«Η εποχή ξυπνά μέσα μας ζωικά ένστικτα»

Μας συστήνεται ως μια σκληρή αθηναϊκή ιστορία που διαδραματίζεται ένα απόγευμα στο διαμέρισμα ενός διακεκριμένου καθηγητή στην Κυψέλη. Καλεσμένοι δύο μεταπτυχιακοί του φοιτητές, προφανώς θαυμαστές. Πιστεύουν ότι ο καθηγητής τους βρίσκεται μπροστά σε ένα μανιφέστο που θα φέρει την κοινωνική ανατροπή. Η ανατροπή έρχεται όταν τα ταπεινά ένστικτα παίρνουν το πάνω χέρι, καταλύοντας τον λόγο και αποκαλύπτοντας το κανιβαλικό πρόσωπο της βίας.

Το έργο «Αγριοι» που ανεβαίνει από τις 28 Απριλίου στο θέατρο «Τζένη Καρέζη», υπογράφει ο γνωστός για τον ωμό ρεαλισμό του Γιώργος Παλούμπης με τον Μανώλη Μαυροματάκη στον ρόλο του πρωταγωνιστή αλλά και συνομιλητή μας.

● Ποιοι είναι οι άγριοι; Ποιοι τα θύματα και ποιοι οι θύτες

Αγριοι τελικά είναι όλοι. Ο Παλούμπης, απ’ ό,τι έχω καταλάβει, γράφει για ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν και μεγάλες πιθανότητες να τη γλιτώσουν: θα πέσουν στην αγριότητα. Εδώ έχει ανθρώπους οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να υπάρξει στη ζωή, που, θεωρητικά κι από μια απόσταση, μιλάνε για το πώς ένας κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος και μετά πέφτουν και τελικά συνθλίβονται.

● Η κοινωνία κάνει άγριους τους ανθρώπους ή είμαστε άγριοι από τη φύση μας;

Υπάρχει μια αλληλεπίδραση με το σύστημα. Από ένα σημείο και μετά το χάνεις. Το βλέπεις μέσα στη ζωή. Ζούμε με την έντονη πίεση της πραγματικότητας και βλέπεις ότι πλέον χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να μην πέσεις μέσα στην περιοχή της αγριότητας και της βίας.

● Η βία δεν είναι όμως η εύκολη λύση;

Η εποχή μας σπρώχνει στον ατομισμό ξυπνώντας ζωικά ένστικτα. Αγρια πράγματα.

● Είναι το ίδιο η βία του ισχυρού με τη βία του ανίσχυρου;

Οχι δεν είναι. Η βία που έχει ο «από πάνω» είναι πολύ πιο άμεση και υπάρχει μια διαδικασία, όπως το «όλοι μαζί τα φάγαμε» που δίνει τη βάση στον «από πάνω» να την ασκήσει. Το θέμα είναι στην τέχνη τι κάνουμε, πώς την αναπαριστούμε. Είναι δουλειά της τέχνης να μπορείς να δεις διόδους, αλλά πού είναι το αυτό το καλό παράδειγμα που σου επιτρέπει την ενατένιση;

● Αλλωστε η βία δεν φέρνει βία;

Ναι, οπότε κάποια στιγμή λες «θέλω να τη σταματήσω», αλλά πιέζεσαι από αδιέξοδα και απελπισία- ειδικά αυτήν την εποχή αυτό ισχύει παγκοσμίως. Και τι κάνεις; Είναι δύσκολο να καταφέρεις έστω και για λίγο να κρατήσεις την ψυχραιμία σου, τη λογική και την καρδιά σου ανοιχτή, αλλά και να μπορέσεις να πιαστείς από κάπου... Είναι πολύτιμο να υπάρχει ένα άλλο παράδειγμα. Να συναντήσεις κάποιο πρόσωπο που δεν έχει τον φόβο και τον θυμό πάνω του χαραγμένο, να μπορείς να πεις μια «καλημέρα» και να πιάσεις μια κουβέντα, αφήνοντας πίσω προκαταλήψεις ότι αυτός είναι καλύτερος ή χειρότερος, όλα αυτά που υποσυνείδητα έχουμε μέσα μας. Είναι αναγκαίο κι αυτό δεν μπορείς να το κάνεις μόνος σου. Θέλει τουλάχιστον άλλον ένα. Ολοι μας είμαστε φοβισμένοι και θέλουμε να διασφαλίσουμε το συμφέρον μας, αλλά έτσι δεν γίνεται δουλειά. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια συνθήκη για να συνυπάρχουμε.

● Θεωρείτε τυχαίο ότι στις ειδήσεις η βία αποκτά ορατότητα και ανακυκλώνεται;

Είναι στοχευμένο, αυτό είναι σαφές. Ακόμη και για ένα ωραίο πράγμα να μιλήσουν, το κάνουν με τρόπο άγριο, γιατί αυτό «πουλάει». Ο κόσμος με έναν τρόπο το βλέπει για να αποενοχοποιηθεί ο ίδιος από αυτό που υπάρχει μέσα μας: λέει «αν εσύ που είσαι τόσο ορατός και ευπρόβλητος είσαι έτσι, δικαιούμαι κι εγώ να το έχω - δεν είναι κακό». Κι έτσι αναπαράγεται. «Αν έχεις θυμό εσύ, που τα έχεις όλα και είσαι στην εξουσία, τότε δικαιούμαι να είμαι θυμωμένος». Κι αυτό κλείνει τον άνθρωπο στον εαυτό του...

