Ο ποιητής των εικόνων |

Ο,τι κακό δεν χάθηκε,
ό,τι καλό δεν ήταν μάταιο,
όλα λαμποκοπούν μες στο καθάριο φως,
μα αυτό δεν φτάνει.
Αρσένι Ταρκόφσκι

Οταν χάνονται όλοι, πάντα μένει κάποιος που διασχίζει ένα τοπίο χωρίς χρώματα. Δεν ξέρει πού τον οδηγούν τα βήματά του. Δεν έχει άλλη επιλογή. Πρέπει να προχωρήσει.

Χωρίς να ξέρει τον λόγο, θα συναντήσει τον Στάλκερ, θα ανέβουν χωρίς να μιλάνε σε ένα βαγονέτο και με προφυλάξεις θα συνεχίσουν τον δρόμο τους μέσα στην ομίχλη.

Υπάρχει ένας φόβος. Ο κίνδυνος να γίνουν αντιληπτοί από κάποιους που δεν είναι ποτέ ορατοί. Εκείνοι αν τους δουν θα τους εμποδίσουν στην πορεία τους. Παντού συρματοπλέγματα.

Φοβάται, αλλά του έχει εμπιστοσύνη. Εκείνος ξέρει, έχει ξανακάνει τον δρόμο. Εκεί που πήγε, ακούνε τα λόγια σου, αλλά οι επιθυμίες δεν πραγματοποιούνται αν δεν είσαι αληθινός. Τον εαυτό που έχτισε πάνω σε λέξεις, εκεί τον είδε να καταρρέει.

Από τότε που γύρισε, σπάνια μιλάει.

Τίτλοι τέλους. Τα φώτα άναψαν στην άδεια αίθουσα. Μόλις έχει τελειώσει η προβολή της ταινίας «Στάλκερ» του Ρώσου σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκι. Βγήκα έξω στον έρημο δρόμο. Ηταν μια κρύα χειμωνιάτικη νύχτα και παρ’ όλο που η μνήμη θολώνει με τον καιρό, αυτό που «άφησε» η ταινία μέσα μου δεν έσβησε ποτέ.

Στη σύντομη ζωή του πρόλαβε να ολοκληρώσει επίσης τις ταινίες «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν», «Αντρέι Ρουμπλιόφ», «Σολάρις», «Ο καθρέφτης», ενώ τις τελευταίες ταινίες του «Νοσταλγία» και «Θυσία» τις γύρισε στη Δύση καθώς «εγκατέλειψε» τη Ρωσία. Πατέρας του ήταν ο ποιητής Αρσένι Ταρκόφσκι (δικά του τα ποιήματα αυτού του σημειώματος). Ο Αντρέι γεννήθηκε το 1932.

Στο βιβλίο αυτό, ο «ποιητής των εικόνων» Αντρέι Ταρκόφσκι στοχάζεται πάνω στη φύση του κινηματογράφου. «Η ουσία της δουλειάς του σκηνοθέτη είναι το σμίλεμα του χρόνου.

Οπως ο γλύπτης παίρνει ένα κομμάτι μάρμαρο και, καθώς γνωρίζει μέσα του τα χαρακτηριστικά στοιχεία του τελειωμένου έργου, αφαιρεί ό,τι είναι περιττό, έτσι και ο κινηματογραφιστής, από ένα “κομμάτι χρόνο”, κόβει και πετάει ό,τι δεν του χρειάζεται, αφήνοντας μόνο όσα θα αποδειχτούν αναπόσπαστο κομμάτι της κινηματογραφικής εικόνας. Η εικόνα γίνεται γνήσια κινηματογραφική όταν όχι μόνο ζει μες στον χρόνο, μα και ο χρόνος ζει μέσα σε αυτήν, μέσα σε κάθε κάδρο».

«Ενα έργο για να είναι πιστό στη ζωή, με εσωτερική αλήθεια, πρέπει να περιγράφει με ακρίβεια την πραγματικότητα και ταυτόχρονα να μεταδίδει γνήσια αισθήματα... Καθώς περπατάτε στον δρόμο, η ματιά σας πέφτει στο πρόσωπο ενός διαβάτη που σας προσπερνά.

Το βλέμμα του έχει κάτι που σας τρομάζει, σας προκαλεί ένα αίσθημα φόβου. Αν αναπαράγετε απλώς τις συνθήκες αυτής της συνάντησης με μηχανική ακρίβεια, ντύνοντας τους ηθοποιούς και διαλέγοντας χώρο γυρίσματος με πιστότητα ντοκιμαντέρ, δεν θα καταφέρετε να μεταδώσετε την αίσθηση που σας προκάλεσε η συνάντηση αν αγνοήσετε τον ψυχολογικό παράγοντα, τη δική σας πνευματική κατάσταση, το κατάλληλο “πλαίσιο” μες στο οποίο το βλέμμα του άγνωστου περαστικού σάς προκάλεσε τη συγκεκριμένη ταραχή.

Για να αιφνιδιαστεί λοιπόν το κοινό από τη ματιά του αγνώστου, όπως έγινε με εσάς, πρέπει να προετοιμάσετε μια διάθεση όμοια με τη δική σας τη στιγμή της συνάντησης».

