Αμήχανοι μπροστά στον θάνατο, θαρραλέος μπροστά στην ασθένεια

Το «Πριν το τέλος» του Γερμανού Ματίας Γκλάσνερ εξερευνά την έννοια του θανάτου και τη διαβρωτική του παρουσία στην καθημερινότητα μιας οικογένειας. Κι όμως, δεν είναι ο φυσικός θάνατος που κατέχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό το ωμό και αδυσώπητο δράμα. Είναι ο ψυχικός θάνατος, αυτός που κληροδοτείται αθόρυβα από τους γονείς στα παιδιά | Το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Σμιλεμένες ψυχές» του Σταύρου Ψυλλάκη είναι ένα συγκινητικό πορτρέτο του Ελβετού οδοντιάτρου και φιλέλληνα Ζιλιέν Γκριβέλ, που επί 26 χρόνια επισκεπτόταν την Ελλάδα δύο φορές τον χρόνο για να φροντίζει δωρεάν τα δόντια των χανσενικών στο Νοσοκομείο Λοιμωδών Νόσων «Η Αγία Βαρβάρα». Ενα λιτό, πολύτιμο ντοκουμέντο για τις επόμενες γενιές που εστιάζει στην ουσία κι αποφεύγει την παγίδα της μελοδραματικής προσέγγισης 

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ: «Εμείς: μια ταινία για τον Bloody Hawk» το ντοκιμαντέρ των Στέλιου Κοτιώνη και Ορέστη Πλακιά | «Ο ερασιτέχνης» σε σκηνοθεσία Τζέιμς Χόις | «Ασυνήθιστες φίλες» της Πατρίσια Μάζου | «Καγιάρα: ηρωίδα των Ινκας» του Σέζαρ Ζελάντα | «Φαντάσματα από το παρελθόν» σε σκηνοθεσία Τζονατάν Μιλέ | «Πανίδα» της Στρατούλας Θεοδωράτου | «Τα αλεπουδάκια» του  Γκιγιόμ Μαϊντατσέφσκι | «Ο γύρος του κόσμου του μικρού Γκρίζλι» σε σκηνοθεσία Βασίλι Ροβένσκι

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Πριν το τέλος
(Dying, Γερμανία, 2024, 180’)

● Σκηνοθεσία: Ματίας Γκλάσνερ
● Ηθοποιοί: Λαρς Αϊντινγκερ, Λίλιθ Στάνγκενμπεργκ, Κορίνα Χαρφούχ

Το νέο έργο του Γερμανού σκηνοθέτη Ματίας Γκλάσνερ, το οποίο απέσπασε την Αργυρή Αρκτο Σεναρίου στο 74ο Φεστιβάλ Βερολίνου και το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στα Γερμανικά Βραβεία Κινηματογράφου 2024, είναι ένα υπαρξιακό δράμα που ισορροπεί με δεξιοτεχνία ανάμεσα στην τραγωδία και τη μαύρη κωμωδία. Η ταινία του δεν εξερευνά απλώς την έννοια του θανάτου, αλλά εστιάζει εξίσου στο «πριν» και στο «μετά», στον αντίκτυπό του, στη διαβρωτική του παρουσία μέσα στην καθημερινότητα.

Η Λίσι ανακουφίζεται όταν ο άντρας της, που υποφέρει από άνοια, κλείνεται σε γηροκομείο. Ομως η ελευθερία της δεν θα κρατήσει καθώς διάφορα προβλήματα υγείας την «προειδοποιούν» ότι δεν της απομένει και πολύς χρόνος. Ο γιος της, ένας μαέστρος γύρω στα 40, εργάζεται πάνω σε μια σύνθεση με τίτλο «Πεθαίνοντας», ενώ η κόρη της μπλέκει σε μια παράνομη σχέση που ενισχύει την αγάπη της για το αλκοόλ. Tι συμβαίνει όταν τα αποξενωμένα μέλη της οικογένειας συναντιούνται επιτέλους ξανά καθώς ο θάνατος εμφανίζεται στο κατώφλι;

