Ψηφιακή κάρτα: Εργοδοτική ασυδοσία με ψηφιακό «φερετζέ»

Μαριάννα Τόλια

Τα ωράρια-λάστιχο και οι απλήρωτες υπερωρίες καλά κρατούν σε σουπερμάρκετ, τράπεζες, υπηρεσίες σεκιούριτι και καθαρισμού, παρά την πολυδιαφημισμένη ψηφιακή κάρτα της κυβέρνησης

Αν πιστέψουμε όσα λένε οι κυβερνητικοί, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, η κατεξοχήν κυβέρνηση της εργασιακής απορρύθμισης προς όφελος των εργοδοτών, που έφερε το ελαστικό δεκάωρο, το σπαστό ωράριο, την υποβάθμιση της Επιθεώρησης Εργασίας, την περαιτέρω διάβρωση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, έκανε και ένα καλό: θέσπισε την ψηφιακή κάρτα εργασίας, δηλαδή την ψηφιακή καταγραφή του χρόνου προσέλευσης και αποχώρησης από τη δουλειά, άρα και των πραγματικών ωρών εργασίας για τους μισθωτούς, η οποία υπόσχεται να θέσει τέλος σε φαινόμενα καταστρατήγησης ωραρίου και απλήρωτων υπερωριών, ό,τι αποκαλούμε με δυο λόγια εργασιακή ζούγκλα.

Κι ενώ η εφαρμογή του μέτρου ξεκίνησε και συνοδεύτηκε μάλιστα από τηλεοπτική καμπάνια προκειμένου να πειστεί ο κόσμος ότι η ψηφιακή κάρτα εργασίας είναι μέτρο υπέρ των εργαζομένων –ουσιαστικά ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη, παρά τη συνολικά αντεργατική πολιτική της, υιοθέτησε κι ένα φιλεργατικό μέτρο–, βγήκε από την πρώτη εβδομάδα ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας (ΣΕΑ) και κατήγγειλε πράματα και θάματα. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι από την πρώτη μέρα εφαρμογής του μέτρου οι διευθύνσεις των σουπερμάρκετ έδωσαν αναλυτικές οδηγίες προς το προσωπικό για το πώς να χτυπάει την ψηφιακή κάρτα έτσι ώστε να συνεχίζονται κανονικά όλες οι εργοδοτικές παραβιάσεις σε ωράρια, ρεπό, καταβολή αμοιβής για νυχτερινή εργασία, υπερεργασία, υπερωρίες χωρίς τίποτε από αυτά να καταγράφεται ψηφιακά και ουσιαστικά τίποτε δεν βελτιώθηκε για τους εργαζόμενους σε σχέση με πριν.

Πέρασαν έτσι 18 μήνες και το 2023 η ψηφιακή κάρτα εργασίας επεκτάθηκε στις ασφαλιστικές, τις εταιρείες σεκιούριτι και τις ΔΕΚΟ, ενώ από την 1η Απριλίου 2024 επεκτείνεται στη βιομηχανία και στο λιανεμπόριο. Στόχος κατά την κυβέρνηση είναι να επεκταθεί στην εστίαση και στον τουρισμό μες στον Ιούνιο – αν και δοκιμαστικά, να διαπιστώνονται δηλαδή οι παραβιάσεις αλλά να μην επιβάλλονται πρόστιμα για να μην πληγεί ο τζίρος του κλάδου. Πάντα κατά το κυβερνητικό αφήγημα η ψηφιακή κάρτα εργασίας θα επεκταθεί στο σύνολο της οικονομίας το 2025, «λύνοντας οριστικά το πρόβλημα της εργοδοτικής παραβατικότητας».

Είναι όμως έτσι; Οχι, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αν κρίνουμε από μια επιστολή που έστειλε προς πάσα κατεύθυνση πριν από 15 μέρες η Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων στις Υπηρεσίες και στο Εμπόριο (ΟΣΕΥΠΕ), η οποία επανέλαβε τις καταγγελίες στις οποίες είχαν προχωρήσει εξαρχής οι εμποροϋπάλληλοι και, επιπλέον, έκανε νέες καταγγελίες σχετικά με τα αντεργατικά όργια της εργοδοσίας στις εταιρείες σεκιούριτι και καθαριότητας, που εφαρμόζουν –υποτίθεται– την ψηφιακή κάρτα εδώ κι ένα χρόνο.

