Από την Αμερική | ΕΦΣΥΝ

Λος Αντζελες. Στο λεωφορείο που μπαίνω στο Μπέβερλι Χιλς με προορισμό το κέντρο της πόλης του Λος Αντζελες, ρωτώ τον Κινέζο οδηγό αν οι υπερήλικες έχουν κάποια έκπτωση στο εισιτήριο. «Κόψε την πλάκα, εσύ δεν είσαι πάνω από 60», μου λέει. Του λέω πως είμαι 80 και μόνο ταυτότητα που δεν μου ζήτησε. «Πέρνα», μου κάνει. «Πόσο είναι το εισιτήριο;» επιμένω. «65 λεπτά, αλλά δεν χρειάζεται να πληρώσεις». «Γιατί; Νομίζεις δεν έχω 65 λεπτά;» του απαντώ ρίχνοντας τα κέρματα στην εισδοχή.

Το λεωφορείο πεντακάθαρο, παντού πρίζες για φόρτιση του κινητού και, φυσικά, δωρεάν ίντερνετ. Η διαδρομή είναι αρκετά μεγάλη, κοντά μια ώρα. Το λεωφορείο ξεκινά από τη Σάντα Μόνικα, κινείται στην ατελείωτη 25 χιλιομέτρων Γουίλσαϊρ Μπούλεβαρντ, διασχίζει το Μπέβερλι Χιλς και συνεχίζει μετά το κέντρο του Λος Αντζελες. Σε λίγο μπαίνει στο λεωφορείο ένας ταλαίπωρος που άρχισε να παρενοχλεί, χωρίς λόγο, τον επιβάτη δίπλα από τον οποίο είχε καθίσει. Εκείνος, ενοχλημένος από την απρόσμενη συνάντηση, μετά από λίγο πήγε στον οδηγό και του εξήγησε τι συμβαίνει. Ο οδηγός σταμάτησε αμέσως το λεωφορείο και είπε στον ταλαίπωρο πως αν δεν σταματήσει την παρενόχληση, τηλεφωνεί αμέσως στην αστυνομία. Ο τύπος συνέρχεται, λες από όνειρο, και συμμορφώνεται. Βγαίνοντας απ’ το λεωφορείο δεν κρατήθηκα και ανταπέδωσα στον οδηγό το κοπλιμάν. Τον ρωτώ πόσων χρόνων είναι, 60 μου λέει, ούτε για 40 δεν φαίνεσαι, του κάνω κατεβαίνοντας.

Το λεωφορείο με έφερε στο ΜΟCA (Museum of Contemporary Art) και στο Broad Museum, σχεδόν αντικριστά το ένα με το άλλο επί της Γκραντ Αβενιου. Πολλές και διαφορετικές εκθέσεις το καθένα, από φωτορεαλισμό και κολάζ μέχρι κατασκευές, λάδια, τέμπερες και βίντεο αρτ. Και τα δύο μουσεία, εκτός από τους πασίγνωστους Μαρκ Ρόθκο, Αντι Γουόρχολ, Μίτσελ Τζόνσον, Φρανκ Στέλα, Τζεφ Κουνς, Νάνσι Μπέικερ και άλλους σύγχρονους, δίνουν έμφαση στις μειονότητες, στους αποκλίνοντες τοπικούς καλλιτέχνες, στους μετανάστες, στους περιθωριακούς, μέσω διαλέξεων, ομιλιών, ειδικών προβολών. Να σημειώσω πως όλα τα μουσεία στην Αμερική υπάρχουν και λειτουργούν χάρη σε επιχορηγήσεις και δωρεές από ιδρύματα και ιδιώτες.

Μια άλλη μέρα στο Μπέβερλι Χιλς, πήγα στο Los Angeles County Museum of Art, γνωστό ως LACMA, το μεγαλύτερο μουσείο τέχνης στις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες. Η συλλογή του περιλαμβάνει περισσότερα από 150.000 έργα και αντικείμενα 6.000 ετών καλλιτεχνικής δημιουργίας από όλο τον κόσμο. Παρουσιάζει με έναν ιδιαίτερο τρόπο την ιστορία της τέχνης, ερμηνεύοντάς την υπό το πρίσμα συνεχώς νέας οπτικής. Υπάρχει μια τάση πειραματισμού και αυτό αντανακλάται στις πάμπολλες και διαφορετικές εκθέσεις που γίνονται με περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς συνεργασίες, προγράμματα και πρωτοποριακές πρωτοβουλίες για να προσελκύει ολοένα νέο κοινό. Σίγουρα το καλύτερο μουσείο της Αμερικής δυτικά του Σικάγου. Πέρασα όλη μου τη μέρα εκεί. Σπουδαία εμπειρία, σκέτη απόλαυση.

