Το «έγκλημα» στον σταθμό «Αγία Σοφία» επαναλαμβάνεται στα αρχαία της Βενιζέλου

Ιδού η εικόνα που προετοιμάζει η κυβέρνηση για τον υπόγεια Βυζαντινή Πομπηία της Θεσσαλονίκης. Ενα τοπίο κομματιασμένο και στοιβαγμένο σε παλέτες. Γι' αυτή την προοπτική βυσσοδομούν 8 χρόνια. Γιατί αυτή είναι η κατάσταση 8 χρόνια τώρα για τον κομματιασμένο αρχαίο δρόμο από τον σταθμό «Αγία Σοφία» και άλλες αρχαιότητες από τις ανασκαφές στο Μετρό που βρίσκονται στις αποθήκες της Αττικό Μετρό (Α.Μ.) στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης.

Η «Εφ.Συν.» δημοσιεύει σήμερα τις πρώτες και μοναδικές φωτογραφίες, τραβηγμένες 3 μήνες πριν, από τον χώρο των εγκαταστάσεων της Α.Μ. –το «επτασφράγιστο» μυστικό- όπου βρίσκεται αποθηκευμένο σε «ντάνες» το 73 μέτρων τμήμα του decumanus maximus που είχε βρεθεί στο κέλυφος του σταθμού «Αγ. Σοφία», σε εξίσου καλή διατήρηση με του σταθμού Βενιζέλου, και ταυτόχρονα παρουσιάζει το ιστορικό της απόσπασής τους που δεν μετατράπηκε ποτέ -και δεν πρόκειται ποτέ να μετατραπεί- σε επανατοποθέτησή τους στο φυσικό τους περιβάλλον, παρά τις παρελκυστικές και ψευδείς διαρροές στον Τύπο ότι σχεδιάζεται επιστροφή τους στον χώρο.

Το μόνο που πρόκειται, άγνωστο πότε, να επιστραφεί στον χώρο του σταθμού «Αγία Σοφία» είναι οι αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν στη συνέχεια και, κυρίως, όσες το 2017-2018 αποφασίστηκε να μετακινηθούν, αφού όμως υπήρχαν προβλέψεις γι’ αυτό, άλλες να διατηρηθούν ανέπαφες in situ και άλλες να επανατοποθετηθούν, μετά τη συντήρησή τους και την αποπεράτωση της Βόρειας και Νότιας Εισόδου.

Οι τρομαχτικές ομοιότητες στο επιχειρούμενο έγκλημα της «Βενιζέλου»

Συγκεκριμένα, στη Βόρεια Είσοδο του Σταθμού διατηρήθηκε in situ το τμήμα της ημικυκλικής πλατείας που βρέθηκε εκεί καθώς και η μεσοβυζαντινή γειτονιά, αφού αποτελούν ένα μοναδικό στον κόσμο δείγμα αυτής της εποχής που δεν έχει διασωθεί ούτε στην Κωνσταντινούπολη. Λόγω αυτής της in situ διατήρησης άλλαξε ο σχεδιασμός όλης της Βόρειας Εισόδου, που περιορίστηκε μόνο στην κατασκευή μιας συμβατικής και μιας κυλιόμενης κλίμακας, κάτω από την οποία βρέθηκε το Κρηναίο, το οποίο αναγκαστικά αποσπάστηκε προσωρινά, αλλά προβλέπεται στην απόφαση ότι θα επανέλθει μετά την αποπεράτωση των δυο κλιμάκων.

Στη Νότια Είσοδο του σταθμού «Αγ. Σοφία» το τμήμα της κυκλικής πλατείας που βρέθηκε, περί τα 240 τ.μ., επίσης αποσπάστηκε διότι χρειάζονταν συντήρηση οι μαρμάρινες πλάκες, ενώ και σε αυτή την περίπτωση η απόφαση προβλέπει επανατοποθέτηση των πλακών της πλατείας με τους δυο κίονες στην ίδια στάθμη με τη στάθμη της αρχαιότητας.

