Ergasianews.gr Η δυνατή φωνή του κόσμου της μισθωτής εργασίας!
Έκθεση του Ιδρύματος Pro Asyl και της οργάνωσης Refugees Support Aegean
Από δυσκολία σε δυσκολία συνεχίζουν τη ζωή τους οι άνθρωποι που καταφέρνουν να λάβουν άσυλο στην Ελλάδα, αν και βάσει νόμων δικαιούνται κάθε παροχή που έχει ένας Ελληνας πολίτης. ● Τεράστια γραφειοκρατικά εμπόδια, ανεπαρκής στεγαστική πολιτική και de facto αποκλεισμός από προνοιακά επιδόματα είναι μόνο μερικές από τις διακρίσεις που υφίστανται.
Γραφειοκρατικός Γολγοθάς περιμένει τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες στην Ελλάδα μέχρι να καταφέρουν να αποκτήσουν πρόσβαση σε δικαιώματα και βασικές υπηρεσίες, συχνά με καθυστέρηση που ξεπερνά το ένα έτος μετά την αναγνώρισή τους. Η οργάνωση Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (Refugees Support Aegean – RSA) και το Ιδρυμα Pro Asyl δημοσιοποίησαν χθες αναλυτική έκθεση με τίτλο «Αναγνωρισμένοι πρόσφυγες 2025: Πρόσβαση των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε δικαιολογητικά έγγραφα και κοινωνικά δικαιώματα».
Η έκθεση καταγράφει άλυτα χρονίζοντα προβλήματα που οδηγούν σε πολύμηνες καθυστερήσεις στην έκδοση άδειας διαμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων, όπως και προσκόμματα και διακρίσεις στη χορήγηση ΑΦΜ και ΑΜΚΑ, που είναι αναγκαία για την πρόσβαση σε υπηρεσίες. Επιπλέον, η μεγάλη πλειονότητα των προσφύγων αποκλείεται από τα περισσότερα προνοιακά επιδόματα και από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, τη στιγμή που αναγκάζονται να βγουν από τις προσφυγικές δομές το πολύ ένα μήνα μετά την αναγνώρισή τους και ενώ δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή το νέο ενταξιακό πρόγραμμα Helios+, που παρέχει επιδότηση ενοικίου.
Αλλά και όταν εφαρμοστεί το Helios+, δεν επαρκεί, δεδομένου ότι έχει στόχο την εξυπηρέτηση 4.323 αναγνωρισμένων προσφύγων μέσα στην επόμενη τετραετία, περίπου 1.000 πρόσφυγες τον χρόνο. Το πρόγραμμα «φαίνεται να έχει σχεδιαστεί για κλίμακα εξαιρετικά χαμηλότερη από τις ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού στην Ελλάδα» σημειώνει η έκθεση, δεδομένου ότι ο αριθμός των τριετών ΑΔΕΤ σε ισχύ ανέρχεται σε 83.895, των ετήσιων ΑΔΕΤ σε ισχύ σε 32.572, ενώ το τελευταίο έτος αναγνωρίστηκαν ως πρόσφυγες περισσότερα από 40.000 άτομα. Πολλοί από αυτούς αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο να μείνουν άστεγοι και χωρίς τα προς το ζην.
Η έκθεση καταγράφει αναλυτικά τις καθυστερήσεις και τα προβλήματα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας έκδοσης ή ανανέωσης της Αδειας Διαμονής Ειδικού Τύπου (ΑΔΕΤ). Πρόκειται για την ειδική άδεια διαμονής που δίνεται για τρία χρόνια στους αναγνωρισμένους πρόσφυγες ή για ένα χρόνο σε όσους αποκτήσουν τη λεγόμενη επικουρική προστασία. Η ΑΔΕΤ αποτελεί προϋπόθεση για να αποκτήσουν στη συνέχεια ΑΜΚΑ οι πρόσφυγες, να μπορέσουν να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό, να έχουν πρόσβαση σε εργασία, να θεωρηθεί το γνήσιο της υπογραφής τους και να εξουσιοδοτήσουν δικηγόρο για τη νομική εκπροσώπησή τους, ακόμη και να κυκλοφορούν ελεύθερα στην επικράτεια. Ωστόσο, η υποστελέχωση του ειδικού τμήματος της Υπηρεσίας Ασύλου και ζητήματα συντονισμού με τις εμπλεκόμενες αστυνομικές υπηρεσίες επιφέρουν πολύμηνες καθυστερήσεις στην έκδοση και ιδίως στην ανανέωση των ΑΔΕΤ, που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά το ένα έτος.
