Τρεις υπέροχες γυναίκες στη ζωή του Βίνσεντ

Ενας εξαιρετικός πίνακας της Μονμάρτρης στο ολοφώτεινο Παρίσι, έργο του Βίνσεντ Βαν Γκογκ (1853-1890) στα 1887, εμφανίστηκε στην «αγορά» για πρώτη φορά τον προηγούμενο μήνα. Ανήκε στην ίδια γαλλική οικογένεια πάνω από έναν αιώνα και βγήκε σε πλειστηριασμό αυτή την εβδομάδα από τον οίκο Sotheby’s Impressionist and Modern Art της γαλλικής πρωτεύουσας σε συνδυασμό με τον παρισινό οίκο δημοπρασιών Mirabaud Mercier.

Με τίτλο «Scène de rue à Montmartre (Impasse des deux frères et le Moulin à Poivre)», ο πίνακας δεν είχε ποτέ προηγουμένως εκτεθεί. Η μόνη δημόσια προβολή του ήταν ασπρόμαυρες αναπαραγωγές σε καταλόγους.

Ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε το έργο στις αρχές της άνοιξης, έναν χρόνο μετά την άφιξή του στο Παρίσι, όπου έμενε με τον αγαπημένο μικρότερο αδελφό του Τεό (1857-1891), στη Rue Lepic. Ο καμβάς απεικονίζει ένα ζευγάρι ντυμένο με μαύρα ρούχα που περπατούν δίπλα σε έναν παλιό μύλο -που όταν κατεδαφίστηκε έγινε καμπαρέ-, με δυο παιδιά να περπατούν στην αντίθετη κατεύθυνση. Πίσω από την ξύλινη περίφραξη φαίνεται το καρουσέλ που αποτυπώνεται με ζωηρά χρώματα, σε φόντο τον απαλό φωτεινό ουρανό και με την αίσθηση της κίνησης να απογειώνει τη σκηνή.

Ο πίνακας είναι μέρος της σειράς «Moulin de la Galette» του Βαν Γκογκ, που απεικονίζει μια περιοχή στη Μονμάρτρη που μετατράπηκε σε τουριστικό και ψυχαγωγικό αξιοθέατο. Σε αντίθεση με τους σκοτεινούς τόνους των παλαιότερων έργων του που δημιούργησε στο Βέλγιο και στις Κάτω Χώρες, αυτοί οι εκφραστικοί πίνακες προηγούνται του σαφώς εκφραστικού στυλ που ανέπτυξε αργότερα στην Αρλ της νότιας Γαλλίας.

Το έργο που τώρα βγήκε στο φως, δημιουργήθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή στην καριέρα του καλλιτέχνη. Οταν έφτασε στο Παρίσι το 1886, ο Βαν Γκογκ ανακάλυψε τους Ιμπρεσιονιστές, σε έργα των Ρενουάρ (1841-1919) και Τουλούζ-Λοτρέκ (1864-1901), και συναντήθηκε με τον νεο-ιμπρεσιονιστή Πολ Σινιάκ (1863-1935), λίγο πριν κάνει αυτόν τον πίνακα.

Ο υπέροχος Βίνσεντ στο Παρίσι ανακάλυψε το φως και στον Νότο της Γαλλίας ανακάλυψε τον ήλιο. Ψηλαφώντας το έργο και τη ζωή του έχουμε την εντύπωση πως στα παρισινά του χρόνια «σπούδασε» λεπτομερειακά το φως και τις σκιάσεις που εμφανίζονται τρία-τέσσερα χρόνια αργότερα και απογειώνουν τους πίνακές του.

Το έργο που δημοπρατήθηκε αυτήν την εβδομάδα αποκτήθηκε από την οικογένεια που το παραχώρησε στη Mirabaud Mercier τη δεκαετία του 1920 και αρχικά είχε κρεμαστεί σε ένα γραφείο.