Μετά την αφαίρεση των πλακών της κυκλικής πλατείας βρέθηκε το οικοδόμημα με τα ψηφιδωτά του 4ου-5ου αι. μ.Χ. Και σε αυτή την περίπτωση η απόφαση προβλέπει επανατοποθέτηση ψηφιδωτών εντός της Νότιας Εισόδου. Για τον δρόμο όμως των 73 μέτρων που αποκαλύφθηκε το 2011-12 εντός του κελύφους του σταθμού «Αγ. Σοφία», και αφαιρέθηκε τον Ιούλιο του 2012, ας σταματήσουν τα ψέματα και η προπαγάνδα, η κατάληξή του είναι άγνωστη –δημοσιεύουμε σήμερα το μοναδικό σενάριο έκθεσής τους- και η μοίρα του είναι δύστηνος...

Παράλληλα το ιστορικό της αποξήλωσής τους, το χρονικό σημείο κατά το οποίο αποφασίστηκε και η συσχέτιση με τον οκταετή αγώνα για τη σωτηρία του decumanus στο ανεπανάληπτο σταυροδρόμι της «Βενιζέλου» αποκαλύπτουν τις αβελτηρίες της Αττικό Μετρό και των κυβερνήσεων εκείνων των χρόνων, οι οποίες επαναλαμβάνονται με τρομαχτικές ομοιότητες στο επιχειρούμενο έγκλημα της «Βενιζέλου».

Μια επανάληψη που λαμβάνει χαρακτήρα εγχειριδίου καταστροφής της θεσσαλονικιώτικης ιστορίας με πρόσχημα την ολοκλήρωση ενός έργου που σχεδιάστηκε με απίστευτη ελαφρότητα και προχειρότητα, οδηγώντας μαθηματικά στην πολυετή του περιπέτεια. Κι είναι απίστευτο ότι στην τραγωδία αυτή όσοι θα έπρεπε να σιωπούν από ντροπή εξακολουθούν να κορυβαντιούν παριστάνοντας τους ανέμελους, τους δήθεν βιαστικούς και πάνω απ’ όλα τους αθώους.

Είναι χαρακτηριστικές οι πρόσφατες δηλώσεις της κ. Μενδώνη (8/7/2021) «οι αρχαιότητες της “Βενιζέλου” είναι προφανώς σημαντικές και κανείς δεν αμφισβήτησε την σημαντικότητά τους, όπως κανείς δεν αμφισβήτησε το πόσο σημαντικές είναι οι αρχαιότητες στην “Αγίας Σοφίας”, οι οποίες αποσπάστηκαν προκειμένου να επανατοποθετηθούν - κι αυτό το οποίο το ΚΑΣ επέτρεψε με τη γνωμοδότησή του ήταν η προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση, το τονίζω, η επανατοποθέτηση του 92% των αρχαιοτήτων στην ίδια θέση στην οποία τα βλέπουμε σήμερα…». Η μέθοδος είναι απλή και είναι το διαρκές θόλωμα, η σύγχυση εννοιών και καταστάσεων διαφορετικών μεταξύ τους, αλλά που περιγράφονται ως όμοιες προκειμένου να εξυπηρετούν το νόημα που η κυβέρνηση θέλει να επιβάλει. Κι αν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί, τόσο το χειρότερο γι’ αυτήν, την αποξηλώνουμε!

Για να σταματήσει, λοιπόν, το πάρτι της παραπληροφόρησης, ας δούμε το ιστορικό του σταθμού «Αγία Σοφία», απαιτώντας εξαρχής μια υποτυπώδη έστω απάντηση: γιατί δεν έχει γίνει στον σταθμό τίποτα από το 2019 μέχρι σήμερα; Ούτε προσφυγές έγιναν ούτε διαμαρτυρίες υπήρξαν. Γιατί ο σταθμός στέκει «παγωμένος»;

Ιστορικό σταθμού «Αγίας Σοφίας»

Η απόφαση που υπογράφει ο υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος (γεν.γραμματέας στο ΥΠΠΟ η κ. Λίνα Μενδώνη) στις 30/4/2012 είναι η καλύτερη και συνοπτικότερη εισαγωγή για όσα υποσχέθηκαν να κάνουν και ποτέ δεν θα γίνουν. Είναι η «απόφαση απόσπασης και επανατοποθέτησης κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), όπως διατυπώθηκε στην υπ’ αρ. 9/03.04.2012 Συνεδρία του».

