«Η σχέση μου με το μέτρο της τροφής»

Η Μένη δεν ήξερε πόσο να φάει. Ποια ήταν η κανονική ποσότητα τροφής που της αντιστοιχούσε, η μερίδα. Το βάρος της περνούσε περιόδους αύξησης περί τα δεκαπέντε κιλά κι όταν έβλεπε πως ξεπερνούσε το όριό της και θα πάχαινε κι άλλο, ξεκινούσε μια στερητική δίαιτα για να έχει τον έλεγχο της τροφής της και συνάμα να αδυνατίσει.

Αυτήν την τακτική την ακολουθούσε χρόνια τώρα, από την εφηβεία της ήδη, όταν πρωτοπάχυνε και ανακάλυψε πόσο εύκολα έβαζε βάρος και τότε ανάγκαζε τον εαυτό της να κόβει την τροφή τις επόμενες μέρες και να καταναλώνει μόνο τρεις μπανάνες ή δύο σαλάτες ημερησίως για να βοηθηθεί και να δει στη ζυγαριά ότι πέφτουν τα παραπανίσια κιλά. Ετσι πίστευε.

Πότε εξαντλημένη και πότε υπερφουσκωμένη, έφτασε σαράντα ετών για να διαπιστώσει πως η μέθοδος αδυνατίσματος που χρησιμοποιούσε δεν απέδιδε πια μα ούτε και η ίδια είχε δυνάμεις και αντοχές για να την εφαρμόζει. Μπορεί να έκοβε το φαγητό και να μην έτρωγε σχεδόν τίποτα όλη μέρα, αλλά πια δεν έχανε και τίποτα.

Με επισκέφθηκε πανικόβλητη στο γραφείο εκθέτοντάς μου το πρόβλημα που είχε.

Ηταν τόσο κουρασμένη και απογοητευμένη από τις διαρκείς προσπάθειες (τιτάνιες θα μπορούσα να πω) να διατηρήσει ένα σταθερό βάρος, ώστε μόνο που δεν έκλαιγε στη διάρκεια της συνάντησής μας προσπαθώντας να περιγράψει τις διατροφικές της συνήθειες.

Αυτού του είδους την αντιμετώπιση της αυξομείωσης βάρους την έχω συναντήσει αρκετές φορές όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με την υγιεινή διατροφή και κατανοώ απόλυτα το «αδιέξοδο» και τις διατροφικές ακρότητες τέτοιου είδους, από το ένα άκρο στο άλλο.

Από τη στέρηση της τροφής στην υπερφαγία και ξανά στη στέρηση της τροφής μετά την περίοδο της υπερφαγίας.

Και όχι μόνο την καταλαβαίνω, αλλά τη δικαιολογώ κιόλας, μιας και πίσω από αυτήν τη διατροφική συμπεριφορά κρύβεται ο φόβος.

Τι χρειαζόταν να κάνει η Μένη; Να ξεκινήσει δίαιτα; Να περιοριστεί και πάλι;

Εκρινα πως η Μένη αυτό που είχε ανάγκη καταρχάς ήταν να μάθει να τρώει υγιεινά, να μάθει να τρέφεται με τα απαραίτητα μέσα στη μέρα και να μη δίνει τόση σημασία στο βάρος της.

Ούτως ή άλλως, το βάρος της το «είχε ανάγκη» όταν το έβαζε (το βάρος την έκρυβε, κατά έναν τρόπο την «προστάτευε», ακατάλληλα μεν, αλλά ήταν μια μορφή προστασίας) κι όταν έχανε βάρος, ήταν σαν να τιμωρούσε τον εαυτό της που προηγουμένως είχε χάσει τον έλεγχο, είχε αφεθεί και είχε παχύνει.

Δηλαδή ακροβατούσε μεταξύ «απόλαυσης» (μεγάλη απόλαυση, μεγάλες ποσότητες τροφής) και τιμωρίας (μεγάλη στέρηση τροφής, μεγάλη στέρηση απόλαυσης). Αρα το πρώτο που είχε να συνειδητοποιήσει ήταν πως υπήρχαν διαταραγμένα μέτρα στην πρόληψη τροφής και ακατάλληλα όρια.

Ενας τρόπος να δει κανείς τα όρια που ακολουθεί είναι όταν καλείται να σταθεί απέναντι σε μία μερίδα εστιατορίου και να την καταναλώσει. Να διαπιστώσει πόσο τρώει. Αν τρώει παραπάνω γιατί δεν του αρκεί. Ή αν τρώει λιγότερο από μια μερίδα, γιατί φοβάται ότι θα παχύνει αν καταναλώσει τη μερίδα.

Είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο να δυσκολεύεται κανείς στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής του και ενώ ακολουθεί τα σταθερά γεύματά του με ψάρι και όσπρια, να καταναλώσει τα δύο ελεύθερα γεύματα που του αναλογούν. Συνήθως τα παραλείπει γιατί φοβάται ότι θα παχύνει. Ή τρώει πολύ λίγο από τις τροφές που τον ευχαριστούν στα ελεύθερα γεύματά του.

Είναι αλήθεια πως ο άνθρωπος με διαταραχή βάρους είναι ασφαλής όταν είναι περιορισμένος σε μια δίαιτα και στερημένος, ενώ όταν καλείται να γευτεί και να απολαύσει, νιώθει φόβο. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο καταλήγει σε μια τέτοια διατροφική συμπεριφορά κινούμενος στα όρια, στα άκρα.

Ησυχος και ασφαλής όσο είναι περιορισμένος γευστικά και δεν απολαμβάνει, αλλά επειδή αυτό δεν είναι φυσιολογικό, μιας και ο άνθρωπος αντλεί χαρά από τη γεύση (η φύση της τροφής παρέχει θρέψη και ηδονή), και φοβισμένος όταν δεν αντέχει άλλο τη στέρηση και χάνει τον έλεγχο της εγκράτειας και καταναλώνει ποσότητες τροφής για να ανακουφιστεί από τη στέρηση, τη γευστική, που είχε προηγουμένως.

Ούτε είναι τυχαίο το ότι οι άνθρωποι σε μια δίαιτα αποφεύγουν να καταναλώσουν τροφές που τους αρέσουν ιδιαίτερα, όπως μακαρόνια ή ξηρούς καρπούς ή τυρί, γιατί, όπως χαρακτηριστικά λένε, «αν ξεκινήσω να τρώω από αυτά τα είδη, δεν θα μπορώ να σταματήσω και θα τα παρατήσω».

Ας μην ξεχνάμε πως πίσω από τη σχέση μας με την τροφή κρύβεται η σχέση μας με την απόλαυση.

Τα όσπρια είναι υπερτροφή

Τα όσπρια ήταν εξαιρετικά σημαντική τροφή στην αρχαιότητα και στο πέρασμα των αιώνων επειδή, σε αντίθεση με άλλες τροφές, μπορούσαν να αποθηκεύονται εύκολα σε αποξηραμένη μορφή και πρόσφεραν ασυναγώνιστη ποσότητα πρωτεΐνης σε σχέση με άλλα λαχανικά και το κρέας. Από τα αφρικανικά μαυρομάτικα φασόλια μέχρι τα μαύρα φασόλια της Λατινικής Αμερικής, το γαλλικό κασουλέ και τις ασιατικές φακές με κάρι, τα όσπρια ήταν πάντα ο ταπεινός, μα βασικός κορμός της υγιεινής κουζίνας.

Πώς θα μπορούσε να βοηθήσει η κατανάλωση οσπρίων; Το χαμηλό κόστος και η υψηλή διατροφική αξία τους αποτέλεσαν κύρια θέματα συζήτησης σε συνέδριο. Ως υπερτροφές πλούσιες σε θρεπτικά στοιχεία, τα όσπρια αποτελούν πηγή πρωτεϊνών και μεταλλικών στοιχείων, όπως ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος.

Τα ρεβίθια είναι ένα καλό παράδειγμα: ένα φλιτζάνι (σχεδόν δύο με τρεις μερίδες) από αυτά σας προσφέρει περισσότερα από 14 γρ. πρωτεΐνης, 12 γρ. φυτικές ίνες και 45 γρ. υδατάνθρακες, μαζί με περίπου 5 mg σίδηρο και 2,5 mg ψευδάργυρο.

Τα οφέλη των οσπρίων εκτείνονται πέρα από την ικανοποίηση των καθημερινών θρεπτικών σας αναγκών: παίζουν επίσης ένα ρόλο στην πρόληψη των χρόνιων ασθενειών, μας λέει ο John Sievenpiper, MD., Ph. D., καθηγητής στο Τμήμα Διατροφολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο στο Οντάριο.

«Περιλαμβάνω τα όσπρια στο διατροφικό πρόγραμμα των ασθενών μου» λέει, λαμβάνοντας υπόψη του τις έρευνες που υποδεικνύουν ότι τα φασόλια και οι φακές βοηθούν στον έλεγχο του διαβήτη, της υψηλής χοληστερίνης και της υπέρτασης – παθήσεις που αργότερα μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακές ασθένειες.*

*Οι πληροφορίες είναι από την ιστοσελίδα Εναλλακτική Δράση.