Ο αυτοδίδακτος χαρισματικός καλλιτέχνης Βίνσεντ υπήρξε μοναδικός. Βούτηξε τη ζωή του κυριολεκτικά στο χρώμα που απλώθηκε στους καμβάδες του, για να μπορέσει να εκφράσει το ψυχωσικό μυαλό του, για να ξεφύγει από τη μοναξιά και τους δαίμονες που τον στοίχειωναν.

Πολλά έχουν γραφτεί για τους εκπληκτικούς πίνακες του Ολλανδού μάστερ, ο οποίος δικαίως θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες μορφές της σύγχρονης τέχνης, καθώς κατάφερε να κατακτήσει τον δυναμισμό της φύσης.

Τοπιογραφία, χαρακτηριστικά μοτίβα με φωτεινά χρώματα και πειραματισμοί με την προοπτική του χώρου με ιδιαίτερη τεχνική.

Λέγεται πως «πίσω από κάθε σπουδαίο άνδρα είναι μια σημαντική γυναίκα», και το υπέροχο Μουσείο Βαν Γκογκ στο Αμστερνταμ, που στέκει θαρρείς ως πολύτιμο πετράδι στο κέντρο της Μεγάλης Πλατείας των Μουσείων, στην ολλανδική πρωτεύουσα, θέλησε να μας θυμίσει διαδικτυακά με μια εκτεταμένη παρουσίαση τις τρεις σημαντικές γυναίκες στη σύντομη ζωή του Βίνσεντ. Αν και η πραγματική του φήμη απογειώθηκε μετά τον θάνατό του, αυτές οι υπέροχες κυρίες είναι υπεύθυνες και συνέβαλαν αναμφίβολα στην επιτυχία και την καλλιτεχνική του ανάπτυξη.

■ Γιοχάνα (Τζο) Βαν Γκογκ- Μπόνγκερ (Johanna van Gogh-Bonger, 1862-1925)

Είναι το σημαντικότερο πρόσωπο που φρόντισε για την παγκόσμια επιτυχία του Βίνσεντ και τη διάδοση στο πλατύ κοινό των πραγματικά αριστουργηματικών έργων του.

Ο αδερφός του Τεό γνώρισε τη Γιοχάνα (Τζο) στο Παρίσι και παντρεύτηκαν στο Αμστερνταμ στις 17 Απριλίου 1889. Το ζευγάρι έζησε στη γαλλική πρωτεύουσα, όπου στις 31 Ιανουαρίου 1890 γεννήθηκε ο γιος τους Βίνσεντ Βίλεμ. Ο Τεό εξελίχθηκε σε επιτυχημένο έμπορο έργων τέχνης και παρείχε αμέριστη οικονομική και συναισθηματική υποστήριξή στον μεγάλο του αδελφό Βίνσεντ ώστε να αφοσιωθεί εντελώς στη ζωγραφική, πάντα με την συμπαράσταση της γυναίκας του καθώς και εκείνη πίστευε στο ταλέντο του.

Τα δυο αδέλφια διατηρούσαν μια σχέση στοργής καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, καθώς ο πρωτότοκος γιος του πάστορα Θεόδωρου (1822-1885) από τα νεανικά του χρόνια παρουσίασε ψυχολογικά προβλήματα κατάθλιψης και μελαγχολίας.

Η επικοινωνία των δυο αδελφών ήταν εξαιρετική, με συχνή αλληλογραφία καθώς ο Βίνσεντ απέστειλε περισσότερες από 650 επιστολές στον αδελφό του. Ο Τεό πίστευε στον Βίνσεντ και πάντα προωθούσε το έργο του.

Ο Τεό πέθανε έξι μήνες μετά τον θάνατο του Βίνσεντ και η Τζο, που ήταν για λιγότερο από δύο χρόνια παντρεμένη μαζί του, στην ηλικία των 28 ετών και με ένα μωρό έπρεπε να φροντίσει τον εαυτό της.