Με διάρκεια σχεδόν τριών ωρών και χωρισμένη σε πέντε κεφάλαια, η ταινία του Ματίας Γκλάσνερ «φορτώνει» την αφήγηση με υπαρξιακές αναζητήσεις, χτισμένες πάνω σε καλοδουλεμένους χαρακτήρες και πλαισιωμένες από υποδειγματικές ερμηνείες. Από την πρώτη κιόλας σκηνή, ο σκηνοθέτης προειδοποιεί: αυτό που θα ακολουθήσει δεν είναι μελόδραμα, ούτε μια προσπάθεια ωραιοποίησης της ανθρώπινης κατάρρευσης. Αντιθέτως, είναι μια σκληρή, ρεαλιστική ταινία που φέρνει τον θεατή πρόσωπο με πρόσωπο με την απογυμνωμένη πραγματικότητα: τον θάνατο, τη φθορά του σώματος και την αποσύνθεση της ψυχής.

Κι όμως, δεν είναι ο φυσικός θάνατος που κατέχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό το ωμό και αδυσώπητο δράμα. Είναι ο ψυχικός θάνατος, αυτός που κληροδοτείται αθόρυβα από τους γονείς στα παιδιά. Η απουσία συναισθημάτων ή η αδυναμία έκφρασής τους, η σύγκρουση με την εξάρτηση, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας που φωλιάζουν βαθιά και μόνιμα στην ψυχή, συνιστούν τον αόρατο ιστό με τον οποίο υφαίνεται η ταινία κάτω από την επιφάνεια του βιολογικού τέλους. Η επιθυμία για επανασύνδεση, η προσδοκία μιας λύτρωσης που δεν θα έρθει ποτέ, αποτελούν τον δραματουργικό πυρήνα του έργου. Ο Γκλάσνερ διαχειρίζεται με δεξιοτεχνία τις πολλαπλές αφηγηματικές γραμμές και τους χαρακτήρες, σκηνοθετώντας με στιβαρότητα και ακρίβεια. Η κάμερά του δεν παρεμβαίνει· παρατηρεί. Καταγράφει ανθρώπους που ζουν, αγωνίζονται, επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη, μέχρι να φτάσουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στο τέλος. Ωστόσο, ακόμη και μέσα σε αυτή τη σκοτεινή και ασφυκτική τοιχογραφία, αναδύεται ένα ιδιότυπο χιούμορ – μαύρο, κοφτερό, σαρδόνιο. Ενα χιούμορ που δεν αποδυναμώνει το υπαρξιακό βάρος του έργου, αλλά αντίθετα αναδεικνύει τη βαθύτερη ειρωνεία της ανθρώπινης κατάστασης.

Η τρίωρη διάρκεια της ταινίας και η μερικές φορές έντονη προσπάθεια του Γκλάσνερ να σοκάρει ή έστω να προκαλέσει, καθιστούν την ταινία μια εμπειρία απαιτητική για τον θεατή. Από ένα σημείο και μετά, η επανάληψη συγκεκριμένων μοτίβων δημιουργεί την εντύπωση μιας αφηγηματικής εξάντλησης· άλλωστε ο σκηνοθέτης έχει ήδη διατυπώσει, μέσα στις δύο πρώτες ώρες, όλα όσα επιθυμεί να πει – και πραγματικά έχει ήδη πει πολλά για την ευαίσθητη φύση του ανθρώπου.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Σμιλεμένες ψυχές
(Ελλάδα, 2025, 89’)

● Σκηνοθεσία: Σταύρος Ψυλλάκης

Στο νέο του ντοκιμαντέρ ο Σταύρος Ψυλλάκης («Αλλος Δρόμος δεν υπήρχε», 2009, 87’) συνθέτει ένα συγκινητικό, λεπτομερές και βαθιά ανθρώπινο πορτρέτο του Ελβετού οδοντιάτρου και φιλέλληνα Ζιλιέν Γκριβέλ, ο οποίος από το 1972 μέχρι και το 1998 επισκεπτόταν την Ελλάδα δύο φορές τον χρόνο για να φροντίζει δωρεάν τα δόντια των χανσενικών (λεπρών) στο Νοσοκομείο Λοιμωδών Νόσων «Η Αγία Βαρβάρα».