Επιχειρώντας λοιπόν να χαρτογραφήσει την πραγματικότητα σχετικά με την αυθαιρεσία της εργοδοσίας που υποκρύπτεται κάτω από την καινοτόμα ψηφιακή εφαρμογή, το Documento προσέγγισε εκπροσώπους των εμποροϋπαλλήλων, των τραπεζικών και των σεκιούριτι, οι οποίοι μας περιέγραψαν καταστάσεις χαρακτηριστικές μιας δυστοπικής αγοράς εργασίας, που δείχνουν ότι η καθιέρωση της ψηφιακής κάρτας εργασίας τίποτε δεν άλλαξε στην παραβίαση των ωραρίων και στις απλήρωτες υπερωρίες.

«Ελέγχουν εξ αποστάσεως»

Αν υπήρξαν βελτιώσεις στον ενάμιση χρόνο που εφαρμόζεται στον κλάδο τους η ψηφιακή κάρτα ρωτήσαμε την Ντίνα Γκογκάκη, πρόεδρο, και τον Μιλτιάδη Κρητικό, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας. «Οχι» απάντησαν στο Documento και οι δύο εξηγώντας πώς λειτουργεί.
«Λένε ότι κάνουν πάρα πολλούς ελέγχους αλλά είναι έλεγχοι ψηφιακοί, εξ αποστάσεως: μπαίνει δηλαδή ο επιθεωρητής στο σύστημα και κοιτάζει αν συμφωνούν τα δηλωμένα προγράμματα των εργαζομένων στην Εργάνη ΙΙ με τα χτυπήματα της ψηφιακής κάρτας. Ομως δεν έχουμε ελέγχους διά ζώσης, να έλθει η Επιθεώρηση Εργασίας στο σουπερμάρκετ, να δει ποιοι είναι πράγματι μέσα και δουλεύουν κι αν έχουν χτυπήσει την κάρτα τους, ή αυτοί οι έλεγχοι είναι σπάνιοι» εξήγησε η Ντ. Γκογκάκη.

«Ετσι έχουμε όλα αυτά τα φαινόμενα που έχουμε καταγγείλει: οι ταμίες να χτυπάνε κάρτα στις 20.00 και να συνεχίζουν να δουλεύουν άλλα τρία τέταρτα για να εξυπηρετήσουν πελάτες και να κλείσουν ταμείο, οι εργαζόμενοι στα κρέατα και τα τυριά να έρχονται μιάμιση ώρα πριν για να ετοιμάσουν τον χώρο αλλά να μη χτυπάνε κάρτα κι αυτός ο χρόνος εργασίας να μην καταγράφεται πουθενά, οι τετράωροι και οι εξάωροι να χτυπούν κάρτα στο τετράωρο και το εξάωρο ενώ δουλεύουν οκτάωρο, όποιος καλείται να δουλέψει στο ρεπό του ή Κυριακή να μη χτυπάει κάρτα, οι υπάλληλοι που κάνουν προώθηση να είναι μες στα μαγαζιά με ανυπόγραφες συμβάσεις της μίας μέρας και να έχουν εντολή να υπογράψουν επιτόπου τη σύμβαση αν εμφανιστεί επιθεώρηση, αλλιώς όχι» συνέχισε.

