, με προεξάρχοντα τον Β. Σόιμπλε και «λαγούς» του τα ετερόκλητα γερμανικά επιχειρηματικά λόμπι που έτρεχαν τον Ντράγκι και την ΕΚΤ στα δικαστήρια.

Ο Μάριο Ντράγκι φαίνεται να απολαμβάνει τον μικρό του θρίαμβο, χάρη στον οποίο το αληθινό και υπεράνω κάθε ελέγχου «αρχηγείο» της ευρωζώνης στη Φρανκφούρτη, η ΕΚΤ, έχει την τελευταία δεκαετία διαθέσει φθηνή ρευστότητα άνω των 4 τρισ. ευρώ, αγοράζοντας κρατικά και εταιρικά ομόλογα και μετοχές. Τώρα πια κανείς, ούτε καν το Βερολίνο, δεν τολμά να αμφισβητήσει την παρακαταθήκη του, καθώς ακόμη και η γερμανική ατμομηχανή στις πρωτοφανείς συνθήκες της πανδημίας έχει ανάγκη τον πακτωλό του 1,8 τρισ. ευρώ δωρεάν ρευστότητα που προσφέρει η ΕΚΤ, υπό την ηγεσία της διαδόχου του Ντράγκι, Κριστίν Λαγκάρντ.

Από την άλλη πλευρά, αυτός ο «θρίαμβος» που κάνει τον Ντράγκι περήφανο είναι ταυτόχρονα και «Βατερλό» του. Γιατί, έπειτα από μια δεκαετία συντονισμένων ποσοτικών χαλαρώσεων και μηδενικών επιτοκίων στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ενώ τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις έχουν «μπαζώσει» φρέσκο χρήμα σε μεγάλες ποσότητες, ούτε η ανάπτυξη στην ευρωζώνη απογειώθηκε ούτε ο πληθωρισμός ξεκόλλησε από τα σχεδόν μηδενικά επίπεδα. Αντίθετα, η πανδημία κατεδάφισε εντελώς και τα δύο, ενώ αποκάλυψε τη χρηματιστηριακή φούσκα που εξέθρεψε η ποσοτική χαλάρωση.

Φυσικά, ο Super Mario, όπως είναι το άλλο παρατσούκλι που απολαμβάνει, δεν βλέπει καμιά δυσλειτουργία στο ισοζύγιο της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής και της χρηματιστηριακής φρενίτιδας που είναι σε πλήρη εξέλιξη, παρά την ύφεση, τα λοκντάουν και το εμβολιαστικό αλαλούμ. Ως κατ’ εξοχήν άνθρωπος των «περιστρεφόμενων θυρών», μετά τη σύντομη ακαδημαϊκή καριέρα του και τις υπηρεσίες του σε ένα σαρωτικό πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων στην Ιταλία, υπήρξε πάνω από όλα τραπεζίτης, με κάθε σημασία της λέξης: Παγκόσμια Τράπεζα, Εθνική Τράπεζα Εργασίας, Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, Goldman Sachs και Κεντρική Τράπεζα Ιταλίας.

Αν και το πέρασμά του από την «τράπεζα-ζόμπι» –όπως χαρακτηρίστηκε η Goldman Sachs για τον βρόμικο ρόλο της στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση– έγινε πριν από το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης, ο Ντράγκι βρέθηκε στη δυσάρεστη θέση να «ανακριθεί» το 2011 αν ήξερε κάτι για τα swaps με τα οποία η Goldman Sachs «έκρυψε» χρέος για λογαριασμό των ελληνικών κυβερνήσεων της πρώτης δεκαετίας του ευρώ. «Οχι, δεν ξέρω τίποτα για τον φόνο», ήταν περίπου η ενοχλημένη απάντηση του Ντράγκι, αν και υπήρξε για 4 χρόνια διαχειριστής της ευρωπαϊκής στρατηγικής της τράπεζας.

Να το φύλαγε αυτό στην Ελλάδα ο υπερβολικά φλεγματικός για Ιταλός Super Mario; Δύσκολο να το πει κανείς, αν και η συμπεριφορά της ΕΚΤ κατά την οκταετία Ντράγκι απέναντι στις ελληνικές κυβερνήσεις του δεύτερου και τρίτου μνημονίου ήταν από σκληρή έως πολιτικά εκδικητική. Πέρα από το διπλό «παιχνίδι» που έπαιζε με το ΔΝΤ στο θέμα της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους και των ανακεφαλαιοποιήσεων των τραπεζών που επέβαλε στην καθημαγμένη ελληνική κοινωνία, υπηρέτησε πιστά την τιμωρητική «παιδαγωγική» του Σόιμπλε, πιθανότατα για να εξευμενίσει τη γερμανική ελίτ στο θέμα της ποσοτικής χαλάρωσης.

Οι απαντήσεις που έδινε για την εξαίρεση των ελληνικών ομολόγων από τις αγορές της ΕΚΤ μετά το 2015, που θα αποτελούσαν μια ανακούφιση, κινούνταν μεταξύ γελοιότητας και πολιτικής απάτης, ενώ η άρνησή του να δημοσιοποιήσει «μελέτες» για το Grexit και στοιχεία για τον ρόλο της ΕΚΤ στα ελληνικά μνημόνια «καρφώθηκε» δημόσια από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και την Ευρωπαία διαμεσολαβήτρια Εμιλι Ο’Ράιλι. Ουδέποτε ίδρωσε τ’ αυτί του Ντράγκι και της «ανεξάρτητης» ΕΚΤ για τέτοιες λεπτομέρειες και το αποκορύφωμα ήταν ο πιστωτικός στραγγαλισμός της χώρας το καλοκαίρι του 2015 και τα capital controls. Για να μην ξεχνιόμαστε.

Ο Ντράγκι, αν και ακαδημαϊκά εξελίχθηκε δίπλα σε κορυφαίους κεϊνσιανούς οικονομολόγους, όπως ο Τζιανκάρλο Καφέ, ο Ρόμπερ Σόλοου και, πάνω από όλους, ο νομπελίστας Φράνκο Μοντιλιάνι, που για δεκαετίες σήκωσε το βάρος της αντιπαράθεσης με τον Φρίντμαν και τη σχολή του Σικάγου, ως κεντρικός τραπεζίτης υπηρέτησε ένα μείγμα μονεταρισμού και νεοφιλελευθερισμού. Αυτό ήταν άλλωστε το credo των κεντρικών τραπεζών εδώ και δεκαετίες, με την τυφλή προσήλωση στον χαμηλό πληθωρισμό, που για τον κόσμο της εργασίας μεταφραζόταν σε διαρκή λιτότητα. Τώρα, ως εντολοδόχος πρωθυπουργός της Ιταλίας, με το χρέος της στο 156% του ΑΕΠ, το έλλειμμα στο 11% και την οικονομία βυθισμένη στο δεύτερο κύμα της πανδημίας και στην ύφεση, καλείται να φρεσκάρει τα ξεχασμένα κεϊνσιανά διαβάσματά του. Εννοείται ότι θα έχει μεγάλο πρόβλημα αξιοπιστίας.

Γιατί τον επιλέξαμε

Γιατί εκλήθη ως «σωτήρας» να σχηματίσει κυβέρνηση «τεχνοκρατών», η οποία είναι άγνωστο αν θα κερδίσει την απαιτούμενη πλειοψηφία και είναι ασαφές τι διαφορετικό θα πετύχει από τις προηγούμενες. Θυμηθείτε την κατάληξη της κυβέρνησης Μάριο Μόντι.