Ο τελευταίος των σταλινιστών |

Πρέπει να ήταν άνοιξη του 1973 ή του 1974. Απογευματάκι. Ημουν με την κοπέλα μου, Ελεν Χέλφερντ, στο καφέ Τριέστε, στο Νορθ Μπιτς του Σαν Φρανσίσκο. Πίναμε τον καφέ μας. Στο τζουκ μποξ είχα βάλει και έπαιζε το «Βράχο βράχο τον καημό μου» του Θεοδωράκη. Μας πλησιάζει ένας τύπος. Κάθεται απρόσκλητος στο τραπέζι μας. Μου λέει:

«Πρέπει να είσαι Ελληνας. Είμαι καινούργιος στο Σαν Φρανσίσκο. Ψάχνω να βρω δυο Ελληνες ποιητές. Τον Νάνο Βαλαωρίτη και τον Ντίνο Σιώτη. Εχεις καμιά ιδέα;»

«Ο ένας είναι απέναντί σου. Ο άλλος είναι απέναντι, στο Οκλαντ».
«Κι εσύ ποιος είσαι;»
«Εγώ είμαι ο Σιώτης».

Αυτή ήταν η γνωριμία μου με τον Τζακ Χίρσμαν. Ηταν, εδώ και καιρό, σε επαφή με την Κατερίνα Γώγου. Η οποία του είχε πει όταν πας στο Σαν Φρανσίσκο ψάξε να βρεις αυτούς τους δύο Ελληνες ποιητές που μένουν εκεί.

Ο Τζακ ήταν ο τυπικός Νεοϋορκέζος, ακτιβιστής, αριστερός ποιητής που δεν μάσαγε τα λόγια του. Ριζοσπάστης. Και επαναστάτης και επαναστατημένος. Και μαρξιστής και σταλινιστής. Αυτό το δεύτερο το πλήρωσε ακριβά. Οχι μόνο το αμερικανικό ποιητικό κατεστημένο τον είχε αποκλείσει αλλά και η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν τον αποδέχτηκε.

Δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες. Και τον απέλυσαν διότι δεν κράταγε το στόμα του κλειστό, αφού προέτρεπε τους φοιτητές να μην πάνε να πολεμήσουν στο Βιετνάμ. Φυσικά και πολλοί από τους φίλους του δεν μπορέσαμε ποτέ να καταλάβουμε τι έβρισκε στον σταλινισμό, αλλά ήταν φίλος μας. Είχε τη φλόγα μέσα του. Δείχναμε κατανόηση. Από τότε πορευτήκαμε σε πολλά πρότζεκτ μαζί.

Σε διαδηλώσεις και σε πορείες. Κατά της χούντας στην Αργεντινή, τη Χιλή και την Ελλάδα. Υπέρ των εργατών γης στην Καλιφόρνια που, υπό την ηγεσία του φωτισμένου Σέζαρ Σάβεζ, δεν τους επέτρεπαν οι πολυεθνικές να οργανωθούν σε συνδικάτο. Ο Τζακ ήταν παρών σε κάθε προοδευτική πρόκληση και πρόσκληση.

Το 1982 έφυγα από το Σαν Φρανσίσκο για Καναδά. Χαθήκαμε με τον Τζακ. Αλλά νέα του μάθαινα. Είχαμε πολλούς κοινούς φίλους. Πάμε τώρα μπροστά σχεδόν 30 χρόνια. Στο 2009. Ερχεται μια μέρα στο γραφείο μου ο ποιητής και μεταφραστής Γιάννης Λειβαδάς. Μου φέρνει ποιήματα του Τζακ μεταφρασμένα από τον ίδιο. Τις «Αρκάνες» του. Τα δημοσιεύουμε στο περιοδικό «Ρoetix». (Σε άλλο τεύχος του «Ρoetix» δημοσιεύουμε επιστολή που του είχε στείλει ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ.) Αφορμή να έρθω εκ νέου σε επαφή με τον Τζακ. Βρισκόμαστε μαζί στο Συντονιστικό Συμβούλιο του World Poetry Movement με έδρα το Μεντεγίν. Τον προσκαλώ στο 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών το 2011 του Κύκλου Ποιητών. Ερχεται και είναι κατενθουσιασμένος.

Συνέντευξη που είχε παραχωρήσει σε μεγάλη αθηναϊκή εφημερίδα δεν δημοσιεύεται λόγω «σταλινικού περιεχομένου». Εκτοτε συνυπήρξαμε σε πολλά φεστιβάλ ποίησης στο εξωτερικό. Συνεργαστήκαμε στην έκδοση της ανθολογίας Cross-Section: An Anthology of Contemporary Greek Poetry με 160 Ελληνες ποιητές. Το 2019 εκδίδεται από τις εκδόσεις Απόπειρα η δίγλωσση συγκεντρωτική συλλογή «Μονοπάτι: Ποιήματα 1952–2001» με εισαγωγή, επιλογή και μετάφραση του Χρίστου Αγγελακόπουλου.

Ο Τζακ Χίρσμαν ήταν ένας πεισματάρης Μπιτ ποιητής, πιστός στις αρχές που χάραξε ο πατριάρχης Κένεθ Ρέξροθ. Τέταρτος Δαφνοστεφής Ποιητής του Σαν Φρανσίσκο, από το 2006 έως το 2008. Μεταφραστής ξένης ποίησης από πολλές γλώσσες. Από τους πρωτεργάτες του San Francisco Revolutionary Poets Brigade, όπου συμμετείχα και εγώ συχνά με ποιήματα και κοινές δράσεις. Την ποίησή του την καθοδηγούσε ο πόλεμος κατά της κοινωνικής αδικίας και της καταπίεσης και η καρδιά του ήταν φλογισμένη από τον αγώνα για την επανάσταση.

Δείγμα γραφής σε μετάφραση Χρίστου Αγγελακόπουλου:

Είμαι αυτός που τρέχει στους δρόμους
φωνάζοντας το όνομά σου ενάντια στη λοιδορία,
είμαι ο ύπνος της αυτοκτονίας
και ο καταρράκτης των αμνημόνευτων μαλλιών,
είμαι η επίθεση της ελευθερίας στις σκληρές καρδιές
και το ποίημα που δύσκολα ακούγεται.

Καλό σου ταξίδι, Τζακ. Να βρεις στον δρόμο σου τον Μαγιακόφσκι, τον Ρέξροθ, τον Γκίνσμπεργκ και τον Φερλινγκέτι.