«Δεν υπήρχαν άτομα. Υπήρχε μόνο το εμείς»

Με αφορμή τους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση του 1821 μια σειρά από εκδηλώσεις αναμένεται να πραγματοποιηθούν (με την παράνοια του λοκντάουν σε εκκρεμότητα είναι άγνωστο το πώς ακριβώς…) και μια σειρά από έργα τέχνης να δημιουργηθούν και να παρουσιαστούν. Ας μην τα κρίνουμε πριν τα δούμε, αν και για κάποια από αυτά δεν είναι αισιόδοξα τα μηνύματα. Υπάρχουν όμως και κάποια έργα που αν και δε φτιάχτηκαν για την περίσταση, γίνονται επίκαιρα λόγω αυτής.

Μια τέτοια περίπτωση, ιδιαίτερη και πρωτότυπη είναι «Τα Παιδιά της Επανάστασης» («Sons of Chaos») του Αμερικανού συγγραφέα Chris Jaymes και του Αργεντινού σχεδιαστή Ale Aragon (εκδόσεις Κάκτος, μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, 192 σελίδες). Πρόκειται καταρχάς για ένα χορταστικό βιβλίο, σε μεγάλη διάσταση, έγχρωμο και με πλούσια εικονογράφηση. Και επιπλέον με πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή η οποία το κάνει ελκυστικό ακόμα και σε αναγνώστες εκτός Ελλάδας που δεν έχουν καμιά απολύτως γνώση για τα γεγονότα του 1821. Ή μάλλον το κάνει ακόμα περισσότερο ελκυστικό σε αυτούς, καθώς τους δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουν λίγα περισσότερα πράγματα για τη λιγότερο γνωστή παγκοσμίως απελευθερωτική επανάσταση από τον 18ο αιώνα και μετά.

Αυτός ήταν και ο στόχος του Chris Jaymes όπως ο ίδιος περιγράφει τις προθέσεις του στο προλογικό του σημείωμα: «Στόχος μου ήταν να παρουσιάσω αυτά τα γεγονότα με τρόπο που θα μπορούσε να κεντρίσει την περιέργεια ενός μη Ελληνα αναγνώστη, αποτίοντας ταυτόχρονα φόρο τιμής σε αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους για να θεμελιώσουν τις ανέσεις που έχουμε την ευλογία να απολαμβάνουμε σήμερα. Ελπίδα μου να το έχω πετύχει». Μάλλον τα κατάφερε καθώς ο τρόπος που τοποθετεί την ιστορία του στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εποχής και περιγράφει τις συνθήκες της προεπαναστατικής περιόδου σε συνδυασμό με το ότι η πλοκή δεν αφορά μόνο τα μεγάλα γεγονότα αλλά και τις ζωές κάποιων κεντρικών προσώπων όπως ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Αλή Πασάς καθιστούν το βιβλίο μια σπουδαία μυθοπλασία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα.

«Τα Παιδιά της Επανάστασης» είναι μια ωραία μυθοπλασία, μια φανταστική ιστορία με επίκεντρο το 1821 και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού είναι λιγοστές οι πηγές από ανθρώπους της εποχής και ιδιαίτερα από τους πρωταγωνιστές. Αυτό δεν μειώνει την αξία της ως μιας fiction ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα και δεν την καθιστά ιστορικό τεκμήριο. Κάτι τέτοιο άλλωστε δεν αποτελούσε επιδίωξη των δημιουργών. Ως προς τα αντικειμενικά και τα πραγματολογικά στοιχεία στοιχεία όμως τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα.

Από τις πρώτες κιόλας σελίδες γίνεται προφανές ότι το βιβλίο αποτελεί αποτέλεσμα διεξοδικής και πολύχρονης έρευνας: «Επειτα από 10 χρόνια έρευνας, η ιστορία που επέλεξα να πω είναι μια συμβολική, δραματοποιημένη αφήγηση, στηριγμένη σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα, με πρόθεση να γνωρίσει στον κόσμο ένα κομμάτι Ιστορίας για το οποίο οι περισσότεροι ξέρουν ελάχιστα» σύμφωνα με τον Jaymes. Ως προς τα σχέδια του Aragon, που φέρνουν στον νου σε ορισμένα σημεία τους «300» του Frank Miller, είναι σαφής η εξαντλητική τεκμηρίωση και η κατά το δυνατόν μέγιστη ακρίβεια. Η ελληνική ύπαιθρος της Ηπείρου, οι στολές των πολεμιστών, οι ενδυμασίες, τα όπλα, τα κοσμήματα, τα κτίρια, οι εσωτερικοί χώροι και η διακόσμησή τους, τα καράβια, τα χωριά της επαρχίας αποδίδονται με πιστότητα μετά τη μεγάλη έρευνα του Αργεντινού σχεδιαστή σε ντοκουμέντα της εποχής. Το μεγάλο μέγεθος και πλάτος των σελίδων τού δίνουν τη δυνατότητα να τεμαχίσει τον χώρο του ποικιλοτρόπως, να πλάσει μεγάλα, εντυπωσιακά καρέ σε πολυπληθείς σκηνές, σε μάχες κ.λπ. και μικρά καρέ που επιτείνουν την αγωνία όταν η πλοκή το απαιτεί.

