Ergasianews.gr Η δυνατή φωνή του κόσμου της μισθωτής εργασίας!
Η «Εφ.Συν.» περιηγείται στον μικρόκοσμο των Πυλών Ε8 και Ε9 του λιμανιού, όπου διαμένουν δεκάδες άστεγοι, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι και απόλυτα ευάλωτοι σε κάθε πιθανό κίνδυνο • Μια προσωρινή, άτυπη λύση πρόκειται να δώσει το Κοινωνικό Παντοπωλείο Πειραιά, δημιουργώντας κοινωνικό γηροκομείο σε ξενώνα της UNESCO στα Καμίνια, που όμως σίγουρα δεν αρκεί για να λυθεί το πρόβλημα
Υπάρχουν πολλών λογιών άνθρωποι που θα συναντήσει κανείς στα λιμάνια. Εκείνοι που φεύγουν βιαστικοί, εκείνοι που έρχονται βαριεστημένοι, υπάρχουν αυτοί που βιοπορίζονται από τα λιμάνια και οι άλλοι που διαβιούν στα λιμάνια. Στις Πύλες Ε8 και Ε9 του λιμανιού του Πειραιά βρίσκεται μια μερίδα κόσμου που υφίσταται παράλληλα με τον δικό μας, που δεν έρχεται και δεν φεύγει από πουθενά. Παραμένει εκεί για να μας υπενθυμίζει τη διαχρονική παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος στη στέγη.
Δεν έχουν περάσει πολλές μέρες από τότε που εντοπίστηκε νεκρός σε συνθήκες ψύχους ένας 49χρονος άστεγος στην Πύλη Ε8 του Πειραιά, ο οποίος τους τελευταίους μήνες είχε βρει καταφύγιο στις εγκαταστάσεις του λιμανιού. Λίγους μήνες πριν, όταν την περίοδο της πρώτης καραντίνας άστεγοι διέμεναν στο κλειστό λιμάνι με ελάχιστη επαφή με την υπόλοιπη κοινωνία, η λιμενική αστυνομία του Πειραιά, σύμφωνα με καταγγελία της παράταξης «Πειραιάς για Ολους», προχωρούσε σε εκδίωξη των περίπου 150 αστέγων, παίρνοντάς τους ταυτόχρονα τα ελάχιστα προσωπικά τους αντικείμενα και χωρίς να υπάρξει ουσιαστική πρόνοια για το πού θα μεταφερθούν.
Η αστεγία είναι μια παλιά ιστορία με βαθιές ρίζες, που επανέρχεται διαρκώς και –ελέω πανδημίας– με δυσμενέστερους όρους. Oι αόρατοι του δρόμου, οι ευάλωτοι και εκτεθειμένοι σε κάθε κίνδυνο έγιναν ξαφνικά «ορατοί» με την έναρξη της καραντίνας για να υπογραμμίσουν το τεράστιο έλλειμμα στις πολιτικές στέγασης, που εκτοξεύθηκε στα χρόνια της λιτότητας.
Εχουν περάσει πάνω από δέκα χρόνια από τότε που πρωτοεμφανίστηκε ο όρος «νεοάστεγος», γέννημα κι αυτός της οικονομικής κρίσης. Σήμερα, όμως, βλέπουμε μια πληθυσμιακή ομάδα που μεγαλώνει τόσο ηλικιακά όσο και αριθμητικά και είναι πιο εκτεθειμένη από ποτέ.
Πολλαπλός κίνδυνος
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει έχει πολλά πρόσωπα. Είναι ο ιός που πάντα προτιμά τους πιο αδύναμους, είναι οι ακραίες καιρικές συνθήκες που παραμονεύουν κάθε χειμώνα και κάθε καλοκαίρι, είναι και τα γηρατειά. Για τους ηλικιωμένους άστεγους αποφάσισε να κάνει κάτι το Κοινωνικό Παντοπωλείο Πειραιά.
