Μεξικό: μια βιομηχανία «νεοκτονιών» | ΕΦΣΥΝ

«[…] Αναφέρω στην τύχη της θύμησης ονόματα, απομονωμένες εικόνες λίγων επιτύμβιων πλακών σε ένα ατέρμονο νεκροταφείο θαμμένων ζωντανών. Αλλά κάθε όνομα αξίζει για εκατό, για χίλια παρόμοια συμβάντα, που διαφέρουν μόνο στον βαθμό βαναυσότητας, σαδισμού αυτής της τερατώδους βούλησης εξολόθρευσης η οποία δεν έχει πια να κάνει με τον ανοιχτό αγώνα. Αντίθετα, ναι, έχει να κάνει με την εκμετάλλευση της κτηνώδους δύναμης, της ανωνυμίας και των χειρότερων ανθρώπινων τάσεων μεταμορφωμένων σε απόλαυση του βασανισμού και του ευτελισμού ανυπεράσπιστων πλασμάτων».

Χούλιο Κορτάσαρ

Τα κρεματόρια και οι μυστικοί τάφοι που ανακαλύφθηκαν στο Τεουτσιτλάν της Πολιτείας Χαλίσκο είναι ακόμη μία αδιάψευστη απόδειξη ότι η βαρβαρότητα του πολέμου κατά των ναρκωτικών στο Μεξικό όχι μόνο δεν έχει σταματήσει, αλλά έχει γενικευτεί σε όλη τη χώρα. Εκατοντάδες ζευγάρια παπούτσια, υπολείμματα ρούχων, λείψανα και καμένα μέλη περίπου 200 ανθρώπων: τα μακάβρια ευρήματα που εντοπίστηκαν στις 5 Μαρτίου -όχι από τις αρχές αλλά από την ομάδα συγγενών εξαφανισμένων Πολεμιστές Αναζητητές του Χαλίσκο- αποκαλύπτουν το άλλο πρόσωπο του Μεξικού, που έχει μεταμορφωθεί σε χώρα ομαδικών ταφών και δεκάδων χιλιάδων αγνοούμενων, στην πλειονότητά τους νέων ανθρώπων καταγόμενων από λαϊκά στρώματα. Το φαινόμενο γεννήθηκε τις δεκαετίες 1960, ’70 και ’80, ως απόρροια της στρατιωτικής καταστολής των ένοπλων πολιτικών αντιπάλων. Εκείνη την εποχή καταγράφηκαν 580 εξαφανίσεις, αν και συλλογικότητες κάνουν λόγο για 1.000, ένας αριθμός που πολλαπλασιάστηκε με γεωμετρική πρόοδο με την κήρυξη του πολέμου κατά των ναρκωτικών το 2006.

Ετσι που σήμερα το Τεουτσιτλάν κάθε άλλο παρά μεμονωμένο περιστατικό αποτελεί, ούτε κάτι καινοφανές στο ιστορικό της τραγωδίας των εξαφανίσεων στη χώρα. Σύμφωνα με το Εθνικό Μητρώο Εξαφανισμένων και Μη Εντοπισμένων (RNPDNO), από το 1952 ώς σήμερα υπήρξαν περισσότεροι από 354.000 εξαφανισμένοι στη χώρα, από τους οποίους 126.000 παραμένουν αγνοούμενοι σήμερα. Ο αριθμός τους συνεχίζει να αυξάνει: στη θητεία του πρώην προέδρου Λόπες Ομπραδόρ, εξαφανίστηκαν 34.358 άνθρωποι και το πρώτο εξάμηνο της προεδρίας της Κλάουντια Σέινμπαουμ ξεπέρασαν τους 6.600.

Μανάδες σκάβουν με τα νύχια

«Είναι μια συστηματική πρακτική, έκφραση ενός βιομηχανικού μηχανισμού πανέτοιμου να ξεφορτωθεί σώματα, να τα εξαφανίσει. Είναι ένα μοντέλο εγκλημάτων που μιλούν για σύστημα με ιεραρχία, μυστικότητα, συνέργεια και πόρους μιας δομής εξαιρετικά σύνθετης», λέει η κοινωνιολόγος Καρολίνα Ρομπλέδο στην Εl País μιλώντας για το πιο πρόσφατο κομμάτι του σπαρακτικού μωσαϊκού των αγνοούμενων στο Μεξικό, που συμπληρώνεται μόνο χάρη στην ατέρμονη αναζήτηση των συγγενών τους, ιδίως των μανάδων, που με νύχια κυριολεκτικά, οργώνουν τα χώματα της χώρας για να βρουν ίχνη των παιδιών τους και μαζί αποδείξεις για εγκλήματα τα οποία με τη συνενοχή κρατικών και πολιτειακών θεσμών θα έμεναν αποσιωπημένα.