Το ιστορικό της απόσπασής τους που δεν μετατράπηκε ποτέ σε επανατοποθέτησή τους στο φυσικό τους περιβάλλον

Εγκρίνεται: «Α. Η απόσπαση του μαρμαρόστρωτου δρόμου, της πλατείας με το κρηναίο οικοδόμημα, του στυλοβάτη με τις βάσεις των κιόνων και ενδεικτικών καλά διατηρημένων τμημάτων των δυο κτιστών αγωγών οι οποίοι διέρχονται εκατέρωθεν του στυλοβάτη και του μικρού ανοιχτού αγωγού του μαρμαρόστρωτου δρόμου, των οποίων η χρήση χρονολογείται από τον 3ο έως τον 7ο αι. μ.Χ., που αποκαλύφθηκαν στον σταθμό “Αγία Σοφία”, στο πλαίσιο εργασιών για την κατασκευή του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης, για λόγους προστασίας των αρχαιοτήτων, και η προσωρινή τοποθέτησή τους σε χώρο που θα υποδειχθεί από το ΜΕΤΡΟ, καθώς και η επανατοποθέτηση και ανάδειξή τους σε χώρο του Σταθμού της Αγίας Σοφίας, σύμφωνα με μελέτη η οποία θα εκπονηθεί από τον κύριο του έργου και θα υποβληθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για την κατά νόμο γνωμοδότηση».

Μετά τις λεπτομέρειες για τη διαδικασία σημειώνεται πως «μετά το πέρας των ως άνω εργασιών, η αρχαιολογική έρευνα να συνεχιστεί σε μεγαλύτερο βάθος για τη διερεύνηση των υποκείμενων αρχαιοτήτων από την αρμόδια ΙΣΤ' ΕΠΚΑ. Στη σχετική μελέτη για την επανατοποθέτηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων εντός χώρου του σταθμού, να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα θέασης του αρχαίου δρόμου από το επίπεδο της σύγχρονης οδού». (Περίπου 1.000 Θεσσαλονικείς έχει υπολογιστεί ότι είχαν προλάβει να δουν τις αρχαιότητες στη θέση τους μέσα σε μόλις δυο μέρες που είχε ανοίξει το σκάμμα το 2012 στο κοινό. Εκθαμβοι τότε οι πολίτες δέχτηκαν στη συνέχεια καταιγισμό προπαγάνδας για όσα βρέθηκαν παράλληλα στη «Βενιζέλου» προκειμένου να πειστούν ότι το ανεπανάληπτο Σταυροδρόμι θα είναι ομορφότερο ως... lego.

Στις 11/6/2012 η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κάνει τεχνικές παρατηρήσεις και -με τις πολιτικές αλλαγές να τρέχουν εκείνες τις μέρες με τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς που υπέβαλλαν τα μνημόνια- η νέα υπουργός Πολιτισμού Τατιάνα Καραπαναγιώτη υπογράφει στις 15 Ιουνίου 2012 την απόφαση «Εγκριση προμελέτης απόσπασης των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στο βόρειο τμήμα του σταθμού “Αγία Σοφία”, στο πλαίσιο της κατασκευής του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης», επιλέγοντας ως τεχνική «τη δεύτερη εναλλακτική πρόταση της “Αττικό Μετρό Α.Ε.” με τη μέθοδο του εκμαγείου και σύμφωνα με τη συνημμένη τεχνική έκθεση, η οποία υπογράφεται πρωτοτύπως από τους κ.κ. εισηγητές προϊσταμένους των συναρμοδίων διευθύνσεων.

Η μέθοδος αυτή απόσπασης είναι επωφελέστερη για τα αρχαία κατάλοιπα και διασφαλίζει τη σωστότερη αναπαραγωγή της αρχαίας γεωμετρίας της οδού (κλίση, παραμόρφωση, κενά κ.λπ.) όταν θα επανατοποθετηθεί στον χώρο έκθεσης στον σταθμό “Αγία Σοφία”».

