Αντισυνταγματική η φορολόγηση των φιλοδωρημάτων

Να μην εφαρμοστεί το άρθρο 12 (παρ.3α) του ν. 4172/2013 της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου που επιβάλλει τη φορολόγηση (και εισφοροδότηση) όλων των φιλοδωρημάτων

Σε σημερινή του συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό «OPEN TV» και στους δημοσιογράφους κ.κ. Χρύσα Φώσκολου και Σπύρο Χαριτάτο ο Καθηγητής Εργατικού Δικαίου και Πρόεδρος της Ένωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝΥΠΕΚΚ) κ.Αλέξης Μητρόπουλος δήλωσε κατηγορηματικά ότι η σχεδιαζόμενη από την κυβέρνηση φορολόγηση των φιλοδωρημάτων είναι αντίθετη στο Σύνταγμα, στην υπ’αριθ. 95/1949 ΔΣΕ «Περί προστασίας του ωρομισθίου…» που κυρώθηκε με τον ν. 3248/1955 (ΦΕΚ Α 138) καθώς και σε πλήθος διατάξεων των ελληνικών νόμων.

Είναι αντίθετη επίσης και στην επί 30 χρόνια Νομολογία του Αρείου Πάγου, ο οποίος δεν έχει αποφανθεί (όπως αναληθώς υποστηρίζεται) υπέρ της φορολόγησης των «προαιρετικών» φιλοδωρημάτων, παρά μόνον όταν καταβάλλονται «βάσει ρητής ή σιωπηρής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου και ο πρώτος παρέχει στον δεύτερο τη δυνατότητα να λαμβάνει τα φιλοδωρήματα και αυτά εισπράττονται τακτικά έτσι ώστε να επαυξάνουν τις αποδοχές του» (βλ. ΑΠ 838/2019, 4/2012, 1811/2011 κ.ά.)

Η πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου στηρίχθηκε σε Νομολογία που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται τουλάχιστον από 30ετίας όταν με το άρθρο 54 του ν. 2224/1994 (ΦΕΚ Α 112) καθορίστηκε η αμοιβή των σερβιτόρων διαφόρων καταστημάτων σε ποσοστό 16% επί του λογαριασμού των πελατών αλλά και ρυθμίστηκαν τρόποι διανομής των φιλοδωρημάτων στα καζίνο τής χώρας.

Σύμφωνα με τη Νομολογία αυτή, τα φιλοδωρήματα, αναφορικά με τη φορολογική και ασφαλιστική τους αντιμετώπιση, διακρίνονταν ως εξής:

α) τα «νομοθετημένα» ή «υποχρεωτικά» φιλοδωρήματα που προβλέπονταν ευθέως από τον νόμο και υπολογίζονταν ως ποσοστό επί της αξίας των εκδιδομένων λογαριασμών, θεωρούνταν ευθέως «εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας» και συνεπώς επιβαρύνονταν με φόρο εισοδήματος αλλά και με τις ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές και

β) τα «προαιρετικά» ή «εξ ελευθεριότητας» φιλοδωρήματα που προσφέρονταν από τους πελάτες προς τους εργαζόμενους χωρίς τη μεσολάβηση ή/και τη γνώση του επιχειρηματία ή της επιχείρησης. Τα φιλοδωρήματα αυτά ανέκαθεν ΔΕΝ θεωρούνταν «εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας». Δεν ήταν μισθός και συνεπώς δεν δηλώνονταν, δεν φορολογούνταν και δεν εισφοροδοτούνταν. Αυτό εδέχετο διαχρονικά η Νομολογία των Δικαστηρίων μας αλλά και η θεωρία του Εργατικού Δικαίου

Το καθεστώς αυτό άλλαξε ο ν. 4172/2013 της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 12 (παρ. 3 περίπτωση α) του ν. 4172/2013 ορίζεται ότι «3. Ως ακαθάριστα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις θεωρούνται τα εξής: α) ημερομίσθιο, μισθός, επίδομα αδείας, επίδομα ασθενείας, επίδομα εορτών, αποζημίωση μη ληφθείσας άδειας, αμοιβές, προμήθειες, επιμίσθια και φιλοδωρήματα, β)….».

