Η τέχνη στα 64 τετράγωνα

Σε λίγες μέρες η εμβληματική αίθουσα εκδηλώσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών θα γεμίσει σκακιέρες. Από πάνω τους θα σκύβουν περίφημοι σκακιστές πασχίζοντας να λύσουν τα προβλήματα του 18ου Πανευρωπαϊκού Πρωταθλήματος λύσης σκακιστικών προβλημάτων. Το σκάκι είναι μια έννοια προσιτή σε όλους. Το καλλιτεχνικό σκάκι ωστόσο είναι κάτι που λίγοι γνωρίζουν, συνήθως οι πιο μυημένοι με το είδος. Όσοι όμως το γνωρίζουν το αγαπούν με το ίδιο πάθος που αγαπάει κανείς τα σπορ και την τέχνη. 

Τι είναι το καλλιτεχνικό σκάκι; Έχει καταρχήν να κάνει με την σύνθεση, δηλαδή την δημιουργία, σκακιστικών θέσεων που ονομάζονται σκακιστικά προβλήματα. Αυτά δεν είναι θέσεις που προέκυψαν σε μια παρτίδα δύο αντιπάλων στην σκακιέρα, αλλά κατασκευασμένες, αφού γεννήθηκαν από την δημιουργική φαντασία ενός σκακιστή, που τον ονομάζουμε συνθέτη», όπως γεννιέται ένα κομμάτι μουσικής από έναν μαέστρο. Ένα σκακιστικό πρόβλημα ζητάει από κάποιον (που τον ονομάζουμε «λύτη») να το λύσει σωστά σύμφωνα με την εκφώνησή του (πχ «ματ σε 2 κινήσεις», «παίζουν τα λευκά και νικούν» κ.ό.κ). Η σύνθεση σκακιστικών προβλημάτων έχει ιστορία αιώνων (τα πρώτα συναντιούνται σε αραβικά χειρόγραφα του πρώιμου μεσαίωνα), οι διαγωνισμοί λύσης ωστόσο δεν αριθμούν παρά ζωή μερικών δεκαετιών.     

Πολλά προβλήματα διαφορετικών ειδών και υψηλής δυσκολίας προκαλούν τα σκακιστικά μυαλά στους διεθνείς διαγωνισμούς. Στο φετινό 18ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Αθήνας (25-27 Απρίλη) θα συμμετέχουν γύρω στους 100 λύτες από 18 χώρες, ανάμεσά τους 5 παγκόσμιοι πρωταθλητές στην λύση και όλοι σχεδόν οι κορυφαίοι του είδους. Μέσα σε αυτούς και ο καλύτερος Έλληνας λύτης, ο διεθνής μαιτρ (ΙΜ) Νίκος Σιδηρόπουλος (νούμερο 6 στην Παγκόσμια κατάταξη και χάλκινο μετάλλιο στο τελευταίο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα) που θα ηγηθεί της Ελληνικής Ομάδας.

Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που η Ελλάδα αναλαμβάνει να διοργανώσει διαγωνισμούς τέτοιου βεληνεκούς, αφού έχουν προηγηθεί τα Πανευρωπαϊκά του 2016 και 2019 (ξανά Αθήνα), αλλά και τα Παγκόσμια Πρωταθλήματα Λύσης 2004 (Χαλκιδική), 2005 (Ερέτρια), 2007 (Ρόδος), 2010 (Κρήτη) και 2021 (Ρόδος). Φέτος όμως το Πρωτάθλημα έχει ένα πρόσθετο ενδιαφέρον, μιας και αποτελεί την αρχή ενός διετούς κύκλου αγώνων που ονομάζεται WFCC FUJAIRAH GRAND PRIX 2025-26, με σημαντικά χρηματικά έπαθλα από τον χορηγό, που δεν είναι άλλος από τον πρίγκιπα της Fujairah των Η.Α.Ε. Μ.bin Hamad Al Sharqi.