Στα Καμίνια, στον 5ο όροφο ενός ξενώνα της UNESCO, δημιουργείται ένα κοινωνικό γηροκομείο για αστέγους. Πρόκειται για μια άτυπη δομή που προσπαθεί να καλύψει μια ανάγκη που τα τελευταία χρόνια διογκώνεται.
«Θα λειτουργεί ως ένας χώρος στον οποίο θα μπορέσουμε να προφυλάξουμε τους ηλικιωμένους, αλλά δεν θα είναι επίσημος. Ενα γηροκομείο προβλέπει πολλούς κανονισμούς και αυτή τη στιγμή εκτιμάται πως το νομικό πλαίσιο που υφίσταται σήμερα θα αλλάξει. Ολες οι σχετικές δομές θα οδηγηθούν προς μια πιο αυστηρή κατεύθυνση βάσει των όσων συμβαίνουν σε όλη την Ευρώπη με τα γηροκομεία», λέει ο κ. Μαρωνίτης, πρόεδρος του Ομίλου για την UNESCO Πειραιώς & Νήσων.
Πράγματι, και στην Ελλάδα, εκατοντάδες κρούσματα προέρχονται από γηροκομεία και οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων πλήττονται περισσότερο από κάθε άλλη δομή. Μέχρι σήμερα έχουν δει το φως της δημοσιότητας ειδήσεις για τουλάχιστον 20 περιπτώσεις μόλυνσης από τον κορονοϊό σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων από όλη τη χώρα.
Ο χώρος θα μπορεί να φιλοξενήσει περίπου 30 ηλικιωμένους άστεγους και φυσικά δεν επαρκεί για να καλύψει τους ευάλωτους του Πειραιά. «Πρόκειται για μια αυξημένη ανάγκη που έρχεται», συνεχίζει ο κ. Μαρωνίτης. «Πρόκειται για ανθρώπους που δεν άντεξαν την επέλαση των μνημονίων, ενώ πλέον το νομικό πλαίσιο θα καθιστά πιο εύκολες τις εξώσεις. Ειδικά τα τελευταία χρόνια είναι εντονότερη η εικόνα ηλικιωμένων που βλέπουμε στους δρόμους του Πειραιά, ενώ παλιότερα ήταν μέχρι περίπου 60 χρόνων οι άστεγοι που συναντούσαμε».
Στην πραγματικότητα, μόνο με το μάτι μπορεί κανείς να καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος. Οι πληροφορίες που έχουμε στην Ελλάδα για τους άστεγους είναι ελλιπείς, η στατιστική τους φτωχή. Κάποιοι οδηγήθηκαν στον δρόμο λόγω εξαρτήσεων, άλλοι έρχονται στον Πειραιά από τα κοντινά νησιά επιζητώντας την ανωνυμία του αστικού κέντρου, άλλοι ήταν θύματα της κρίσης και άλλοι προϋπήρχαν της κρίσης.
Ολο το βιός του
Ενας από τους τελευταίους είναι και ο κύριος Γιάννης. «Είμαι ένα κινητό περίπτερο, έχω πάνω μου ό,τι αξίζει», λέει, με κάθε ρυτίδα στο πρόσωπό του να αποδεικνύει τα 67 του χρόνια και κρατώντας σφιχτά στα χέρια του ένα φάρμακο για το άσθμα. «Να, αυτό εδώ το κουτάκι κάνει σαράντα ευρώ», με πληροφορεί. Ολο το σπιτικό του βρίσκεται σε διάφορες σακούλες γύρω του: κουβέρτες, ρούχα, σταυρόλεξα. Το 2001, έπειτα από μια αποτυχημένη προσπάθεια να βρει την τύχη του στη Γερμανία ως οικοδόμος, η εταιρεία που τον είχε προσλάβει για ένα εξάμηνο τον άφηνε επανειλημμένα απλήρωτο.