«Ακόμη κι αν έρθει όμως επιθεωρητής, υπάρχει ο κανόνας της ευέλικτης προσέλευσης που λέει ότι ο εργαζόμενος μπορεί να καθυστερήσει να χτυπήσει την κάρτα του έως και δύο ώρες σε σχέση με τη δηλωμένη ώρα προσέλευσης και να αποχωρήσει δύο ώρες μετά, χωρίς αυτό να αποτελεί παραβίαση του εργοδότη και άρα να μην επισύρει πρόστιμο» πρόσθεσε ο Μιλτ. Κρητικός. «Οπότε οι εργαζόμενοι δουλεύουν ρεπό, Κυριακές, υπερεργασία, υπερωρίες και αν δεν φαίνονται, δεν πληρώνονται. Αλλά και να φαίνονται και πάλι δεν πληρώνονται αυτοδίκαια, πρέπει να γίνει καταγγελία είτε από τον εργαζόμενο είτε από το σωματείο. Αλλά οι εργαζόμενοι φοβούνται να βγουν μπροστά γιατί οι περισσότεροι είναι προσωρινοί, τετράωροι κι εξάωροι, ελπίζουν να γίνουν μόνιμοι ή πλήρους απασχόλησης και δεν θέλουν να έρθουν σε αντιπαράθεση με τον εργοδότη. Οπότε με την ψηφιακή κάρτα αντί να βελτιωθεί η κατάσταση γινόμαστε συνένοχοι στο άγχος του εργοδότη μην περάσει ο έλεγχος και ανακαλύψει ότι δεν χτυπήσαμε την κάρτα μας» καταλήγει.

«Διότι το σημαντικό είναι πάνω σε ποιο νομοθετικό πλαίσιο εφαρμόζεται η ψηφιακή κάρτα εργασίας» καταλήγει η Ντ. Γκογκάκη. «Αν είχαμε κλαδικές συμβάσεις και οκτάωρο, θα μπορούσε να είναι υπέρ των εργαζομένων. Οταν όμως έχουμε νομοθετικό πλαίσιο με ελαστικό δεκάωρο, σπαστό ωράριο, συμβάσεις της μίας μέρας, 13 επιτρεπόμενες ώρες εργασίας τη μέρα και το διάλειμμα να μη μετρά ως εργάσιμος χρόνος, η ψηφιακή κάρτα δεν βοηθά τους εργαζόμενους. Τώρα η Ενωση Σουπερμάρκετ Ελλάδας ζητά από την κυβέρνηση κι άλλα: να αυξήσει κι άλλο τις υπερωρίες και να μειώσει τα πρόστιμα για την αδήλωτη εργασία. Εχουμε 150 ώρες υπερωριακής απασχόλησης τον χρόνο και θέλουν κι άλλες, ώστε να μην κάνουν προσλήψεις και να εξοντώνουν τον κόσμο μέσω υπερωριών. Εμείς θέλουμε να αυξηθούν οι διά ζώσης έλεγχοι και να οργανωθούν οι εργαζόμενοι στα σωματεία γιατί μόνο όλοι μαζί θα ενισχύσουμε τη θέση μας» καταλήγει.

«Τίποτε δεν άλλαξε»

Αλλά και στις τράπεζες, όπου από χρόνια υπάρχει το πρόβλημα των ξεχειλωμένων ωραρίων, «τίποτε δεν άλλαξε με την ψηφιακή κάρτα εργασίας» δήλωσε στο Documento ο Μανώλης Μπεμπένης, γγ του Συλλόγου Εργαζομένων στις Υπηρεσίες της Τράπεζας Πειραιώς. «Χτυπάμε κάρτα για προσέλευση στις 7.45 και για αποχώρηση στις 15.15 κι από εκεί και πέρα ο εργοδότης μπορεί και παρανομεί με δύο τρόπους. Είτε λέει στον εργαζόμενο να βγει να χτυπήσει την κάρτα του στις 15.15 και να μπει μετά μέσα να συνεχίσει τη δουλειά του χωρίς να καταγράφονται η υπερεργασία και η υπερωρία είτε τον αφήνει να χτυπήσει κανονικά την κάρτα στις 17.15, όμως δεν πληρώνει τις πρόσθετες ώρες δουλειάς. Καταγράφεται ψηφιακά πόσες ώρες δούλεψες αλλά δεν τις πληρώνεσαι. Ο εργοδότης δεν τις πληρώνει, η Επιθεώρηση Εργασίας έχει τα στοιχεία αλλά δεν κάνει κάτι από μόνη της και πρέπει ο εργαζόμενος να κάνει καταγγελία για να κινηθεί η Επιθεώρηση Εργασίας και να κάνει σύσταση στην τράπεζα να πληρώσει, η οποία όμως και πάλι μπορεί να μην πληρώσει. Αλλά οι περισσότεροι εργαζόμενοι φοβούνται να κάνουν καταγγελία, οπότε δεν πληρώνονται» καταλήγει ο Μ. Μπεμπένης.