Μάλιστα στον πέμπτο και τελευταίο όρο για να εγκριθεί η απόσπαση σημειώνεται πως «στην τελική μελέτη επανατοποθέτησης και έκθεσης των αρχαίων καταλοίπων στον σταθμό “Αγία Σοφία” να περιγραφεί αναλυτικά ο τρόπος επανατοποθέτησης του αποσπασμένου λιθόστρωτου και η μέθοδος με την οποία θα εξασφαλιστεί η σωστή αναπαραγωγή της αρχαίας γεωμετρίας». Αλλά στην ίδια απόφαση αναγράφεται ότι θα επανατοποθετηθούν μόνο τα 45 μέτρα του δρόμου από τα 73 μ. συνολικά, σε άλλη στάθμη από την αρχική της αρχαιότητας και νοτιότερα. Ωστόσο, ούτε αυτό, όπως θα δούμε παρακάτω, αποδεικνύεται εφικτό!

Οι όμορφες λέξεις, τα όμορφα νοήματα και οι καλές προθέσεις «προδόθηκαν» πριν καν αλέκτορα φωνήσαι, διότι ο αρχαίος δρόμος αποξηλώθηκε και μεταφέρθηκε στο Καλοχώρι, αλλά η ανασκαφή συνεχίστηκε, ήρθαν στο φως νέα ευρήματα και στον χώρο όπου σχεδιαζόταν να επιστραφεί ο δρόμος εντοπίστηκε ο γιγάντιος παντορροϊκός αγωγός της πόλης, ο οποίος έπεφτε πάνω στον σταθμό (αυτό επίσης δεν ήταν κάποια ανακάλυψη, όλοι ήξεραν ότι εκεί ήταν, εκτός από αυτούς που σχεδίασαν το Μετρό και τους σταθμούς του και τις κυβερνήσεις που έταζαν στους Θεσσαλονικείς... υπερηχητικούς μετροπόντικες).

Το ιστορικό θα ήταν σύντομο αν δεν μεσολαβούσαν τέσσερα (4) ολόκληρα χρόνια που οι εργασίες στο Μετρό είχαν επιβραδυνθεί και παγώσει (όχι, δεν υπήρχε καμιά αντίρρηση για την αποξήλωση των αρχαιοτήτων και, όχι, κανείς δεν θα απολογηθεί για εκείνη την απίστευτη ιστορία, η οποία πήγε και κρύφτηκε δήθεν πίσω από τις αντιδράσεις που ξεκίνησαν το 2013 για τον σταθμό «Βενιζέλου») και ο εργολάβος (ΑΕΓΕΚ) σηκώθηκε κι έφυγε (2013-4) και ζητούσε αποζημιώσεις που έφτασαν αισίως τα 1,2 δισ.!!! Αν δεν μεσολαβούσε η κίνηση Σπίρτζη να πάει στα διαιτητικά δικαστήρια (ο εργολάβος πήρε κοντά στα 180 εκατομμύρια τελικά), οι Θεσσαλονικείς δεν θα έβλεπαν Μετρό ούτε σε... 180 χρόνια.

Η... επανεκκίνηση του ιστορικού μετά την αναγκαία παρέκβαση –που αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο μόνη της- δίνεται μέσα του 2016. Τον Μάιο του 2017, το κέλυφος του σταθμού είχε τελειώσει και η «κακή» προηγούμενη κυβέρνηση είχε αλλάξει στο μεταξύ τα σχέδια γιατί στις σκάλες του σταθμού βρέθηκε το εντυπωσιακό Κρηναίο, η μεγάλη πλατεία (240 τ.μ.) στα βόρεια του σταθμού, κάτω από αυτήν τα ψηφιδωτά της ύστερης αρχαιότητας. Το 2017, λοιπόν, και αφού είχαν λήξει οι εκκρεμότητες με τον εργολάβο, προηγείται αυτοψία κλιμακίου του ΚΑΣ στον σταθμό προκειμένου να δουν τι μπορεί να γίνει «προκειμένου να διατηρηθούν ή όχι τα αρχαία κατάλοιπα που αποκαλύφθηκαν α) στη Β είσοδο και β) στη Ν είσοδο του σταθμού Αγίας Σοφίας».