Στους αγώνες αυτούς θα υπάρχει διπλή βαθμολογία, μία ατομική και μία ομαδική (οι ομάδες είναι τετραμελείς και εκπροσωπούν την εκάστοτε χώρα). Τα φαβορί για τον ατομικό τίτλο είναι ο εκπληκτικός Ρώσος γκρανμέτρ Ντανίλα Παβλόβ και οι Πολωνοί σούπερ σταρ Κάσπερ Πιορούν και Πιοτρ Μούρτζια. Στις ομάδες θα κονταροχτυπηθούν για την πρώτη θέση οι Πολωνοί (με 3 πρωταθλητές στην σύνθεσή τους) με τους πανίσχυρους και έμπειρους Σέρβους. Η καλύτερη θέση που έχει λάβει η Εθνική Ελλάδας σε Πανευρωπαϊκούς Λύσης είναι η 7η από την περσινή διοργάνωση της Γερμανίας, αλλά φέτος φιλοδοξεί να σκαρφαλώσει πιο ψηλά, έχοντας στην σύνθεσή της εκτός από τους 3 πρώτους του Πανελληνίου Πρωταθλήματος (Σιδηρόπουλος, Κονιδάρης, Μενδρινός) και τον γκρανμέτρ Σταμάτη Κούρκουλο πρωταθλητή Ελλάδας στο αγωνιστικό σκάκι (ΟΤΒ). Θα λύσουν φυσικά και αρκετοί άλλοι Έλληνες εκτός της πρώτης ομάδας, μεταξύ των οποίων ο γκρανμέτρ στο ΟΤΒ Ευγένιος Ιωαννίδης και η φετινή πρωταθλήτρια Ελλάδας γυναικών Ζέττα Γράψα.

Τα τελευταία χρόνια το σκάκι γνωρίζει μια παγκόσμια άνθιση και κερδίζει διαρκώς καινούριους φίλους. Κάτι ανάλογο, αν και σε μικρότερη κλίμακα, ισχύει και με το παρακλάδι του, το καλλιτεχνικό σκάκι. Τι είναι αυτό που προσελκύει όλο και περισσότερους σκακιστές στην σύνθεση και στην λύση σκακιστικών προβλημάτων; Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε επιγραμματικά. Καταρχήν το ότι οι αγώνες έχουν σχετικά σύντομη διάρκεια, συνήθως 1-3 μέρες και άρα μειώνονται τα κόστη και ο κόπος. Δεύτερον, επειδή πάντα ένα σκακιστικό πρόβλημα είναι μια πρόκληση για το διαρκώς ανήσυχο και διερευνητικό πνεύμα ενός σκακιστή. Τρίτον, επειδή αντίθετα με την ζωή, αλλά και με τις θέσεις στην σκακιστική παρτίδα, εδώ πάντα υπάρχει μια λύση, απλά είναι κρυφή και πρέπει να την ανακαλύψεις σαν κυνηγός θησαυρού, κάτι που σε ανταμείβει με την αντίστοιχη ικανοποίηση! Και τέλος, το σημαντικότερο: η απαράμιλλη ομορφιά! Οι σκακιστικές συνθέσεις συνδυάζουν τόσο στρατηγικά όσο και τακτικά στοιχεία του σκακιού σε μια βαθιά και καλλιτεχνική αλληλοσύνδεση, τόσο αρμονική που η λύση τους προκαλεί ανάλογο αισθητικό αποτέλεσμα με το να θαυμάζουμε έναν πίνακα ζωγραφικής ή να διαβάζουμε ένα όμορφο ποίημα ή να ακούμε μια εξαίσια μελωδία! 

Αν είναι η ομορφιά να σώσει τον κόσμο μας, το καλλιτεχνικό σκάκι το δίχως άλλο βρίσκεται στον σωστό δρόμο! Ιδού λοιπόν η τέχνη στα 64 τετράγωνα!   

Πληροφορίες:

Διοργάνωση: 18ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα λύσης σκακιστικών προβλημάτων
Χώρος: Αίθουσα εκδηλώσεων Καποδιστριακού  Πανεπιστημίου Αθηνών
Ημερομηνίες: 25-27/4/2025
Ηλεκτρονικές διευθύνσεις: https://www.ecsc2025.com/, https://kallitexniko-skaki.blogspot.com/, https://www.wfcc.ch/.

*Ο Παναγιώτης Κονιδάρης, φαρμακοποιός στο Μεγανήσι, είναι τρεις φορές πρωταθλητής Ελλάδας στη λύση σκακιστικών προβλημάτων και μέλος της Εθνικής Ελλάδας στο 18ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που θα φιλοξενηθεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών