Μια φιμωμένη θηλυκότητα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία

Τι μπορεί να είναι μια λοξή ματιά: αυτή που με τον τρόπο της μπορεί να σε βοηθά να διεισδύσεις στην αθέατη όψη, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους. Αφορμή για αυτή τη σκέψη είναι μια όπερα που αν και γραμμένη τον 19ο αιώνα, με τον ανυπέρβλητο μουσικό πλούτο που χαρακτηρίζει τα έργα εποχής και φτάνουν ώς τις μέρες μας για να μας συγκινούν, μέσω μιας σύγχρονης σκηνοθετικής προσέγγισης μας αποκαλύπτει έναν διαφορετικό τρόπο... θέασης. Κι ακριβώς τέτοια περίπτωση είναι η αναβίωση της όπερας «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» που θεωρείται ότι ανέδειξε το ταλέντο του Γκαετάνο Ντονιτσέτι κι ας είχε παραδώσει νωρίτερα λαμπρές συνθέσεις όπως το «Ελιξίριο του έρωτα», τη «Λουκρητία Βοργία» και την «Αννα Μπολένα» ανάμεσα σε άλλες.

Η τωρινή είναι μια αναβίωση υψηλής αισθητικής, σε συμπαραγωγή με τη Βασιλική Οπερα του Λονδίνου και σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού, με την ευφυή σκηνοθετική προσέγγιση της κορυφαίας Βρετανίδας σκηνοθέτριας όπερας στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του πλανήτη Κέιτι Μίτσελ. Η προσέγγισή της «βλέπει» την ιστορία της Λουτσία όχι απλά ως ακόμα μία ιστορία καταδικασμένης αγάπης με μοιραίο τέλος για τους ερωτευμένους, αλλά και ως μια αφήγηση από την πλευρά μιας γυναίκας μέσα σ’ έναν ανδροκρατούμενο κόσμο.

Βασισμένο στη «Νύφη των Λάμερμουρ» του σερ Ουόλτερ Σκοτ, ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, το αριστούργημα του ρομαντικού μπελ κάντο που συνέθεσε ο Ντονιτσέτι έκανε ιστορική πρεμιέρα το 1835 στο Θέατρο Σαν Κάρλο της Νάπολης.

Η Λουτσία έχει την ατυχία να είναι ερωτευμένη με τον Εντγκάρντο που ο αδελφός της, λόρδος Ενρίκο Αστον, τον μισεί θανάσιμα. Προκειμένου να αποτρέψει τη σχέση των ερωτευμένων παντρολογεί την αδελφή του με τον Αρτούρο Μπάκλο. Την ώρα την τελετής, όμως, καταφτάνει έξαλλος ο Εντγκάρντο όχι μόνο ψέγοντας την αγάπη του γι’ αυτό αλλά και για να την καταραστεί. Η Λουτσία χάνει τα λογικά της, φονεύει τον Αρτούρο και καταρρέει, για να την ακολουθήσει και ο αγαπημένος της Εντγκάρντο, ο οποίος όταν μαθαίνει τον θάνατό της αυτοκτονεί.

Πώς μια ιστορία αγάπης μετατρέπεται σε παγίδα θανάτου; Ποιους κοινωνικούς μηχανισμούς μπορεί να κρύβει; Η σκηνοθέτρια Κέιτι Μίτσελ βουτά στον κόσμο των γυναικών του 19ου αιώνα, βλέποντας την πλοκή μέσα από τα μάτια της κεντρικής ηρωίδας για να φέρει στο προσκήνιο τη γυναικεία οπτική σε αντίστιξη με τον σκοτεινό ανδροκρατούμενο κόσμο. Σε συνεργασία με την κορυφαία Βρετανίδα σκηνογράφο και ενδυματολόγο Βίκι Μόρτιμερ, χωρίζει τον σκηνικό χώρο στα δύο, επιτρέποντάς μας να δούμε όχι μόνον όσα συμβαίνουν σε κάθε σκηνή της παράστασης, αλλά και αυτά που συμβαίνουν παράλληλα με την ιστορία, συμπληρώνοντας τα κενά.

Τον ρόλο της Λουτσία θα ερμηνεύσουν οι σπουδαίες υψίφωνοι Τζέσικα Πρατ (6, 8/4) και Βασιλική Καραγιάννη (10, 12, 23, 27, 29/4 & 4, 11/5).

Η Βασιλική Καραγιάννη, που έχει εμφανιστεί στα σημαντικότερα λυρικά θέατρα, φεστιβάλ και αίθουσες συναυλιών διεθνώς, μας αποκρυπτογραφεί τη σκηνοθετική οπτική που παρουσιάζεται στη σκηνή της ΕΛΣ, μιλώντας μας για όσα θίγει και προτείνει η παράσταση:

«Ο φεμινισμός είναι μια πολύ παρεξηγημένη έννοια.

Η Σούζαν Αντονι, πρωτεργάτις του φεμινιστικού κινήματος, είπε: “Οι άνδρες τα δικαιώματά τους και τίποτα περισσότερο, οι γυναίκες τα δικαιώματά τους και τίποτα λιγότερο!”.

Καθόλου τυχαίο γιατί ώς τότε συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο! Κι εδώ ακριβώς ερχόμαστε στη Λουτσία Αστον (Ντι Λαμερμούρ). Η Λουτσία είναι ένας παθητικός αποδέκτης δράσης των άλλων και συγκεκριμένα των ανδρών της οικογένειάς της. Είναι ερωτευμένη και διατηρεί κρυφό δεσμό με τον Εντγκάρντο, ο οποίος δυστυχώς ανήκει σε οικογένεια εχθρική προς τη δική της, καθώς τους χωρίζει μια βεντέτα. Ωστόσο το δικό της δράμα δεν είναι μόνο αυτό.