Αν και με την κατάθεση της αίτησης για την ανανέωση της ΑΔΕΤ χορηγείται στους δικαιούχους βεβαίωση, η βεβαίωση αυτή δεν υποκαθιστά την ΑΔΕΤ ούτε διασφαλίζει τα δικαιώματά τους και αποτελεί «κενό γράμμα», όπως αναφέρει η έκθεση. Παρ’ όλα αυτά, η έκθεση επισημαίνει ότι η Υπηρεσία Ασύλου εμφανίζεται να παραπλανά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενημερώνοντάς την ότι οι βεβαιώσεις «δίνουν το ίδιο νομικό καθεστώς με αυτό που ίσχυε πριν από την αίτηση ανανέωσης». «Παρά τις εξαγγελίες τους στις αρχές του 2024, οι ελληνικές αρχές δεν έχουν προβεί στις απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των συστημικών αυτών ελλείψεων», επισημαίνει η έκθεση.
Ακόμα μεγαλύτερη φαίνεται να είναι η καθυστέρηση στην ανανέωση των ταξιδιωτικών εγγράφων των αναγνωρισμένων προσφύγων. Από τις 909 εκκρεμείς αιτήσεις ανανέωσης στην Υπηρεσία Ασύλου στα τέλη του 2025, οι 561 εκκρεμούσαν για λιγότερο από έξι μήνες, οι 272 από έξι μήνες έως ένα έτος και οι 76 για περισσότερο από έτος.
Επιπλέον, η κυβέρνηση (ΚΥΑ 10302/2020) απορρίπτει στην πράξη τη χορήγηση ταξιδιωτικών εγγράφων σε πρόσφυγες εναντίον των οποίων έχει ασκηθεί ποινική δίωξη ή έχει υπάρξει καταδικαστική απόφαση με αναστολή για πλημμελήματα, όπως η χρήση πλαστών εγγράφων, χωρίς να συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης, όπως ζητούσε η ευρωπαϊκή οδηγία. Η συγκεκριμένη διάταξη της ΚΥΑ κρίθηκε παράνομη από το ΣτΕ τον περασμένο Ιούλιο, ωστόσο δεν έχει υπάρξει αλλαγή της ρύθμισης.
Από τις αρχές του 2025, αρμόδιο για τη χορήγηση ΑΜΚΑ στους πρόσφυγες είναι το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Μέχρι στιγμής ωστόσο δεν έχει ξεκινήσει η χορήγηση ΑΜΚΑ. Επιπλέον, ο νόμος για τον ΑΜΚΑ καθιστά αδύνατη την απόκτηση ενεργού ΑΜΚΑ για όσους πρόσφυγες δεν έχουν εξασφαλίσει νόμιμη απασχόληση, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης κάθε μη επείγουσας περίθαλψης και συνταγογράφησης φαρμάκων και εξετάσεων, και την κοινωνική πρόνοια, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης.
Οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, που προβλέπεται να έχουν ίσα δικαιώματα με τους Έλληνες πολίτες, αποκλείονται στην πράξη από τα παρακάτω προνοιακά επιδόματα: επίδομα στέγασης (προϋποθέτει νόμιμη και συνεχή διαμονή τουλάχιστον πέντε χρόνια πριν από την αίτηση), επίδομα γέννησης σε μητέρες (προϋποθέτει νόμιμη και συνεχή διαμονή τουλάχιστον 12 χρόνια πριν), μηνιαίο επίδομα παιδιού (προϋποθέτει νόμιμη και συνεχή διαμονή τουλάχιστον πέντε χρόνια πριν), επίδομα ανασφάλιστων υπερήλικων (προϋποθέτει νόμιμη και συνεχή διαμονή τουλάχιστον 15 χρόνια πριν). Τον Ιανουάριο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε προειδοποιητική επιστολή, κινώντας διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Ελλάδας για έμμεσες διακρίσεις κατά των προσφύγων ως προς την πρόσβαση στα κοινωνικά επιδόματα. Δύο χρόνια μετά, όπως επισημαίνει η έκθεση, οι ελληνικές αρχές δεν έχουν πάρει κανένα μέτρο συμμόρφωσης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Ως προς τα διαφημισμένα από την πρώην υφυπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Σοφία Βούλτεψη προγράμματα πρακτικής άσκησης και επαγγελματικής κατάστασης, που τα υλοποιεί μέχρι τον Αύγουστο του 2025 ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης σε συνεργασία με το υπουργείο με χρηματοδότηση από το ταμείο Ανάκαμψης, η έκθεση επισημαίνει ότι δεν έχουν διατεθεί στοιχεία για την εξέλιξη του προγράμματος. «Εξ όσων γνωρίζουμε, οι πληροφορίες που έχουν δημοσιευθεί από τις ελληνικές αρχές σχετικά με τις δράσεις του προγράμματος εστιάζουν κυρίως σε ασκήσεις καταπολέμησης της εμπορίας και πυρόσβεσης, στις εγκαταστάσεις του υπουργείου και σε καμπ», επισημαίνουν οι δύο οργανώσεις.