Ακολουθώντας από κοντά τον Ζιλιέν Γκριβέλ, ο οποίος διαβάζει αποσπάσματα από τα προσωπικά του ημερολόγια και ζωντανεύει τις μνήμες του, και αξιοποιώντας πολύτιμο αρχειακό υλικό –κυρίως συνεντεύξεις του Μανώλη Φουντουλάκη, πρώην χανσενικού και στενού φίλου του Ελβετού γιατρού– ο Σταύρος Ψυλλάκης ξετυλίγει την προσωπική διαδρομή ενός ανθρώπου που πρόσφερε την αρωγή του με αυταπάρνηση, αψηφώντας τις προκαταλήψεις και τον φόβο της εποχής γύρω από τη νόσο, για να σταθεί δίπλα στους συνανθρώπους του.

Ο πυρήνας της αφήγησης δεν είναι η νόσος καθαυτή, αλλά η στάση των ανθρώπων απέναντι σε αυτή. Μέσα από τη φιλία του με τον Φουντουλάκη –μια σχέση γεμάτη ειλικρίνεια, στοργή και αμοιβαίο σεβασμό– ο Γκριβέλ αναδεικνύεται όχι μόνο ως γιατρός, αλλά ως συμμέτοχος στην ανθρώπινη εμπειρία του πόνου, της περιθωριοποίησης και, εν τέλει, της λύτρωσης. Η ασθένεια, όπως αναδεικνύεται στο ντοκιμαντέρ, δεν είναι το πιο οδυνηρό φορτίο που φέρουν οι χανσενικοί, είναι το κοινωνικό στίγμα, η εγκατάλειψη, η λήθη.

Το υπέροχο πορτρέτο που «σμιλεύει» ο Ψυλλάκης είναι λιτό, ένα πολύτιμο ντοκουμέντο για τις επόμενες γενιές. Εστιάζει στην ουσία, αποφεύγει την παγίδα της μελοδραματικής προσέγγισης και δημιουργεί ένα ντοκιμαντέρ στοχαστικό, ποιητικό, που μιλά για τη δύναμη της ανιδιοτελούς πράξης και τη σημασία τού να προσφέρουμε στους συνανθρώπους μας.

Οι «Σμιλεμένες ψυχές» απέσπασαν τρία βραβεία στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: το βραβείο FIPRESCI της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου για ελληνικό ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους του Διαγωνιστικού Προγράμματος, το Βραβείο της Επιτροπής Νεότητας των Φοιτητών Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και το βραβείο της ΕΡΤ.

ΠΑΙΖΟΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ:

Εμείς: μια ταινία για τον Bloody Hawk
(Ελλάδα, 2025, 101’)

● Σκηνοθεσία: Στέλιος Κοτιώνης & Ορέστης Πλακιάς

Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τον ράπερ-φαινόμενο στη μεγάλη του καλοκαιρινή περιοδεία, από την Αθήνα ώς την Ξάνθη. Σπάνιο αρχειακό υλικό και πλάνα από φανς συνθέτουν ένα εκρηκτικό πορτρέτο, που επιβεβαιώνει πως η μουσική είναι η πιο δυνατή μορφή έκφρασης.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Ο ερασιτέχνης
(The Amateur, ΗΠΑ, 2025, 123’)

● Σκηνοθεσία: Τζέιμς Χόις
● Ηθοποιοί: Ράμι Μάλεκ, Ρέιτσελ Μπρόσναχαν, Κατρίνα Μπαλφ, Τζον Μπέρνθαλ

Ο Τσάρλι Χέλερ είναι ένας πανέξυπνος αλλά βαθιά εσωστρεφής υπάλληλος της CIA που εργάζεται ως ειδήμων στο σπάσιμο κωδίκων σε ένα υπόγειο στα κεντρικά γραφεία στο Λάνγκλεϊ. Η ζωή του ανατρέπεται όταν η γυναίκα του σκοτώνεται σε τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο. Οταν οι προϊστάμενοί του αρνούνται να αναλάβουν δράση, εκείνος παίρνει την κατάσταση στα χέρια του.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Ασυνήθιστες φίλες