● Και τον κάνει άγριο ζώο;

Στην παράσταση το μισό έργο είναι ο λόγος, οι άνθρωποι προσπαθούν να διαχειριστούν τη σχέση τους μέσω του λόγου, κρύβοντας τον εαυτό τους μέσα από αυτόν. Βλέπεις πόσο σημαντικά είναι σε μια κοινωνία τα προσχήματα, διαφορετικά θα κυκλοφορούσαμε με τα άντερα έξω... Στο έργο προσπαθούμε μέσα από τον λόγο να βρούμε έναν καλύτερο κόσμο και μετά αρχίζει ο βρυχηθμός, το παραλήρημα, ο φόβος, ο θυμός, οι άναρθρες κραυγές... Κι εκεί βλέπεις πόσο εύκολα, ακόμη κι αν προσπαθείς για το αντίθετο, μπορείς να περιπέσεις σε αυτή τη ζωώδη κατάσταση. Ενα άλλο παράδειγμα είναι η ματσίλα, η εξουσία της βίας και του φόβου, όχι ως ένα «αρχαιολογικό» πράγμα, αλλά ως ένα κοινωνικό φαινόμενο, όπως αυτό που έγινε σε ένα φεστιβάλ μαθητικού θεάτρου, όπου κάποιος γονιός κάλεσε την αστυνομία επειδή δεν του άρεσε αυτό που παιζόταν και ήρθε η αστυνομία ένοπλη για να πάρει τα στοιχεία των εκπαιδευτικών. Πριν από 20-30 χρόνια δεν θα διανοούμασταν ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο, έχοντας ζήσει μια χούντα όπου αυτό ήταν η καθημερινότητα, αλλά ξέραμε ότι αυτό ήταν και δικτατορία. Οταν αυτό γίνεται τώρα σε περίοδο δημοκρατίας, λες «εντάξει κάτι δεν πάει καλά».

● Το «ωραιότερο» του είδους πάντως, έγινε στις ΗΠΑ όπου απέλυσαν εκπαιδευτικό με την κατηγορία επίδειξης πορνό επειδή μίλησε στους μαθητές για τον Δαβίδ του Μικελάντζελο.

Δεν είμαι οπαδός του ρεαλιστικού θεάτρου και της απεικόνισης της βίας επί σκηνής κι έχω προβληματιστεί γιατί το κοινό να θέλει να δει κάτι που του θυμίζει τη ζωή του, ίσως επειδή όταν βλέπεις κάτι που σου είναι οικείο, ακόμη και άσχημο να είναι, νιώθεις μια ανακούφιση, νιώθεις να σε προβληματίζει αλλά να λειτουργεί και σαν λύτρωση. Θα ήθελα να δω κάτι που να με κάνει να δραπετεύσω στην περιοχή της φαντασίας, που θα μου ξαναθυμίσει τους καλούς λόγους για να ζω, αλλά ίσως και η αντίθετη λειτουργία να δουλεύει. Οπως όταν έχεις την υποψία ότι κάτι κακό συμβαίνει και όταν γίνεται συγκεκριμένο και το μαθαίνεις αισθάνεσαι καλύτερα απ’ ό,τι όταν ήσουν στην αβεβαιότητα. Ισως δίνει στον κόσμο μια ανακούφιση και μέσα από αυτήν να μπορεί να σκεφτεί γιατί γίνονται όσα γίνονται. Μπορείς καλύτερα να το συνειδητοποιήσεις όταν καθρεφτιστείς σε μια κατάσταση, και αυτή είναι η θεατρική λειτουργία. Κάπως το ζεις εκείνη την ώρα, βλέπεις μια ζωντανή αναπαράσταση, δεν στο περιγράφει κάποιος θεωρητικά και μπορείς να δεις ότι το κακό παραμονεύει και μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή.

ℹ️ «Αγριοι», Θέατρο Τζένη Καρέζη (Ακαδημίας 3, Αθήνα, 2103636144). Κείμενο - σκηνοθεσία: Γιώργος Παλούμπης | Σκηνογράφος - ενδυματολόγος: Νατάσσα Παπαστεργίου | Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Κλωτσοτήρας | Μουσική: Αλέξανδρος Καζάκος | Παίζουν: Φώτης Λαζάρου, Δάφνη Λιανάκη, Εκτορας Λιάτσος, Μανώλης Μαυροματάκης, Μιχαήλ Ταμπακάκης, Χριστίνα Μαριάνου | Δευτέρα έως Πέμπτη, στις 21:00, από 28 Απριλίου | Εισιτήρια 15- 22€. Προπώληση στο ταμείο του Θεάτρου και στο more.com