Έτσι, σύμφωνα με τη δευτερομνημονιακή αυτή διάταξη, τα φιλοδωρήματα, χωρίς καμία διάκριση πλέον, συνιστούν εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας, επί των οποίων συνεπώς επιβάλλονται τόσο φόρος εισοδήματος όσο και ασφαλιστικές εισφορές, αφού αποτελούν τμήμα τού ακαθάριστου εισοδήματος του μισθωτού που αποκτάται στο πλαίσιο «υφιστάμενης, παρελθούσης ή μελλοντικής εργασιακής σχέσης».

Συνεπώς ο Άρειος Πάγος στηρίχθηκε κυρίως στην προηγούμενη Νομολογία του και επανέλαβε ό,τι για τρεις δεκαετίες ισχύει!

Η ανωτέρω διάταξη του μνημονιακού νόμου 4172/2013 δεν ήταν ευρέως  γνωστή και δεν εφαρμοζόταν για πρακτικούς λόγους τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα όμως με την υποχρεωτική και γενικευμένη χρήση των μηχανημάτων απομακρυσμένης πληρωμής POS («Point of Sale») σε όλες τις επιχειρήσεις και σε όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες (ταξί, κομμωτήρια, κέντρα διασκέδασης κ.ά.), η κυβέρνηση έκρινε σκόπιμο να εφαρμόσει πλήρως και κατά γράμμα την ανωτέρω ρύθμιση, που έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα σε πελάτες, επιχειρήσεις και εργαζομένους.

Πλην των ανωτέρω, η φορολόγηση των φιλοδωρημάτων είναι και αντισυνταγματική.

Ως «μισθός» νοείται η συμπεφωνημένη αποζημίωση που καταβάλλει ο εργοδότης στον εργαζόμενο ως οικονομικό αντάλλαγμα των υπηρεσιών του στα πλαίσια της εργασιακής σχέσης και όχι το απροσδιόριστο και περιστασιακό ποσό που δύναται να του προσφερθεί από τρίτο πρόσωπο εκτός εργασιακής σχέσης. Το τρίτο πρόσωπο (πελάτης) αυτοβούλως προσφέρει το φιλοδώρημα ως  δωρεά. Με την ενέργειά του αυτή επιθυμεί να δείξει ότι οι υπηρεσίες που του προσφέρθηκαν από τον υπάλληλο ήταν υψηλές και γνωρίζοντας πολλές φορές ότι ο μισθός που του καταβάλλεται είναι πενιχρός. Σκοπός τού φιλοδωρήματος, ιστορικά, στην Ευρώπη από τον 16ο αιώνα μέχρι και σήμερα, σε όλες σχεδόν τις χώρες τού πλανήτη, είναι η επιβράβευση και η ενθάρρυνση του υπαλλήλου να εξακολουθήσει να προσφέρει υψηλές υπηρεσίες με άψογο και ευγενικό τρόπο παρά τον χαμηλό μισθό (στις περισσότερες περιπτώσεις) που του παρέχει ο εργοδότης.

Εξάλλου, η ανταπόδοση σε χρήμα ή σε είδος (παλαιότερα) κάποιας εκδούλευσης ή εξυπηρέτησης αποτελεί μέρος τής ελληνικής παράδοσης. Το «φίλεμα» ή «φιλοδώρημα» δινόταν τόσο σε παιδιά όσο και στους προσφέροντες κάποια εξυπηρέτηση ή διευκόλυνση. Είναι δηλαδή άρρηκτα συνδεδεμένο με την ελληνική παράδοση, τη διάθεση προσφοράς και ανταπόδοσης της ικανοποίησής του και την ελληνική φιλοξενία, γνωστή από την αρχαιότητα σε ολόκληρο τον κόσμο.

Στη σημερινή του συνέντευξη στον Τ/Σ «OPEN TV» ο Καθηγητής και Πρόεδρος της ΕΝΥΠΕΚΚ κ.Αλέξης Μητρόπουλος κάλεσε την κυβέρνηση να ακυρώσει τη σχεδιαζόμενη φορολόγηση (και εισφοροδότηση) όλων των φιλοδωρημάτων καταργώντας άμεσα τη δευτερομνημονιακή διάταξη του άρθρου 12 ν. 4172/2013 που περισσότερα προβλήματα θα δημιουργήσει από αυτά που επιδιώκει να λύσει.

Αλέξης Μητρόπουλος

Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