Και η πλοκή; Η ιστορία ξεκινά με μια επιδρομή του στρατού του Αλή Πασά σε ένα χωριό στο Σούλι δέκα χρόνια πριν από την Επανάσταση. Σφάζονται γυναίκες και παιδιά. Η εκδίκηση είναι σκληρή. Ο μικρός Μάρκος Μπότσαρης, γιος του αρχηγού Κίτσου Μπότσαρη, είναι παρών στη σύλληψη ενός από τους επιδρομείς. Βλέποντας την οργή των Σουλιωτών να ξεχειλίζει σκέφτεται: «Δεν μπορούσα να δω. Ποτέ μου δεν συνήθισα να βλέπω ανθρώπους να πεθαίνουν. Ο σκοτωμός ενός δικού τους δεν φαινόταν ποτέ να φέρνει πίσω κάποιον δικό μας. Ομως στον πόλεμο υπάρχει άλλη επιλογή;»

Λίγο αργότερα και μετά από μια ύπουλη μηχανορραφία, σε ένα ψυχολογικό παιχνίδι στρατηγικής ενάντια στους Ελληνες, ο Μάρκος οδηγείται στο παλάτι όπου και θα περάσει τα επόμενα δέκα χρόνια της ζωής του ουσιαστικά αιχμάλωτος του Αλή Πασά αλλά και προστατευόμενός του. Οταν όμως ενηλικιώνεται, αγανακτισμένος από την αδικία και την απληστία του Πασά το σκάει. Μπορεί να μην είναι εκπαιδευμένος ούτε έμπειρος πολεμιστής, αλλά όντας διψασμένος για εκδίκηση καταφεύγει στον Ιμπραήμ και συνεργάζεται μαζί του. Συνειδητοποιεί την κατάσταση των Ελλήνων αλλά και το προσωπικό του δράμα.

Αποφασίζει να ηγηθεί, έστω κι αν δεν καταλαβαίνει τα πολύπλοκα πολιτικά παιχνίδια εξουσίας και επικράτησης. Φτάνει στο Ναύπλιο και συναντά τους άλλους αρχηγούς των Ελλήνων. Εχει πια αλλάξει: «Ημουν διαφορετικός. Το τρέμουλο στη φωνή μου είχε χαθεί. Οπως και η αβεβαιότητα από την καρδιά μου. Και καθώς στάθηκα μπροστά στους άντρες, μια φωνή ακούστηκε. Μια φωνή εύστοχη και σαφής. Ηταν η δική μου! Οι άντρες άκουγαν. Και η διάθεση άλλαξε. Και με μια φωνή άρχισαν τα συνθήματα. Και για πρώτη φορά εδώ και αιώνες η Ελλάδα είχε φωνή» αφηγείται ο, πρώην φοβισμένος και τώρα πια αποφασισμένος για αγώνα μέχρι τέλους, Μάρκος.

«Από τη Μονεμβασιά μέχρι τη Χίο, από την Τρίπολη μέχρι την Αρτα, η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο. Αιώνες καταπίεσης ξέσπασαν. Πολεμήσαμε χωρίς έλεος. Τα πρόσωπα των αντρών αντικαταστάθηκαν με πρόσωπα τεράτων. Οχι μόνο τα δικά τους πρόσωπα, αλλά και τα δικά μας. Και προς το παρόν, σε αυτή την ανάσα ήμασταν ενωμένοι» αφηγείται.

Η Επανάσταση θα προχωρήσει. Οχι πάντα απρόσκοπτα και σίγουρα όχι αναίμακτα και χωρίς απώλειες. Ομως στη δίνη των κοσμοϊστορικών γεγονότων οι Jaymes και Aragon δεν παραλείπουν να εστιάσουν στις ανθρώπινες ιστορίες των πρωταγωνιστών τους. Δεν παρουσιάζουν τους αρχηγούς των στρατών ως πολεμικές μηχανές χωρίς συναισθήματα, αντιθέτως τονίζουν τις προσωπικές τους στιγμές, τις αδυναμίες τους και τις ανασφάλειές τους, τις φοβίες, τα λάθη και τα πάθη τους. Κι έτσι η ιστορία τους γίνεται πιο ανθρώπινη και ζεστή αντί για ένα λουτρό αίματος με στόχο την κυριαρχία και την εξουσία.

Ετσι κι αλλιώς πρόκειται για μια μυθοπλασία κι όχι για μια αυστηρή καταγραφή της πραγματικότητας, επομένως υπάρχουν πολλοί βαθμοί ελευθερίας για τους δημιουργούς που δεν είναι υποχρεωμένοι να παραμείνουν πιστοί σε συγκεκριμένες φράσεις ή αποδεδειγμένες πράξεις και επιβεβαιωμένα περιστατικά. Με αυτό ως δεδομένο και προς αποφυγή παρεξηγήσεων μεταξύ αναγνώστη και δημιουργών ή παρερμηνειών και λανθασμένων προσλήψεων, «Τα Παιδιά της Επανάστασης» αποτελούν μια ενδιαφέρουσα, όλο αγωνία και συναίσθημα ιστορία με φόντο την ελληνική επανάσταση του 1821.

Και μόνο οι ειλικρινείς προθέσεις των δημιουργών της, το κλίμα της, η στρωτή αφήγηση και τα όμορφα σχέδια είναι αρκετά για να την καταστήσουν μια σπουδαία ιστορία. Σίγουρα όχι λιγότερο σπουδαία από άλλες χρυσοπληρωμένες και εθνικά στρατευμένες προσπάθειες που φοβάμαι πως θα δούμε τις προσεχείς εβδομάδες στο πλαίσιο της εθνικής ομοψυχίας και ανάτασης για τον εορτασμό των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821.

[email protected]