Ηταν πρόθυμη να εκπληρώσει την επιθυμία και το όραμα για προβολή του έργου του Βίνσεντ, στη μνήμη του συζύγου της. Με στρατηγική και οργάνωση κατάφερε να πωλήσει έργα του Βίνσεντ σε μουσεία και συλλέκτες, εξασφαλίζοντας ότι έφτασε σε σημαντικούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και η τέχνη του εξαπλώθηκε στο πλατύ κοινό. Ας μην ξεχνάμε πως ο Βίνσεντ ήταν παραγωγικότατος καλλιτέχνης και σε διάστημα περίπου δέκα ετών δημιούργησε περισσότερα από 800 πίνακες και 1.000 μικρότερα σχέδια.

Το 1914, δημοσίευσε μια ανθολογία των επιστολών του Βίνσεντ προς τον Τεό. Ολοι τώρα μπορούσαν να διαβάσουν για τις ιδέες, τις σκέψεις και τα όνειρα του Βαν Γκογκ. Το αποτέλεσμα ήταν ακόμη περισσότεροι άνθρωποι να αρχίσουν να εκτιμούν το έργο του.

Μέχρι τη στιγμή που η Τζο πέθανε το έργο του Βίνσεντ είχε γίνει παγκοσμίως γνωστό. Αποστολή εξετελέσθη!

■ Αγκοστίνα Σεγκατόρι (Agostina Segatori, 1841-1910)

Ο Βίνσεντ στο Παρίσι βρήκε επιτέλους ένα μέρος για να εκθέσει τη δουλειά του σε μεγαλύτερο κοινό: το καφέ Le Tambourin. Ηταν τακτικός θαμώνας στο καφενείο και είχε μια σύντομη ερωτική σχέση με την ιδιοκτήτρια Αγκοστίνα Σεγκατόρι.

Η με ιταλική καταγωγή Αγκοστίνα ήταν ένα διάσημο μοντέλο που πόζαρε για διάσημους ζωγράφους, όπως ο Εντουάρ-Ζοζέφ Νταντάν (Édouard Joseph Dantan, 1848-1897), Ζαν-Μπατίστ Καμίλ Κορό (Jean-Baptiste Camille Corot, 1796–1875), Ζαν-Λεόν Ζερόμ (Jean-Léon Gérôme, 1824–1904), Ευγένιος Ντελακρουά (Eugène Delacroix, 1798–1863), Εντουάρ Μανέ (Édouard Manet, 1832-1883), και φυσικά για τον Βίνσεντ.

Η ερωτική τους σχέση ξεκίνησε την άνοιξη του 1887, αλλά υπάρχουν πολύ λίγες πληροφορίες γι’ αυτήν. Φαίνεται πάντως πως αγαπούσαν ο ένας τον άλλον και η προσωπικότητά της ενέπνευσε τον ζωγράφο, ο οποίος έκανε δύο πορτρέτα της και πολλά γυμνά σε λάδι.

Σύμφωνα με τον Πολ Γκογκέν (Paul Gauguin, 1848–1903), ο Βίνσεντ ήταν πολύ ερωτευμένος με την Αγκοστίνα. Στο πορτρέτο που της ζωγράφισε, κάθεται σε σκαμνί πίσω από ένα τραπέζι σε στρογγυλό σχήμα. Υπάρχει ένα ποτήρι μπίρα στο τραπέζι και η Αγκοστίνα κρατά ένα τσιγάρο που σιγοκαίει. Τα πιατάκια κάτω από το ποτήρι της προδίδουν το γεγονός ότι βρίσκεται στη δεύτερη μπίρα της. Το ποτό και το κάπνισμα δεν θεωρούνταν καλές συνήθειες για αξιοσέβαστες κυρίες εκείνη την εποχή, ήταν πράξεις που σχετίζονταν με καλλιτεχνικούς τύπους, πόρνες και περιθώριο.

Η Αγκοστίνα ήταν μια προοδευτική, σύγχρονη γυναίκα για την εποχή της. Χρησιμοποίησε τις αποταμιεύσεις της για να ανοίξει το καφέ. Σύντομα ο χώρος έγινε δημοφιλής σε καλλιτέχνες, συγγραφείς και κριτικούς, και οι τοίχοι του ήταν διακοσμημένοι με έργα των καλλιτεχνών που σύχναζαν στο Le Tambourin.

