Μουσικές για κινούμενα σχέδια στον 21ο αιώνα

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 09.03.2021, 18:53

Η συνάντηση της μουσικής με την κινούμενη εικόνα είναι τόσο παλιά όσο η τέχνη του κινηματογράφου. Μεταγράφοντας σε νέο πεδίο τη δοκιμασμένη πρακτική της (ζωντανής) υπόκρουσης στο θέατρο, ξεκίνησε την εποχή του βωβού, οπότε συνεισέφερε υποστηρικτικά υποβάλλοντας διαθέσεις, χαρακτήρες, εντάσεις. Η ιδιαίτερη αυτή σύζευξη ωρίμασε παρακολουθώντας στενά την τεχνολογική εξέλιξη του κινηματογράφου και η τέχνη του soundtrack αυτονομήθηκε σε χωριστό υπο-είδος με δικούς του κανόνες και κριτήρια.

Στον Μεσοπόλεμο, αρκετά πριν από τον Ντίσνεϊ, οι Γερμανοί έφτιαξαν –χειροποίητα!– τις πρώτες ευφάνταστες ταινίες κινούμενων σχεδίων· δείγματά τους πρόβαλε το Ινστιτούτο Γκέτε το 2013 στο Θέατρο «Τρένο Στο Ρουφ» συνοδευόμενα με αυτοσχεδιαστική μουσική από τον Μηνά Αλεξιάδη. Τις τελευταίες δεκαετίες, με το γύρισμα του 21ου αιώνα, η αξιοποίηση της ώριμης ψηφιακής τεχνολογίας κατέστησε την παραγωγή ταινιών με κινούμενα σχέδια απείρως ευκολότερη δίνοντας νέα ώθηση καλλιτεχνικής δημιουργίας για τους συνθέτες soundtrack.

Ωραία, πρόσφατα δείγματα τέτοιας καλλιτεχνικής σύζευξης περιλάμβανε η τελική φάση του Διεθνούς Διαγωνισμού Σύνθεσης για ταινία animation «Animegaron». Η διοργάνωση έγινε στο πλαίσιο της σειράς «Γέφυρες» του κρατικού Μεγάρου Μουσικής, σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ + Αγορά Κινουμένων Σχεδίων «Animasyros». Το όλο ήταν προσβάσιμο διαδικτυακά, δωρεάν, μέσω του ιστότοπου και της σελίδας του Μεγάρου στο facebook (27/2/2021). Η σύμπραξη, μοναδικής στο είδος της εν Ελλάδι, προσφέρει καλλιτεχνικές και επαγγελματικές ευκαιρίες με διεθνείς προοπτικές σε έναν ολόκληρο κόσμο καλλιτεχνών.

Την κριτική επιτροπή αποτέλεσαν η διευθύντρια του «Animasyros» Μαρία Ανεστοπούλου, ο συνθέτης Δημήτρης Mαραγκόπουλος, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Παναγιωτάτος, ο Αμερικανός συνθέτης soundtracks Νικ Φελπς και η συνθέτρια Λένα Πλάτωνος. 163 συνθέτες απ’ όλο τον κόσμο (Ελλάδα, Γαλλία, Ιαπωνία, Ιταλία, Περού, Ρωσία κ.α.) διαγωνίστηκαν συνθέτοντας soundtrack για την ταινία κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους «Το παραμύθι του νερού» του Νίκου Ραδαίου. Στην τελική φάση το φιλμ προβλήθηκε online με τα δέκα διαφορετικά soundtracks που προκρίθηκαν από την επιτροπή του διαγωνισμού.

Στους δέκα φιναλίστ περιλαμβάνονταν οκτώ (!) Ελληνες, ένας Ρώσος και ένας Ελληνο-ιταλός. Παρακολουθήσαμε τις δέκα προβολές της σύντομης –δίλεπτης διάρκειας– ταινίας του Ραδαίου, ακούγοντας όλα τα διαφορετικά soundtracks. Οι προτιμήσεις των συνθετών μοιράστηκαν αφ’ ενός ανάμεσα σε αυτούς που έκλιναν προς τον νεορομαντικό συμφωνικό/ορχηστρικό ήχο και σ’ αυτούς που έτειναν προς τον ηλεκτρονικό, αφ’ ετέρου ανάμεσα σε αυτούς που παρακολουθούσαν/στήριζαν στενά την αφήγηση υπογραμμίζοντας τη δράση και σ’ αυτούς που προτιμούσαν να δημιουργούν υποβλητικές ατμόσφαιρες.

Αντίστοιχα, κάποιοι χρησιμοποίησαν φυσικά όργανα, ενώ κάποιοι άλλοι προτίμησαν τα ηλεκτρονικά πληκτροφόρα· εννοείται ότι έπαιξε ο συνδυασμός των δύο, όπως και η παραγωγή φωνητικών ή ambient εφέ (ηχώ, φύση, νερά κ.λπ.) από ηλεκτρονικά πληκτροφόρα. Εμπνεόμενοι στη συμβατικά εξωτική εικαστική αισθητική της ταινίας –φόντο από ακουαρέλα, σκιαγραφικές ή χαρτοκοπτικής αισθητικής φιγούρες κ.λπ.– αρκετοί αξιοποίησαν αυτονόητα τον ambient ήχο και τα εμπρεσιονιστικά «ανατολίτικα» ακούσματα (άρπες, φλάουτα κ.λπ.), δίχως, ωστόσο, να εμμένουν σε αυτά· άλλωστε και η ταινία κινήθηκε χαλαρά σε διαφορετικά πεδία σκηνογραφικών αναφορών, από εικονογράφηση (δήθεν) παιδικού βιβλίου έως σκοτεινό καρτουνίστικο κόμικς για ενηλίκους.

Συνεπείς προς τον νεανικό, επιτηδευμένα απλοϊκό χαρακτήρα της ιστορίας (ένα ψυχολογικό παραμύθι για τον έρωτα) και της εικόνας, καθώς επίσης προς το ειδικό βάρος/στίγμα του μικρομηκάδικου φιλμ, όλα τα soundtracks στηρίχθηκαν στην υιοθέτηση/αναπαραγωγή οικείων μουσικών στερεοτύπων είτε δανεισμένων (σε δεύτερη χρήση) από τη συμφωνική μουσική, είτε αντλημένων από την ηλεκτρονική «new age» των 80s και 90s: «μυστηριώδεις» ατμόσφαιρες, «εξωτικές» ενορχηστρώσεις, «περιπετειώδεις» υπογραμμίσεις, λυρική αγαλλίαση, «παρηγορητική» υπόκρουση κ.λπ.

♦ Α′ βραβείο απονεμήθηκε στον Χάρη Κατσίλη, Β′ στον Ελληνο-ιταλό Σαλβατόρε Μπέτσι, Γ′ στον Ρώσο Γιάκοφ Αλεξάντροφ, ενώ διακρίσεις δόθηκαν στους Δημήτρη Βαλσάμη και Βασίλειο-Νεκτάριο Γεωργούλη. «Ντυμένη» μουσικά με τα βραβευμένα soundtracks η ταινία του Ραδαίου θα προβληθεί και στο φετινό Animasyros Διεθνές Φεστιβάλ + Αγορά Κινουμένων Σχεδίων.