«Στη σκηνή όπου η ηρωίδα του “Καθρέφτη” κάθεται σε έναν φράχτη και καπνίζει... περιμένοντας τον άντρα της, τον πατέρα των παιδιών της, προτίμησα να μην ξέρει η Μαργαρίτα Τερέχοβα την πλοκή, να μην ξέρει αν θα γυρίσει ποτέ ο άντρας της. Την υπόθεση την κράτησα κρυφή, για να μην αντιδράσει σε κάποιο ασυνείδητο επίπεδο του μυαλού της, παρά να ζήσει τη στιγμή... χωρίς να ξέρει από πριν τι της επιφυλάσσει η ζωή... Επρεπε να νιώσουμε τη μοναδικότητα της στιγμής, και όχι τη σύνδεσή της με την υπόλοιπη ζωή της ηρωίδας»...

«Οταν χτίστηκε το σκηνικό πάνω στα θεμέλια του ρημαγμένου σπιτιού, όλα τα μέλη του συνεργείου πηγαίναμε εκεί νωρίς το πρωί, περιμέναμε την ανατολή, θέλαμε να νιώσουμε εμείς οι ίδιοι την ιδιομορφία του τοπίου... θέλαμε να αφομοιώσουμε τις εντυπώσεις των ανθρώπων που έζησαν κάποτε σε αυτό το σπίτι και παρατήρησαν το ίδιο χάραμα και το ίδιο ηλιοβασίλεμα, την ίδια βροχή και την ίδια καταχνιά περίπου σαράντα χρόνια πριν».

«Η τέχνη δεν πρέπει να απεικονίζει κάποια ιδέα, αλλά να ακολουθεί τη ζωή... Πρέπει να μας αιφνιδιάζει με την αυθεντικότητα των πράξεων και όχι με τη φορτική επεξήγηση του νοήματός τους... Στις ταινίες μου δεν είχα ποτέ ήρωες, αλλά πάντοτε πρόσωπα που η δύναμή τους έγκειται στην πνευματική τους πίστη, που επωμίζονται μια ευθύνη για λογαριασμό των άλλων...

Ο Ντομένικο στη “Νοσταλγία” επιλέγει τον δικό του δρόμο μαρτυρίου, για να μην υποκύψει στο κυνικό κυνήγι των ατομικών υλικών προνομίων, που είναι αποδεκτό από όλους, σε μια προσπάθεια να φράξει μόνος του, με το παράδειγμα της θυσίας του, την κατηφόρα όπου τρέχει με ιλιγγιώδη τρέλα η ανθρωπότητα προς την καταστροφή της... Ισως η παγκόσμια αρμονία να διατηρείται με ατομικές προσπάθειες όπως η δική του, που κανένας δεν την προσέχει, ούτε και την καταλαβαίνει...

Θεωρώ καθήκον να ερεθίζω τη σκέψη πάνω σε ό,τι ουσιαστικά ανθρώπινο και αιώνιο έχει κάθε ατομική ψυχή, πάνω σε πράγματα που ο άνθρωπος συνήθως τα προσπερνά, ακόμα κι αν εξαρτάται από αυτά η μοίρα του.

Ο άνθρωπος είναι απασχολημένος να κυνηγά φαντάσματα και να προσκυνά είδωλα. Στο τέλος όλα καταλήγουν σε ένα, και μάλιστα απλό στοιχείο, το μόνο στο οποίο μπορεί να υπολογίζει στη ζωή του, την ικανότητα να αγαπά».

Τίτλοι τέλους. Τα φώτα άναψαν στην άδεια αίθουσα. Μόλις έχει τελειώσει η προβολή της ταινίας του «Θυσία». Λίγες ημέρες πριν ο Ταρκόφσκι πέθανε στο Παρίσι. Ηταν Δεκέμβρης του 1986.

«Κι εγώ ονειρεύομαι άλλη ψυχή,
ντυμένη με άλλα ρούχα
να φλέγεται
...σαν φλόγα να ταξιδεύει πάνω στη γη,
και στο τραπέζι πίσω της αφήνει μια πασχαλιά
να τη θυμούνται...»
Αρσένι Ταρκόφσκι

Εκλεισα τα μάτια. Εικόνες ανάκατες στροβιλίστηκαν μέσα μου. Βγήκα από την αίθουσα. Εξω είχε σκοτεινιάσει. Μια πυκνή ομίχλη είχε σκεπάσει τα πάντα. Δίστασα για λίγο, αλλά στο τέλος προχώρησα και βυθίστηκα μέσα της.

*Επιμελητής Ανηλίκων Βέροιας

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Οι παρουσιάσεις είναι των ίδιων των αναγνωστών, εκείνων ακριβώς για τους οποίους γράφτηκε το βιβλίο. Είναι γραμμένες από αναγνώστες και απευθύνονται σε αναγνώστες. Και αυτό τις κάνει πιο προσωπικές, πιο προσιτές και πιο ανθρώπινες. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας στο [email protected]