Δυστυχώς, η Αγκοστίνα και ο Βίνσεντ χώρισαν. Εκείνος θέλησε να πάρει τα έργα του από εκεί, άλλα δεν πρόλαβε καθώς το καφενείο χρεοκόπησε και πωλήθηκε, συμπεριλαμβανομένων των ζωγραφικών του Βίνσεντ.

■ Η μητέρα του Βαν Γκογκ, Αννα Κορνέλια Κάρμπεντους (Anna Cornelia Carbentus, 1819-1907)

Ο Βίνσεντ πήρε τα πρώτα του μαθήματα ζωγραφικής στο σπίτι, από τη μητέρα του. Εκείνη ενθάρρυνε επίσης τα παιδιά της να τραγουδούν, να κάνουν χειροτεχνήματα και να διαβάζουν πολύ.

Οι γονείς του Βαν Γκογκ σίγουρα είχαν πολλές ευθύνες στις ζωές τους, αλλά πάντα δίνανε τη δέουσα προσοχή και τους απασχολούσε το παιδί τους που συχνά είχε προβλήματα συμπεριφοράς και υγείας.

Διάφορες εργασίες και μελέτες μάς δείχνουν πως ο Βίνσεντ ερωτεύτηκε τις λάθος γυναίκες: την κόρη του γαιοκτήμονα, την ξαδέρφη του Κι Βος (Kee Vos, 1846-1918) και την πρώην πόρνη Σιεν Χούρνικ (Sien Hoornik, 1850-1904) που γνώρισε στη Χάγη και έζησαν μαζί.

Οι γονείς του, παρά τις αντιρρήσεις τους, συνέχισαν να στηρίζουν τον γιο τους. Τον βοήθησαν να βρει δουλειά και πάντα του πρόσφεραν στέγη όταν το χρειαζόταν. Ο Βίνσεντ αν και κάπως δύσκολος χαρακτήρας, δεν είχε ποτέ κακές προθέσεις.

Το 1884, όταν η μητέρα του βρισκόταν έγκλειστη στο σπίτι μετά το σπάσιμο του ποδιού της, ζωγράφισε την εκκλησία στο χωριό τους για να την ενθαρρύνει και να της δώσει κουράγιο. Ηταν μια καλά μελετημένη επιλογή θέματος: ο πατέρας του ήταν εφημέριος στην εκκλησία.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του, προσάρμοσε το έργο του στην ψυχική του διάθεση. Ζωγράφισε φθινοπωρινά φύλλα και γυμνά δέντρα του χειμώνα. Επίσης πρόσθεσε στα τοπία ομάδες πιστών που επισκέπτονται εκκλησίες, μερικοί από αυτούς φορούν ρούχα πένθους. Πάντα στη ζωή του είχε τις νουθεσίες της αγαπημένης του μητέρας.

Οταν ο Βίνσεντ μετακόμισε στη Γαλλία, αντάλλαξε επιστολές μαζί της. Ενημερωνόταν για την υγεία της, πώς περνούσε τον χρόνο της και μάθαινε τα τελευταία οικογενειακά νέα. Το 1889, ο Βίνσεντ της έστειλε μερικά έργα τέχνης ταχυδρομικώς.

Δυστυχώς, εκείνος και η μητέρα του δεν είδαν ποτέ ξανά ο ένας τον άλλο. Ο Βίνσεντ πέθανε χωρίς να βρει την ευκαιρία να την επισκεφτεί.

Info

«3 Important Women in Vincent Van Gogh’s Life» διαδικτυακά στο Μουσείο Βαν Γκογκ, Αμστερνταμ, https://www.vangoghmuseum.nl/en/art-and-stories/stories/3-important-women-in-vincent-van-goghs-life

Μένουμε σπίτι, μένουμε ασφαλείς! Λόγω της πανδημίας ξεναγούμαστε και απολαμβάνουμε διαδικτυακά συλλογές, εκθέσεις και εκδηλώσεις εδώ: https://www.vangoghmuseum.nl/en/visit/enjoy-the-museum-from-home

[email protected]