Το Βερολίνο αναγνώρισε γενοκτονία, αλλά δεν δέχεται τον όρο «αποζημιώσεις»

Οργή και σφοδρές αντιδράσεις έχει προκαλέσει η άρνηση της Γερμανίας να ονομαστούν «αποζημιώσεις» τα ποσά που θα δώσει στη Ναμίμπια για τον σφαγιασμό χιλιάδων ανθρώπων, μελών των φυλών Νάμα και Χερέρο στις αρχές του 20ού αιώνα. Το Βερολίνο αναγνώρισε τις σφαγές ως γενοκτονία, ωστόσο δηλώνει διατεθειμένο και καταβάλει ένα ποσό 1,1 δισ. ευρώ ως «βοήθεια στήριξης».

Οι σφαγές και διώξεις εναντίον των Χερέρο και των Νάμα από τα γερμανικά στρατεύματα κατά την περίοδο 1904-1908, έχουν χαρακτηριστεί ως «η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα», ως «η ξεχασμένη γενοκτονία» ή ακόμη και ως «πρόβα» για το Ολοκαύτωμα. 

Οι Χερέρο και οι Νάμα είχαν αντισταθεί τότε στις αρπαγές γης που επέβαλαν οι Γερμανοί τα χρόνια της αποικιιοκρατίας στη Ναμίμπια, με αποτέλεσμα να βρουν φρικτό θάνατο, είτε έπειτα από εκτελέσεις είτε μετά την επιβολή ποινών όπως η εγκατάλειψή τους στην έρημο ή η κράτησή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Την περασμένη Παρασκευή η Γερμανία έκανε και επισήμως πλέον λόγο για «γενοκτονία», συμφωνώντας να εκδώσει μια δημόσια απολογία για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί στρατιώτες την περίοδο εκείνη, αλλά και να καταβάλει 1,1 δισ. ευρώ «για έργα υποδομής και ανάπτυξης» της χώρας. 

Αντιδρούν οι απόγονοι των θυμάτων

Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Ναμίμπια και πολλοί παράγοντες της χώρας χαιρέτισαν τη συμφωνία, οι ηγέτες των Χερέρο και των Νάμα την απέρριψαν ως «προσβολή» και ως «πραξικόπημα δημοσίων σχέσεων», επειδή δεν γίνεται πουθενά λόγος για «αποζημίωση» ή «επανόρθωση».

Μάλιστα, δήλωσαν ότι δεν επιθυμούν ούτε το ταξίδι του Γερμανού υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας στη χώρα για την υπογραφή της συμφωνίας, ούτε του Γερμανού προέδρου Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, προκειμένου να διαβάσει την επίσημη απολογία της Γερμανίας ενώπιον του Κοινοβουλίου.

«Καλύτερα να μείνει στη Γερμανία. Δεν θα δεχτούμε τη συγγνώμη του όσο δεν μας βλέπει σαν ανθρώπους, όσο δεν έρχεται στους ηγέτες μας να ζητήσει συγγνώμη», δήλωσε η Σίμα Λούιπερτ, απόγονος θυμάτων της γενοκτονίας των Νάμα. 

Οργανώσεις συγγενών των θυμάτων εξέφρασαν με ανακοίνωσή τους δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι δεν ηγήθηκαν οι ίδιοι των διαπραγματεύσεων με το Βερολίνο. «Η διμερής συμφωνία της Γερμανίας με την κυβέρνηση της Ναμίμπια δεν αποτελεί παρά ένα δημιούργημα ρατσιστικής νοοτροπίας από την πλευρά της Γερμανίας και νεοαποικιακής υποταγής από την πλευρά της Ναμίμπια», δήλωσαν οι αρχηγοί των Χερέρο και Νάμα.

Ο επικεφαλής της διαπραγμάτευσης από τη γερμανική πλευρά, πρώην βουλευτής Ρούπρεχτ Πόλεντς, δήλωσε ότι οι συνομιλίες έπρεπε να γίνουν σε επίπεδο κυβερνήσεων, όπως συνέβη και με τη Γαλλία και την Πολωνία μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο οι Νάμα και οι Χερέρο υποστηρίζουν ότι στην περίπτωση του Ολοκαυτώματος, η Γερμανία δεν συζήτησε μόνο με την κυβέρνηση του Ισραήλ, αλλά και με εβραϊκές οργανώσεις σε όλον τον κόσμο. 

