Εγκαρτέρηση και άνυδρες ζωές | ΕΦΣΥΝ

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΑΚΗΣ - Οπου κι αν πας να είσαι καλά | ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΟΦΙΑ

Τα απλά, που είναι τα σπουδαία της ζωής, μέσα από αφηγήσεις, ακόμα και επιστολές ανθρώπων που έχουν βαθιά συνείδηση της ασημαντότητάς τους, γράφουν τη μεγάλη Ιστορία

Το 5ο μυθιστόρημα του Λευτέρη Μαραγκάκη με τίτλο «Οπου κι αν πας να είσαι καλά», από τις εκδόσεις Σοφία, αποπνέει μια αίσθηση μεγαλοψυχίας. Κομίζει ένα μήνυμα ουσίας σε επίπεδο περιεχομένου και αισιοδοξίας σε επίπεδο αισθητικής. Εστιάζει στα απλά και σπουδαία της ζωής που χάνονται στη δίνη της ιστορίας και απειλούνται από τον αγώνα της επιβίωσης.

Ο συγγραφέας με όχημά του μια απέριττη εκδοχή της αφήγησης που τη διατρέχει η λαϊκή θυμοσοφία μεταφέρει τον αναγνώστη στον χρόνο και τον χώρο και τον καθιστά κοινωνό του ιστορικού και κοινωνικού γίγνεσθαι του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Μάλιστα τα τραγικότερα γεγονότα της περιόδου, αυτά της Μικρασιατικής Καταστροφής, καταγράφονται σε κάποιες ανεπίδοτες επιστολές. Το εύρημα αυτό, εκτός του ότι διαμορφώνει την ιδιαίτερη δομή του μυθιστορήματος, επηρεάζει την πρόσληψη του μηνύματος και διασώζει τον συγγραφέα από το ενδεχόμενο μιας μελοδραματικής αφήγησης.

Κεντρικό πρόσωπο του μύθου είναι ένα προσφυγόπουλο από το Αδραμύττι της Μικράς Ασίας, ο Πέτρος, που δεν αντέχει «το μπουκωμένο μέλλον του» και «τις ξερολιθιές του χωριού του που τον πνίγουν». Πριν προλάβει, όμως, να βουλιάξει στο τέλμα της μικρής κοινωνίας –και κατ’ απρόσμενο τρόπο– αναγκάζεται να δραπετεύσει από αυτήν. Η ερωτική συνεύρεσή του με τη συγχωριανή του, την όμορφη Στέλλα, θα προκαλέσει τα χρηστά ήθη της μικρής κοινωνίας και θα αποτελέσει την αφορμή για το ξαφνικό φευγιό του από τον Αγιο Κήρυκο της Ικαρίας με τελικό προορισμό τη χώρα του ονείρου, την Αμερική.

Γύρω από τον Πέτρο και τη Στέλλα κινούνται και τα υπόλοιπα πρόσωπα του μύθου, τους ώμους των οποίων θα βαρύνουν τα βιώματα του πρόσφυγα και του μετανάστη. Ομως και η Ιστορία θα γίνει άχθος δυσβάστακτο κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η θεία του κεντρικού ήρωα, η Αντιγόνη, στο ταξίδι της προσφυγιάς κουβαλά μαζί της σε ένα σακούλι τα οστά των γονιών της, που θα πρέπει να βρουν ανάπαυση στη νέα πατρίδα. Ενώ αποχαιρετώντας για την ξενιτιά τον Πέτρο, του δίνει μια πάνινη σακούλα με επιστολές που καταγράφουν τα όσα δραματικά βίωσαν οι Αδραμυττινοί. Ετσι, ο Πέτρος, πριν προλάβει να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της τραγωδίας, καλείται να γίνει θεματοφύλακας της τραγικής ιστορίας των προγόνων του και να συμβάλει στη διατήρηση της μνήμης των μαρτύρων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η πάνινη σακούλα με τα γράμματα που του έδωσε η θεία του και η προτροπή της πως «κάπου πρέπει να μιλήσουν όλοι αυτοί οι νεκροί» θα του υπενθυμίζουν συνεχώς το ιερό χρέος του.

Αλλά και το κυνήγι του αμερικανικού ονείρου θα οδηγήσει τον Πέτρο και άλλους ήρωες σε αδιέξοδες ενίοτε καταστάσεις. Θα τους φέρει αντιμέτωπους με τη σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων.

Θα δοκιμάσει τις σωματικές αντοχές τους, θα προκαλέσει τις ηθικές αντιστάσεις τους, θα διασαλεύσει το αξιακό τους σύστημα και θα πλήξει τη συναισθηματική τους ισορροπία. Εν ολίγοις, θα βιώσουν τη διάψευση του αμερικανικού ονείρου και θα οδηγηθούν στην τελική αποτίμηση της στερημένης και άνυδρης ζωής τους και στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Ο συγγραφέας, με εργαλείο μια γλώσσα άμεση, δωρική, απογυμνωμένη από περιττά φτιασίδια και συνάμα γλαφυρή και ιδιαίτερα δουλεμένη, διανθισμένη με ευρηματικές μεταφορές, δίνοντας έμφαση στην αναπαράσταση της ζωής με διάχυτο το στοιχείο της ενσυναίσθησης, της εγκαρτέρησης και των αισθημάτων, μας καλεί να περιπλανηθούμε στον κόσμο των ηρώων του.

Ετσι, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός της στωικότητας με την οποία οι ήρωες του μυθιστορήματος αποδέχονται τις μεταπτώσεις της μοίρας. Ενδεικτικές της διάθεσης αυτής είναι οι φράσεις που συχνά επανέρχονται στα χείλη των ηρώων ή του αφηγητή: «Πανδαμάτωρ ο χρόνος όλα τα γυαλίζει και τα μαλακώνει», «Η ελπίδα, πολλές φορές, κάνει τα δύσκολα ανεκτά κι αφήνει μια τρύπα στη δυστυχία ώστε να μην τα παρατάς», «Ο Θεός όλα τα σπρώχνει προς το καλό», «Ο Θεός ξέρει να συγυρίζει τον κόσμο» κ.ά. Η αναφορά στον Θεό δεν αποτελεί επίκληση στο έλεός Του, ούτε αντικατοπτρίζει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ηρώων, αλλά τη συνείδησή τους για το ευμετάβλητο της μοίρας των ανθρώπων. Τη βαθιά συνείδηση της ασημαντότητάς τους σε έναν κόσμο του οποίου τα ηνία άλλοι κινούν και ενίοτε οι συγκυρίες τούς κάνουν έρμαιό τους.

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως ο Λευτέρης Μαραγκάκης εντέχνως διαφεύγει την αποτύπωση μιας μονοδιάστατης εκδοχής της εποχής. Αποφεύγει την παγίδα να αρθρώσει διδακτικό λόγο διακινώντας πολιτικά ή κοινωνικά μανιφέστα. Υπηρετεί πρώτα απ’ όλα την τέχνη του, χωρίς να προσφέρει κόσμους διαφυγής από την «πραγματικότητα», αλλά εναλλακτικές θεάσεις της ζωής, της κοινωνίας και της Ιστορίας. Και ακριβώς αυτή η επιλογή ενισχύει τη θέση του και ανοίγει έναν δίαυλο ουσιαστικής επικοινωνίας με τον αναγνώστη.

* Καθηγήτρια φιλόλογος

ℹ️ Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο [email protected]