● Σκηνοθεσία: Πατρίσια Μάζου
● Ηθοποιοί: Ιζαμπέλ Ιπέρ, Αφσιά Χερζί

Η Ιζαμπέλ Ιπέρ υποδύεται μια πρώην χορεύτρια που ζει μόνη στο Μπορντό. Κατά την επίσκεψή της στη φυλακή, όπου κρατείται ο σύζυγός της, γνωρίζει μια νεαρή μητέρα που επισκέπτεται κι εκείνη τον κρατούμενο άντρα της. Παρά τις διαφορές τους, μεταξύ τους αναπτύσσεται μια αναπάντεχη φιλία.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Καγιάρα: ηρωίδα των Ινκας
(Kayara, Περού, Ισπανία, 2025, 90’)

● Σκηνοθεσία: Σέζαρ Ζελάντα
● Με τις φωνές των: Eλενας Δελακούρα, Κωνσταντίνου Κλαυδιανού, Στέλιου Ψαρουδάκη, Ακίνδυνου Γκίκα

Σε μια αυτοκρατορία όπου μόνο οι άντρες μπορούν να γίνουν τσάσκι -αγγελιαφόροι των Ινκας- η νεαρή Καγιάρα τολμά να αψηφήσει τους κανόνες και να διεκδικήσει τη θέση της.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Φαντάσματα από το παρελθόν
(Ghost Trail, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, 2024, 106’)

● Σκηνοθεσία: Τζονατάν Μιλέ
● Ηθοποιοί: Ανταμ Μπεσά, Ταουφίκ Μπαρχόμ, Τζούλια Φραντς Ρίχτερ

Ο Χαμίντ είναι μέλος μιας μυστικής ομάδας που καταδιώκει τους ηγέτες του συριακού καθεστώτος οι οποίοι έχουν τραπεί σε φυγή. Η αποστολή του τον οδηγεί στη Γαλλία, στα ίχνη του πρώην βασανιστή του. Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Πανίδα
(Ελλάδα, 2025, 110’)

● Σκηνοθεσία: Στρατούλα Θεοδωράτου
● Ηθοποιοί: Ελενα Μαυρίδου, Αντώνης Μυριαγκός, Γιώργος Μωρόγιαννης

Μια φωτορεπόρτερ, ένας αρχιτέκτονας και ο ηλικιωμένος, ανοϊκός πατέρας του εγκλωβίζονται στο κέντρο της Αθήνας, μια μέρα που εκτυλίσσονται εκτεταμένα και αόριστα επεισόδια. Η αναγκαστική συμβίωση έχει απρόβλεπτη εξέλιξη και καθώς η ώρα περνά, αναδύονται ιδεολογικές συγκρούσεις, σχέσεις εξάρτησης και συσσωρευμένος θυμός.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Τα αλεπουδάκια
(Kina & Yuk, Γαλλία, Ιταλία, Καναδάς, 2023, 85’)

● Σκηνοθεσία: Γκιγιόμ Μαϊντατσέφσκι
● Ελληνική αφήγηση: Ανδριανή Κασκέτα

Δύο αλεπούδες ετοιμάζονται να γίνουν γονείς για πρώτη φορά, σε μια εποχή που η υπερθέρμανση του πλανήτη αλλάζει τους κανόνες για όλους.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

Ο γύρος του κόσμου του μικρού Γκρίζλι
(The Big Trip 3: Race Around the World, Ρωσία, 2024, 85’)

● Σκηνοθεσία: Βασίλι Ροβένσκι
● Με τις φωνές των: Κώστα Τερζάκη, Τάσου Νταπαντά

Ο Μικ Μικ και ο Οσκαρ πίστευαν ότι επιτέλους θα απολάμβαναν λίγη ηρεμία… μέχρι που μια νέα γκάφα του πελαργού τούς φέρνει ένα μωρό που δεν θα έπρεπε να είναι εκεί! Χωρίς δεύτερη σκέψη, ξεκινούν μια αποστολή για να το παραδώσουν στην αληθινή του οικογένεια.