«Γιατί λοιπόν η Γερμανία δεν θέλει τώρα να μιλήσει στις διάφορες ομάδες; Μήπως επειδή είμαστε μαύροι;», διερωτώνται οι απόγονοι των θυμάτων.

Από την πλευρά της η κυβέρνηση της Ναμίμπια εξέφρασε την έκπληξή της για τη αντίδραση των απογόνων των θυμάτων. Ο επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας Ζεντ Νγκαβιρούε δήλωσε στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (dpa) ότι οι δύο εθνότητες αναμίχθηκαν στις συνομιλίες από την αρχή. «Νομίζω ότι η Γερμανία γνώριζε ήδη ότι στη χώρα εξακολουθεί να υφίσταται αυτός ο διχασμός», πρόσθεσε και σημείωσε ότι η κυβέρνηση εξετάζει τώρα κατά πόσο η δυσαρέσκεια που εκφράστηκε «πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ' όψιν».

Η γερμανική «κόκκινη γραμμή»

Η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση, κατά τις διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση της Ναμίμπια, είχε θέσει ως «κόκκινη γραμμή» το ποσό που συμφώνησε να καταβάλει να μη χαρακτηριστεί αποζημίωση ή επανόρθωση.

Σύμφωνα με τη συμφωνία, τα χρήματα που θα καταβάλει το Βερολίνο θα δοθούν σε διάστημα 30 ετών, ως «χειρονομία για τη συμφιλίωση και την αναδιάρθρωση» και θα χρηματοδοτήσουν έργα στους τομείς της ενέργειας, της ύδρευσης, της παιδείας και της επαγγελματικής εκπαίδευσης, ειδικά σε περιοχές των Χερέρο και των Νάμα.

Ωστόσο οι πιέσεις της άλλης πλευράς το ποσό να χαρακτηριστεί «αποζημίωση» απορρίφθηκαν σθεναρά από τους Γερμανούς για δύο λόγους. 

Πρώτον, κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι αναγνώριζαν την ενοχή τους στο πλαίσιο της Διάσκεψης του ΟΗΕ για τις Γενοκτονίες, από το 1948. Σύμφωνα όμως με το επιχείρημα της γερμανικής κυβέρνησης, η Διάσκεψη δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ για προηγούμενες γενοκτονίες.

Και δεύτερο, αλλά μάλλον πιο σημαντικό, ενδεχόμενη καταβολή αποζημίωσης θα καθιστούσε τη Γερμανία και τις άλλες ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις ευάλωτες σε ανάλογα αιτήματα από πολλές χώρες.

Η Γερμανία, συγκριτικά με άλλες χώρες, υπήρξε μάλλον μικρή αποικιοκρατική δύναμη στην Αφρική, με τη Ναμίμπια να είναι η πιο σημαντική αποικία της εκεί. Οι Γερμανοί στρατιώτες επιδόθηκαν σε αρπαγές γης, ζώων και τροφίμων από τους ιθαγενείς. Όταν η αντίσταση από τους Χερέρο και τους Νάμα έλαβε σοβαρές διαστάσεις για τις κατοχικές δυνάμεις, την εξόντωσή τους ανέλαβε ο στρατιωτικός διοικητής Λόταρ φον Τρότα, γνωστός από τα «κατορθώματά» του στην Ασία και την Ανατολική Αφρική. 

Στη Ναμίμπια ηγήθηκε των «δυνάμεων προστασίας», όπως λέγονταν οι στρατιώτες του στη χώρα. Το 1904 εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία προειδοποιούσε ότι θα πυροβολούνται όλοι οι Χερέρο, ένοπλοι και μη, ιδιοκτήτες ζώων ή όχι. Επιπλέον, ανακοίνωνε ότι στο εξής οι γυναίκες και τα παιδιά δεν θα προστατεύονταν, αλλά είτε θα επέστρεφαν στις οικογένειές τους είτε θα εκτελούνταν. Την επόμενη χρονιά ανακοίνωσε κάτι ανάλογο και για τα μέλη των Νάμα.

Υπολογίζεται ότι στις εκκαθαρίσεις της περιόδου βρήκε τον θάνατο το 80% των Χερέρο και το 50% των Νάμα.