Είναι ενδεικτικό πως όταν οι ομάδες συγγενών μπήκαν στο ράντσο Ισαγκίρε του Χαλίσκο, η ιδιοκτησία είχε πριν από έξι μήνες σφραγιστεί από την τοπική Εισαγγελία. Αλλά αυτό που βρήκαν ήταν ένα σκηνικό θανάτου εγκαταλειμμένο, αλλοιωμένο, από όπου είχαν χαθεί πολύτιμα αποδεικτικά στοιχεία: κάποιοι από τους ομαδικούς τάφους είχαν «καθαριστεί», δεν είχε γίνει καμιά ανάλυση των ευρημάτων, δεν είχαν κατηγοριοποιηθεί τα περισσότερα από 1.300 αντικείμενα που βρέθηκαν εκεί, δεν είχαν καν αναζητηθεί μάρτυρες.

Εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια οι οικογένειες των αγνοούμενων ψάχνουν, καταγγέλλουν, κινητοποιούνται, οργανώνουν καραβάνια, συγκεντρώνονται μπροστά σε προέδρους και ποτέ κανείς δεν τους έδωσε σημασία. «Καμιά μεξικανική κυβέρνηση δεν στερείται ευθύνες», λέει η δημοσιογράφος Αρασανσού Αγιάλα Μαρτίνες, συντονίστρια του προγράμματος.

Πού καταλήγουν οι σοροί; Το 2018 εκπονήθηκε ο πρώτος χάρτης των παράνομων νεκροταφείων του Μεξικού. Εκτιμάται πως υπάρχουν περισσότεροι από 5.600 και παρότι το 51% των αγνοούμενων συγκεντρώνεται στις Πολιτείες Γκερέρο, Βερακρούς, Σονόρα, Γουαναχάτο και Χαλίσκο, η γεωγραφία της φρίκης απλώνεται παντού στη χώρα.

«Στην Πόλη του Μεξικού υπάρχουν καθημερινά ευρήματα ανθρώπινων οστών και σωμάτων που πετιούνται στα γύρω δάση, στην Τσιουάουα στους λόφους, στη Σονόρα στην έρημο, στην Ταμαουλίπας σε τόπους εξολόθρευσης, όπου τα καίνε».

Κρατικό άλλοθι η απαγωγή

Ο όρος εξόντωση βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο του πολιτικού αφηγήματος στο Μεξικό. Οι συλλογικότητες αναζητητών χαρακτηρίζουν το ράντσο του Τεουτσιτλάν «στρατόπεδο εξόντωσης», όπως χρησιμοποιούν συνολικά τον όρο για να αναφερθούν στο φαινόμενο των εξαφανίσεων στο Μεξικό, όπου πλέον επικρατεί ένας ζοφερός νεολογισμός: «νεοκτονία», ο αφανισμός των πιο ευάλωτων νέων.

«Είναι στρατόπεδα εξόντωσης οι εκτάσεις γης όπου εκατοντάδες μικροσκοπικά κόκαλα βρίσκονται διάσπαρτα στην έρημο ή σε ομαδικούς τάφους με περισσότερες από δέκα σορούς. Κοινό στοιχείο σε όλα αυτά τα στρατόπεδα είναι η πρόθεση να εξαφανίσουν τελείως το υλικό ίχνος αυτών των σωμάτων, την πιθανότητα ταυτοποίησής τους και την επεξεργασία των στοιχείων που θα επιτρέψουν τη δικαστική δίωξη. Εξοντώνουν το άτομο, την ταυτότητά του και μαζί τις πιθανότητες δικαιοσύνης και αλήθειας», έλεγε στην El País η κοινωνιολόγος Καρολίνα Ρομπλέδο, ιδρύτρια της Ομάδας Κοινωνικής και Ιατροδικαστικής Ανθρωπολογίας του Μεξικού, για έναν όρο που μας ανάγει στη ναζιστική Γερμανία και που όχι τυχαία έχει οδηγήσει να αποκαλέσουν το Τεουτσιτλάν «μεξικανικό Αουσβιτς».

«Η λέξη εξόντωση εμπεριέχει υπερβολή, υπέρβαση ορίων, είναι κάτι πολύ πέρα από αυτό που φανταζόμασταν, από ό,τι είναι πιθανό και αποδεκτό. Κι αυτό το βάρος της έννοιας είναι που θέλουν να προβάλουν οι μητέρες, σαν σήμα κινδύνου».

Ισως ακριβώς γι’ αυτό η πρόεδρος του Μεξικού, Κλάουντια Σέινμπαουμ, αρνείται να το αποδεχτεί, φτάνοντας μάλιστα στο πλαίσιο των προτάσεών της για την αντιμετώπιση του φαινομένου να προωθεί την ταύτιση των καταναγκαστικών εξαφανίσεων με τις απαγωγές: υποβαθμίζοντας έτσι σε κοινό ποινικό αδίκημα ένα έγκλημα που σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, απαράγραπτο και -το κυριότερο- στο οποίο ενέχεται το κράτος, με συνέργειες ή παραλείψεις και μπορεί να είναι υπόλογο σε ένα διεθνές δικαστήριο.