Χρεωμένος, γύρισε στον Πειραιά και χωρίς να μπορεί να ξαναβρεί εργασία στις οικοδομές, σύντομα οδηγήθηκε στην αστεγία. Είκοσι χρόνια μετά παραμένει στα Καμίνια και, όπως λέει, τον φροντίζει η γειτονιά: «Ολοι εδώ πέρα με αγαπούν και με προσέχουν. Εδώ μεγάλωσα, γέννημα θρέμμα. Μου δίνουν κάθε μέρα ένα πιάτο φαΐ, τα φάρμακά μου, ρούχα και κουβέρτες».
Δείχνει να μη τον ενδιαφέρουν τα θανατηφόρα αποτελέσματα του ιού, ούτε φυσικά ενημερώνεται για τα καθημερινά κρούσματα. «Αδειάζει κάθε τόσο η πόλη και όλοι μένουν σπίτια τους, έτσι μένουν αυτοί ασφαλείς κι εγώ μένω με την ησυχία μου, δεν πειράζει», μου λέει.
Κάποια βράδια τον αφήνουν να μένει σε έναν άδειο όροφο μιας πολυκατοικίας για να προστατεύεται από το κρύο «και από τους κλέφτες. Μου έχουν κλέψει τόσες φορές τα φάρμακα και τα χαρτιά μου τον τελευταίο καιρό που ούτε καν θυμάμαι πια», παραδέχεται. Είναι κάποια από τα σημαντικότερα ζητήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι που ζουν στον δρόμο: το κρύο, οι κλοπές και η απώλεια των εγγράφων τους, ειδικά τα βράδια, όταν βρίσκονται μόνοι τους σε μια άδεια πόλη.
Τον ρωτάω αν τα βράδια προτιμά έναν ξενώνα ύπνου αντί για τον δρόμο. «Δεν θα πήγαινα ποτέ σε ξενώνα. Σου ζητούν πάρα πολλά χαρτιά, πρέπει να περάσεις από γενεές δεκατέσσερις για να μπεις, έχουν αυστηρά ωράρια, ελέγχουν πότε έρχεσαι και πότε φεύγεις. Ακόμη και η τηλεόραση κλείνει πάντα στις εννιά το βράδυ», λέει και αμέσως μετά μου υπενθυμίζει πως ένας προσωρινός ξενώνας επιλύει την ανάγκη να έχεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου αλλά δεν αντικαθιστά την ασφάλεια ενός σπιτιού: «Το βασικό μου πρόβλημα είναι πως δεν μπορώ να εμπιστευτώ εύκολα τους γύρω μου. Ο ιός μπορεί να είναι επικίνδυνος και ο δρόμος άγριος, αλλά τον έχω μάθει τόσα χρόνια. Εκεί δεν γνωρίζω κανέναν, άγνωστοι έρχονται και φεύγουν και δεν ξέρεις από πού μπορεί να σου εμφανιστεί ο κίνδυνος».
Η Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση Πειραιά (ΚΟΔΕΠ) ξεκίνησε πριν από μερικούς μήνες την υλοποίηση του προγράμματος «Δίκτυο Πρόληψης και Αμεσης Κοινωνικής Παρέμβασης στον Δήμο Πειραιά - Social Innovation Piraeus», με επιστημονικό υπεύθυνο έργου τον Νικήτα Κανάκη.
Στόχος είναι ο εντοπισμός και η καταγραφή αναγκών του φτωχοποιημένου και άστεγου πληθυσμού, ειδικά μετά τις επιπτώσεις της πανδημίας του Covid-19 και την οικονομική ύφεση που ακολούθησε. Η καταγραφή γίνεται με ερωτηματολόγιο όταν η επικοινωνία είναι εφικτή ή με φόρμα παρατήρησης.
Σύμφωνα με τη χαρτογράφηση των κοινωνικών λειτουργών:
■ Το 28% των αστέγων του Πειραιά ξεπερνά τα 65 έτη.