«Τα διάφορα συστημικά προβλήματα που παρακωλύουν την πρόσβαση στα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στο καθεστώς της διεθνούς προστασίας προκύπτουν κυρίως από νομοθετικά και διοικητικά εμπόδια, όπως οι απαγορευτικές προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση του ΑΜΚΑ, η ανεπάρκεια του κράτους στην επεξεργασία των ανανεώσεων Αδειών Διαμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων ή ο αυθαίρετος αποκλεισμός από τα περισσότερα επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας. Τα εμπόδια αυτά αποδίδονται ευθέως στο κράτος και δεν δύνανται να παρακαμφθούν από τις/τους δικαιούχους, ανεξαρτήτως της προσωπικής προσπάθειας που καταβάλλουν ή της άτυπης υποστήριξης που ήθελε θεωρηθεί ότι δύνανται να αναζητήσουν, ενδεικτικά από κοινότητες», υπογραμμίζει η έκθεση.
Πρωτοφανές αλαλούμ με το πρόγραμμα επιστροφής προσφύγων από τη Γερμανία στην Ελλάδα
Αντιφατικά και συγκεχυμένα παραμένουν τα στοιχεία σχετικά με το διμερές πρόγραμμα επιστροφής αναγνωρισμένων προσφύγων από τη Γερμανία στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την έκθεση, η γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες (BAMF) έχει στείλει επιστολή σε περισσότερους από 2.000 πρόσφυγες που ζουν στη Γερμανία, ενώ είχαν νωρίτερα αναγνωριστεί πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Η επιστολή τούς ενημερώνει ότι, αν ζητήσουν να επιστραφούν στην Ελλάδα, θα μεταφερθούν από το αεροδρόμιο σε κέντρο φιλοξενίας, όπου για τέσσερις μήνες θα τους παρασχεθούν δωμάτιο, πλήρεις συνθήκες και συμβουλευτική και θα μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στο ενταξιακό πρόγραμμα Helios+, που προβλέπει υπηρεσίες και επιδότηση ενοικίου για ένα έτος. Οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να συμπληρώσουν ψηφιακά ερωτηματολόγιο προκειμένου να κριθεί αν δικαιούνται να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα επιστροφής.
Η έκθεση παραθέτει επίσημα στοιχεία της Γερμανίας, σύμφωνα με τα οποία μέχρι τις 6 Μαρτίου το ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν 66 άτομα, από τα οποία τα 34 κρίθηκαν επιλέξιμα. Μέχρι τότε, ένα άτομο είχε επιστραφεί στην Ελλάδα. Η πραγματικότητα όμως αποδεικνύεται πολύ διαφορετική από αυτά που εξαγγέλλει το γερμανικό κράτος στην επιστολή του προς τους πρόσφυγες. Η έκθεση σημειώνει ότι πρόσφυγας από το Ιράν, με το ψευδώνυμο Μπεχρούζ, με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, είχε συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο ενόσω ήταν διοικητικά κρατούμενος στη Γερμανία και κρίθηκε επιλέξιμος, ενώ ενημερώθηκε ότι δρομολογείται η παραλαβή του από το αεροδρόμιο και η μεταφορά του σε δομή φιλοξενίας. Ωστόσο, κατά την άφιξή του ο Μπεχρούζ κρατήθηκε για λίγη ώρα για λόγους ταυτοποίησης και στη συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος χωρίς να του δοθούν άλλες πληροφορίες.
Οσα διηγούνται οι δύο οργανώσεις δείχνουν αν μη τι άλλο την ασύγγνωστη προχειρότητα με την οποία σχεδιάστηκε και υλοποιείται το πρόγραμμα, αν δεν πρόκειται για καθαρό εμπαιγμό. Αναφέρει η έκθεση: «Δεν εμφανίστηκε εκπρόσωπος του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) ή άλλης οργάνωσης για να τον παραλάβει από το αεροδρόμιο. Κατόπιν επικοινωνίας του δικηγόρου του με τον ΔΟΜ την επομένη, ο Μπεχρούζ πληροφορήθηκε από τον ΔΟΜ ότι το πρόγραμμα υποστήριξης του BAMF αφορά αποκλειστικά τις επιστροφές μέσω του Αερολιμένα Θεσσαλονίκης και ότι θα χρειαστεί έγκριση του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου για τη μεταφορά του στη Βόρεια Ελλάδα και σε δομή φιλοξενίας. Ο Μπεχρούζ απευθύνθηκε απευθείας στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης και δεν έλαβε ανταπόκριση, στερούμενος σταθερή διαμονή και στοιχειώδη υποστήριξη, παρά μόνο δύο ημέρες αργότερα, οπότε του επισημάνθηκε από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ότι οι ελληνικές αρχές δεν είχαν ενημερωθεί από τις γερμανικές αρχές για την επιστροφή του».