«Δεν αρκεί»

«Η ψηφιακή κάρτα εργασίας είναι χρήσιμο εργαλείο, αλλά μόνο αν συνδυάζεται με συνεχείς ελέγχους» επισημαίνει στο Documento ο εργατολόγος Κώστας Τσουκαλάς και συνεχίζει: «Παρότι θετικό λοιπόν το μέτρο, δεν αρκεί το χτύπημα μιας κάρτας, χρειάζεται ενίσχυση της Επιθεώρησης Εργασίας. Φαίνεται όμως να μην υπάρχει η πολιτική βούληση για ελέγχους, η κυβέρνηση να θέλει να τα αφήσει όλα στην κάρτα».

Κανένας έλεγχος στoυς εργολάβους

Πολύ χειρότερα είναι ωστόσο τα πράγματα στις υπηρεσίες φύλαξης και καθαρισμού, σύμφωνα με όσα ανέφεραν στο Documento οι Νίκος Τζώρτζης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ιδιωτικών Υπαλλήλων της Αθήνας, και Νίκος Μπέσης, μέλος του ΔΣ και φύλακας ο ίδιος, καθώς στους κλάδους αυτούς κυριαρχούν οι εργολάβοι και η απόλυτη εργοδοτική ανομία. «Στις υπηρεσίες φύλαξης που φυλάνε π.χ. πανεπιστήμια και εστίες, οι οποίες δίνονται από το δημόσιο σε εργολάβους, οι εργαζόμενοι δουλεύουν δωδεκάωρα, νυχτερινά, Σαββατοκύριακα και αργίες κι άλλες εταιρείες δεν έχουν βάλει καν ψηφιακή κάρτα εργασίας παρότι ήταν υποχρεωμένες, ενώ σε άλλες υπάρχει κάρτα αλλά χτυπιέται πάντα σε οκτάωρο, πενθήμερο, καθημερινές. Ετσι η εταιρεία εμφανίζεται νόμιμη ενώ οι εργαζόμενοι δεν πληρώνονται τίποτε, νυχτερινά, υπερωρίες, Κυριακές, και η μόνη λύση είναι να κάνουν καταγγελία και να πάνε στα δικαστήρια για εργατική διαφορά. Ομως φοβούνται να κάνουν καταγγελία γιατί οι εταιρείες δεν ανανεώνουν τη σύμβαση σε όσους ζητούν τα λεφτά τους ή τους εκδικούνται μεταθέτοντάς τους σε άλλο πόστο δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι τους» δήλωσε στο Documento ο Ν. Μπέσης. «Το ίδιο συμβαίνει και με τους εργαζόμενους στα εργολαβικά συνεργεία καθαρισμού που αναλαμβάνουν τον καθαρισμό των δημόσιων κτιρίων: δουλεύουν και νύχτα με ωράρια-λάστιχο αλλά οι κάρτες τους εμφανίζονται χτυπημένες μόνο σε ημερήσιες βάρδιες» πρόσθεσε ο Ν. Τζώρτζης και συνέχισε: «Εγώ δεν βλέπω την ψηφιακή κάρτα να είναι μέτρο υπέρ των εργαζομένων. Εγινε για να κοροϊδεύει τον κόσμο και τελικά τείνει να γίνει εργαλείο μέτρησης του ενεργού και του ανενεργού χρόνου των εργαζομένων –διάκριση η οποία είχε υιοθετηθεί με ευρωπαϊκή οδηγία του 2005 και έχει μεταφερθεί στην ελληνική νομοθεσία– ώστε να δίνεται στον εργοδότη η δυνατότητα να ελέγχει κάθε δευτερόλεπτο του χρόνου των εργαζομένων και να παραβιάζεται όλο και περισσότερο το οκτάωρο».