■ Το 66% του πληθυσμού εντοπίζεται κυρίως στην Α΄ και Β΄ Κοινότητα Πειραιά (Πειραϊκή, Χατζηκυριάκειο, Πασαλιμάνι, Τρούμπα κ.α.).
■ Η συντριπτική πλειονότητα, περίπου οκτώ στους δέκα ηλικιωμένους άστεγους, είναι άντρες.
■ Δύο στους τρεις βρίσκονται στον δρόμο ή κάτω από επισφαλείς συνθήκες στέγασης.
■ Ενας στους δυο ηλικιωμένους άστεγους έχει κάποιο χρόνιο νόσημα, ενώ περίπου δύο στους δέκα δηλώνουν πως αντιμετωπίζουν κάποια ψυχική ασθένεια.
■ Για τους ηλικιωμένους άστεγους, πρώτα στη λίστα των αιτημάτων βρίσκονται τα είδη επισιτισμού (50%), ακολουθούν ο ρουχισμός, η εύρεση εργασίας, φιάλες αερίου και στέγη με ποσοστό 33% και τα φάρμακα ή παραφαρμακευτικά προϊόντα με ποσοστό 17%.
■ Ενας στους δύο άστεγους άνω των 65 βρέθηκε στον δρόμο μέσα στο 2020.
«Να χαρτογραφήσουμε τις ανάγκες τους»
Τάκης Βουτυράκος, παιδοψυχίατρος και διευθυντής Δομής Ψυχικής Υγείας Πειραιά ΕΚΕΨΥΕ, μέλος του δημοτικού συμβουλίου με τον «Πειραιά για Ολους»
Το λιμάνι έχει γίνει υπερτοπικός προορισμός, τον τελευταίο καιρό, λόγω της ασφάλειας που παρέχει. Οι ανάγκες είναι μεταβαλλόμενες, όπως και ο πληθυσμός. Η αίσθησή μας είναι πως πρόκειται για έναν πληθυσμό που μεγαλώνει, επειδή η κρίση βαθαίνει πάλι. Οσο όμως δεν υπάρχει μια περιοδική επανάληψη καταγραφής, μόνο με μερικά στοιχεία μπορούμε να καταλάβουμε. Ειδικά αναφορικά με τους ηλικιωμένους άστεγους πρέπει να ξέρουμε ανά πάσα στιγμή τον πληθυσμό και τα χαρακτηριστικά τους για να χαρτογραφήσουμε τις ανάγκες τους: πολλοί οδηγούνται στον δρόμο λόγω ψυχιατρικών προβλημάτων, άλλοι μπορεί να μην έχουν ψυχιατρική απόκλιση αλλά να τους τη δημιουργεί η αστεγία, ενώ άλλοι αναπτύσσουν ανοϊκά χαρακτηριστικά λόγω απουσίας ομιλίας και έλλειψης επικοινωνίας. Μια συγκροτημένη πολιτική όμως από μεριάς του δήμου δεν έχει υπάρξει, πέρα από κάποιες μικρές, αποσπασματικές κινήσεις.
Συλλογικότητες προσπαθούν να απαντήσουν με μια σταθερή παροχή γεύματος, αλλά αυτό επαφίεται στις καλές προθέσεις αλληλέγγυων χωρίς τον απαραίτητο συντονισμό. Η παράταξη «Πειραιάς για Ολους» ζήτησε τη δημιουργία μιας κινητής μονάδας ανθρώπων στον δρόμο που θα κάνει street working, προσέγγιση των αστέγων, αναπτύσσοντας μια σχέση εμπιστοσύνης, κατανόησης και καταγραφής εξατομικευμένων σχεδίων φροντίδας που μπορεί να περιλαμβάνουν την τοποθέτηση σε μια στεγαστική δομή, αλλά όχι κατ’ ανάγκη. Κάποιοι είναι επιφυλακτικοί με τις στεγαστικές δομές, τουλάχιστον με την υφιστάμενη τυπολογία τους. Κάποιοι χρειάζονται μια έκτακτη δομή, σε περιόδους κακών καιρικών φαινομένων, άλλοι χρειάζονται μια βραχυχρόνια φιλοξενία, κάποιοι χρειάζονται δουλειά. Γι’ αυτό κρίνεται απαραίτητο ένα εξατομικευμένο σχέδιο φροντίδας και δικτύωση (π.χ. με φορείς υγείας).