Για όσους μπορούν να αντιληφθούν, έστω σήμερα, τι ακριβώς συνέβη, με τεχνικούς όρους, το ΚΑΣ στις 2 Μαΐου 2017 αποφασίζει ομοφώνως την έγκριση «α) διατήρησης αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στη βόρεια είσοδο του σταθμού Αγ. Σοφίας σε υψόμετρα από +12,10μ. έως τα υψόμετρα +10,30μ./+9,10μ. [σχετικά βάθη-4,02μ.(Β)/-2,70μ.(Ν) έως -5,82μ.(Β)/-4,50μ.(Ν) & -7,02μ.(Β)/-5,70μ.(Ν)], β) διατήρησης αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στη νότια είσοδο του σταθμού Αγ. Σοφίας σε υψόμετρα από +8,67μ. (Β)/ 8,20μ. (Ν) έως +7,90μ. [σχετικά βάθη από -5,92μ. (Β)/-5,20μ.(Ν) έως -5,50μ.], και γ) πρότασης για την επανατοποθέτηση και την ανάδειξη τμήματος της μαρμαρόστρωτης οδού (decumanus maximus)».

Με την απόφαση δε της υπουργού Πολιτισμού Λυδίας Κονιόρδου στις 19/5/2017 αποφασίζεται να αποσπαστεί και επανατοποθετηθεί «το τμήμα του κρηναίου οικοδομήματος και το λιθόστρωτο δάπεδο αυτού που αποκαλύφθηκε στην ανατολική πλευρά», να εξεταστεί «η δυνατότητα μετατόπισης του βορείου ορίου του ορύγματος παρά το κρηναίο οικοδόμημα βορειότερα, ώστε να εξασφαλισθεί ο απαραίτητος χώρος για την ανάδειξη του μνημείου» και στη νότια είσοδο «το σύνολο των μαρμάρινων πλακών της πλατείας», αφού «κατατεθεί προς έγκριση στις συναρμόδιες Διευθύνσεις μελέτη στερέωσης, απόσπασης και ανατοποθέτησης».

Μάλιστα, «προκειμένου να επαναποδοθεί στον αστικό χώρο η περιοχή της πλατείας που θα καταλαμβάνει το “αρχαιολογικό σκάμμα” και να δοθεί η αίσθηση της εν υπογείω συνέχειας της μαρμαρόστρωτης πλατείας, να καλυφθεί το όρυγμα με γυαλί κατάλληλων προδιαγραφών (αντοχής, αντιολισθητικών ιδιοτήτων, προστασίας των αρχαιοτήτων από την ακτινοβολία)». Μόνο γι’ αυτές τις αρχαιότητες υπάρχει πρόβλεψη επιστροφής τους στον χώρο και μόνο γι’ αυτές –αλλά χωρίς να το διευκρινίζουν, για προφανείς λόγους- γίνεται τις τελευταίες μέρες λόγος επιστροφής, αν και το ερώτημα που έπρεπε να θέτουν όσοι δείχνουν να ενδιαφέρονται είναι ένα: γιατί δεν έγινε τίποτα στον σταθμό «Αγία Σοφία» από το 2019 μέχρι σήμερα, ενώ υπήρχαν ΟΛΕΣ οι σχετικές αποφάσεις και ήδη έχει κατασκευαστεί το κέλυφος του σταθμού μετά την απόσπαση του δρόμου που βρέθηκε εντός του;!!

Και κάτι τελευταίο για τα 73 μέτρα του decumanus maximus της «Αγίας Σοφίας» που αποσπάστηκε: η απόφαση Κονιόρδου προέβλεπε «ο τρόπος ανάδειξης, έκθεσης και προστασίας του να εξεταστεί στο πλαίσιο του Εργου της Ομάδας Εργασίας που συγκροτείται από το ΥΠΠΟΑ για την ανάδειξη κινητών και άλλων αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν και αποσπάστηκαν κατά την κατασκευή του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με την ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.». Ο δρόμος αυτός δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση να επιστρέψει στην «Αγία Σοφία». Η ομάδα εργασίας που είχε συσταθεί είχε προχωρήσει τις διαβουλεύσεις για να μεταφερθεί κάποια στιγμή στο μέλλον στο «cross over» του σταθμού Μετρό που βρίσκεται στο ύψος της Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ. Εκεί υπάρχει υπόγειο πενταώροφο οικοδόμημα, από το οποίο τρεις όροφοι είναι ελεύθεροι και μάλλον ένας, δυο ή και οι τρεις όροφοι θα μπορούσαν να διατεθούν για λειτουργία Μουσείου Αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια των ανασκαφών στο Μετρό Θεσσαλονίκης.

Εκεί ίσως υπάρχει ή δύναται να υπάρξει σχεδιασμός για τοποθέτηση του δρόμου που ξηλώθηκε από την «Αγίας Σοφίας». Αυτό φυσικά, όπως εύκολα αντιλαμβάνονται όλοι, δεν έχει καμιά σχέση με επανατοποθέτηση του δρόμου στη φυσική του θέση στον σταθμό «Αγία Σοφία», καθώς πια ο δρόμος μετατρέπεται σε μουσειακό έκθεμα. Αυτό το μέλλον σχεδιάζεται και για το Αρχαίο Σταυροδρόμι, τη Βυζαντινή Πομπηία του σταθμού «Βενιζέλου»;

Η ιδεολογία και αισθητική της μπετονιέρας

Η θέση, ο σχεδιασμός για την επίτευξή της, τα επιχειρήματα, οι τακτικές, η κοινωνική και πολιτική τοποθέτηση των αρχαιοκλαστών στην υπόθεση των αρχαιοτήτων της «Βενιζέλου» –και της «Αγίας Σοφίας» που προηγήθηκε- είναι κοινή τα τελευταία 35 χρόνια στη Θεσσαλονίκη.

Εκπέμπουν και εφαρμόζουν στην πράξη μία και μοναδική, αμετακίνητη στο πέρασμα του χρόνου, ιδεολογία, την αισθητική αντίληψη του κόσμου που έχει έναν και μόνο κοινό παρoνομαστή: η Ιστορία και η ομορφιά δεν έχουν καμιά αξία και πρέπει να υποκύπτουν στη «χρησιμότητα-χρηστικότητα», την οποία οφείλουν να υπηρετούν ακόμη και με το στανιό. Ο,τι έχει διασωθεί υπογείως από τη βαρβαρότητα της αντιπαροχής είναι εκ προοιμίου εχθρός. Οποιοδήποτε εύρημα εμποδίζει την επέλαση της μπετονιέρας.

Είναι μακρύς -και άλλης ώρας υπόθεση- ο κατάλογος με τις νίκες αλλά και τις ήττες των αγώνων που δόθηκαν. Στην υπόθεση του Μετρό Θεσσαλονίκης συμπυκνώνεται ολόκληρη η περιφρόνηση, το βαθύ υποκρυπτόμενο και ενίοτε δηλωμένο μίσος της άρχουσας τάξης για τη θαμμένη Ιστορία της πόλης. Αποκρυσταλλώνεται στις υποτιμητικές δηλώσεις του υπουργού Υποδομών Κώστα Καραμανλή για τα 120 εκατομμύρια που δαπανήθηκαν για ανασκαφές στο Μετρό, αλλά δεν έβγαλε κιχ για τα 180 εκατομμύρια αποζημιώσεων στους εργολάβους για τις καθυστερήσεις, δηλαδή, για να μη γίνει απολύτως τίποτα (κι άλλα 100 για υποθαλάσσια αρτηρία).

Ρωτάνε δήθεν ως επιχείρημα «Γιατί δεν έγινε φασαρία λένε για τα αρχαία της “Αγίας Σοφίας”;». Απολογούμαστε, δεν προλάβαμε να τα δούμε και τα ξήλωσαν. Είναι μια παρηγοριά οι κεραυνοί και τ’ αναθέματα που θα ρίξουν οι επόμενες γενιές στα κεφάλια τους. Εμείς απλώς αγωνιζόμαστε για να μην καταντήσουμε απαρηγόρητοι.