Εξαναγκάζεται από τον αδελφό της να παντρευτεί κάποιον για να σωθεί η οικογένειά της από την οικονομική καταστροφή. Αρα να δοθεί από έναν άνδρα, τον αδελφό της, με συνεργό τον ιερέα Ραϊμόντο που κι αυτός την προδίδει, σε έναν άλλον άνδρα, σε μια γαμήλια τελετή ως αντικείμενο ανταλλαγής στο πλαίσιο μιας οικονομικής συναλλαγής καθορισμένης από άντρες. Ετσι, σε κατάσταση παραληρηματικής τρέλας σκοτώνει τον νέο της σύζυγο.

Αντιπροσωπεύει μια παθητική και εντελώς φιμωμένη θηλυκότητα, καταπιεσμένη από την οικογένεια, που καταλήγει στην τρέλα και εντέλει στον θάνατο.

Στο έργο είναι ξεκάθαρο πως η Λουτσία ως γυναίκα δεν έχει κανένα δικαίωμα, καμία επιλογή και αντιμετωπίζεται καθαρά ως αντικείμενο συναλλαγής και συμφέροντος.

Η σκηνοθέτρια Κέιτι Μίτσελ σε όλο αυτό προσθέτει και έντονα στοιχεία για να υπερτονίσει την ανδροκρατούμενη κοινωνία της εποχής εκείνης. Χαρακτηριστικό είναι πως ντύνει όλους τους χορωδούς, άντρες και γυναίκες, με ανδρικά ρούχα. Η ίδια η Λουτσία, στις κρυφές της συναντήσεις με τον αγαπημένο της Εντγκάρντο, μεταμφιέζεται σε άνδρα για να μπορεί να κυκλοφορεί τη νύχτα χωρίς να τραβά τα βλέμματα – ως γυναίκα θα προκαλούσε.

Επίσης η Λουτσία –κατά τη Μίτσελ– είναι έγκυος από τον δεσμό της με τον αγαπημένο της Εντγκάρντο. Μόνη της δύναμη αυτή η εγκυμοσύνη καθώς και η αγάπη του Εντγκάρντο για να κρατηθεί και να προσπαθήσει να αντισταθεί έστω και λίγο στον εξαναγκασμό που της επιβάλλει ο αδελφός της. Τα χάνει όλα αυτά όμως... Ο αδελφός της την πείθει ότι ο Εντγκάρντο την πρόδωσε. Η Λουτσία αποβάλλει. Η Μίτσελ δίνει μεγάλη έμφαση στο γεγονός της αποβολής, ως χαμένο δικαίωμα μιας γυναίκας να ερωτευτεί και να παντρευτεί αυτόν που αγαπά πραγματικά και να φέρει στον κόσμο τον καρπό του αληθινού έρωτα!

Κι εκεί, έχοντας χάσει τα πάντα, οδηγείται πλέον στην παράνοια και τελικά στον θάνατο.

Πόσο ξεκάθαρα λοιπόν στη Λουτσία ντι Λαμερμούρ της Μίτσελ ξετυλίγονται τα δραματικά αποτελέσματα μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας που χρησιμοποιεί και δρα με μόνο σκοπό το οικονομικοπολιτικό συμφέρον, αγνοώντας παντελώς τα αυτονόητα δικαιώματα μιας γυναίκας! Νοοτροπίες που δυστυχώς εξακολουθούν και στις μέρες μας. Ευτυχώς σε μικρότερη κλίμακα θέλω να πιστεύω. Μόνος τρόπος αντιμετώπισης είναι ο απόλυτος σεβασμός στα δικαιώματα και στην πλήρη ανθρώπινη υπόσταση όλων ανεξαιρέτως, ανεξάρτητα από όποιο φύλο κι αν ανήκουν».

♦ Πληροφορίες: Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ 6, 8, 10, 12, 23, 27, 29 Απριλίου & 4, 11 Μαΐου στις 19.30, Κυριακή: 18.30. Οπερα σε δύο μέρη και τρεις πράξεις (αναβίωση). Λουτσία ντι Λαμερμούρ του Γκαετάνο Ντονιτσέτι. Συμπαραγωγή με τη Βασιλική Οπερα του Λονδίνου. Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός.
Σκηνοθεσία: Κέιτι Μίτσελ.
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ρόμπιν Τέμπατ.
Σκηνικά, κοστούμια: Βίκι Μόρτιμερ.
Κινησιολογία, χορογραφία: Τζόζεφ Αλφορντ.
Φωτισμοί: Γιον Κλαρκ.
Αναβίωση φωτισμών: Μάθιου Μάλμπερρυ.
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Ενρίκο: Διονύσης Σούρμπης. Λουτσία: Τζέσικα Πρατ (6, 8/4) / Βασιλική Καραγιάννη (10, 12, 23, 27, 29/4 & 4, 11/5). Εντγκάρντο: Ισμαέλ Τζόρντι (6, 8, 10/4) / Γιάννης Χριστόπουλος (12, 23, 27, 29/4 & 4, 11/5). Αρτούρο: Γιάννης Καλύβας. Ραϊμόντο: Πέτρος Μαγουλάς (6, 10, 23, 29/4 & 11/5) / Τάσος Αποστόλου (8, 12, 27/4 & 4/5). Αλίζα: Ελένη Βουδουράκη. Νορμάνο: Μάνος Κοκκώνης.
Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Εισιτήρια 15-100€ Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (213-0885700, καθημερινά 9.00-21.00) & ticketservices.gr. Ο
Οι παραστάσεις στις 12-23/4 είναι καθολικά προσβάσιμες για άτομα με περιορισμένη αισθητηριακή πρόσβαση.