«Ο νέος πτωχευτικός νόμος δημιουργεί νέους άστεγους»
Νίκος Κουραχάνης, μεταδιδακτορικός ερευνητής Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Το κοινωνικό δικαίωμα στην κατοικία, παρότι συνταγματικά κατοχυρωμένο, ουδέποτε εκπληρωνόταν επαρκώς στις εγχώριες κοινωνικές πολιτικές. Ωστόσο, η δεκαετής περίοδος των πολλαπλών κρίσεων, αρχής γενομένης από την οικονομική, διαμορφώνει έναν διπλά αρνητικό κοινωνικό αντίκτυπο: οι κοινωνικές πολιτικές αποδιαρθρώνονται τη στιγμή που τα στεγαστικά προβλήματα οξύνονται. Αυτή η εξέλιξη εκθέτει διαρκώς ολοένα και περισσότερους πολίτες στον κίνδυνο της απώλειας στέγης. Μια σειρά από σημαντικές εξελίξεις στα χρόνια των μνημονιακών πολιτικών καθώς και οι επερχόμενες ζοφερές επιπτώσεις της τρέχουσας πανδημικής κρίσης οξύνουν τα φαινόμενα στεγαστικής επισφάλειας. Ταυτόχρονα, οι απότομες περικοπές στο κοινωνικό κράτος, στο πλαίσιο των επιταγών των πολιτικών λιτότητας, έχουν ως αποτέλεσμα το χαμήλωμα του διχτυού ασφαλείας.
Η έμφαση σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης (συσσίτια, υπνωτήρια, φιλανθρωπικές δράσεις) οδηγεί σε μια λογική διαχείρισης και όχι αντιμετώπισης ενός σοβαρού κοινωνικού προβλήματος που θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη επιβίωση.
Οι πολιτικές μεταβατικής φιλοξενίας χαρακτηρίζονται από ποσοτική και ποιοτική ανεπάρκεια. Οι συνθήκες στεγαστικής υπερπληρότητας και η απουσία συνδυασμού των ξενώνων με υπηρεσίες κοινωνικής ένταξης (προγράμματα απασχόλησης ή κατάρτισης, υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης κ.λπ.) συναντώνται συχνά. Αρκετές φορές, η μακροχρόνια διαβίωση σε ξενώνες, ελλείψει άλλων βημάτων, μπορεί να οδηγήσει σε ιδρυματοποίηση και σε απομάκρυνση της προοπτικής επιστροφής σε ένα πλαίσιο αυτόνομης διαβίωσης.
Ο νέος πτωχευτικός νόμος αίρει οποιοδήποτε πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας για υπερχρεωμένα νοικοκυριά και καθιστά τις τράπεζες παντοδύναμους ρυθμιστές στους πλειστηριασμούς και τις εξώσεις. Στο πλαίσιο του Ν.4738/2020, κατά τη διαδικασία της πτώχευσης εξυπηρετούνται κατά απόλυτη προτεραιότητα οι οικονομικές οφειλές προς τα τραπεζικά ιδρύματα. Το αίτημα για οποιαδήποτε διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης των οφειλών αξιολογείται επίσης από τις τράπεζες.
Με αυτή την πρωτοβουλία της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας είναι μαθηματικά βέβαιο πως στο άμεσο μέλλον οι εικόνες των κατασχεμένων ακινήτων θα πολλαπλασιαστούν. Ενα σημαντικό κομμάτι των φτωχών νοικοκυριών θα τροφοδοτήσει τη διαρκώς διευρυνόμενη δεξαμενή των φαινομένων έλλειψης στέγης και στεγαστικού αποκλεισμού.