Ταξί ρομπότ

Τα ταξί ρομπότ δεν είναι πλέον μια φουτουριστική ιδέα, αλλά αποτελούν ένα κοινό θέαμα στους δρόμους του Λος Αντζελες, του Σαν Φρανσίσκο και της πόλης Φίνιξ της Αριζόνα. Συνδυάζουν την Τεχνητή Νοημοσύνη με την καθημερινή, πρακτική ζωή στην πόλη. Εμφανίστηκαν το 2018 και κάνουν θραύση. Η εταιρεία που τα λάνσαρε και τα διαχειρίζεται είναι από το Σαν Φρανσίσκο και να υπενθυμίσω πως η πανέμορφη αυτή πόλη, χτισμένη σε λόφους, βρίσκεται στην Καλιφόρνια, μια πολιτεία στην αιχμή της τεχνολογίας. Είναι ακριβά, σχεδόν πληρώνεις τα διπλά από όσα πληρώνεις για ένα κανονικό ταξί. Ολα γίνονται μέσω του κινητού. Ερχεται στο ραντεβού και σε πάει εκεί που έχεις πει. Αν θέλεις να αλλάξεις κάτι, αν θέλεις το παράθυρο ανοιχτό, αν δεν σου αρέσει η μουσική, αν θέλεις να αλλάξεις προορισμό, με το κινητό σου κάνεις όποια αλλαγή θέλεις. Είναι πιο ασφαλή από τα ταξί που χρησιμοποιούμε. Δεν έχει αναφερθεί ούτε ένα ατύχημα.

Λεγόταν τον περασμένο αιώνα, τη δεκαετία του ’60, αλλά λέγεται και σήμερα, ότι η Καλιφόρνια είναι πάντα δέκα χρόνια μπροστά απ’ την Αμερική και είκοσι χρόνια μπροστά απ’ τον υπόλοιπο κόσμο. «Τα προβλήματα που παραμονεύουν την Καλιφόρνια σήμερα θα βρουν την Αμερική αύριο. Τα κύματα του μέλλοντος χτυπάνε πρώτα τη βραχώδη ακτή της Καλιφόρνιας, οι αλλαγές έρχονται πολύ γρήγορα. Η Καλιφόρνια είναι μοναδική σε πολλά πράγματα», γράφει ο Ρέιμοντ Ντάσμαν στο βιβλίο του «The Destruction of California». Η αλήθεια είναι ότι η Καλιφόρνια είναι, από μόνη της, μια άλλη χώρα: άνοιξε τον δρόμο για την παγκοσμιοποίηση, κρατά τα σκήπτρα σε πολλούς τομείς υψηλής τεχνολογίας και μπορεί να θρέψει με τα αγροτικά της προϊόντα όλες τις πολιτείες της Αμερικής.

Σαν Φρανσίσκο

Το Σαν Φρανσίσκο, η πόλη όπου καταλήγει η Δύση, ήταν κάποτε η φτωχομάνα διαφόρων εθνοτήτων, πολιτισμών και ιδεών. Με την άνιση οικονομική κατανομή λόγω άνθησης και επικράτησης του Σίλικον Βάλεϊ, τείνει να καταστεί ένα βαρετό μωσαϊκό λευκών, εύπορων τεχνοκρατών. Οι ολιγάρχες έδιωξαν την εργατική τάξη. Τα ενοίκια εκτοξεύτηκαν, το real estate πήγε στα ύψη. Η περίφημη Golden Gate Bridge, «αυτός ο δεινόσαυρος που φεγγοβολά και ξεθωριάζει στα κανονικά διαστήματα που το φως χτυπά τις ατσάλινες κλωστές του», όπως γράφει ο Τσέσλαφ Μίλος στο βιβλίο του «Visions of San Francisco Bay», ίσταται (σχεδόν υπερίπταται) στην είσοδο του Κόλπου Μπέι Ερια, άγρυπνος φρουρός της πολυπολιτισμικότητας της πόλης.

Το Σαν Φρανσίσκο υπήρξε η φωλιά και το φυτώριο του ποιητικού κινήματος των Μπιτ, με προεξάρχοντες τους Αλεν Γκίνζμπεργκ, Λόρενς Φερλινγκέτι, Γκρέγκορι Κόρσο και άλλους. Πάντα θα υπάρχουν μπιτ ποιητές. Την αντισυμβατική τους ποίηση, τη σύγκρουσή τους με τον καθωσπρεπισμό και την όποια εξουσία τις έχουν ανάγκη το Σαν Φρανσίσκο, η Καλιφόρνια, η Αμερική, ο κόσμος. Σήμερα εξακολουθούν νέοι ποιητές και ποιήτριες να ζουν την μποέμικη ζωή των μπιτ και να γράφουν όπως έγραφαν τα ινδάλματά τους τη δεκαετία του ’50. Τους γνώρισα μια βραδιά στα μπαρ «Σπεκς 12» και «Γκόλντεν σαρντίν» όπου συχνάζουν. Βγάζουν τα περιοδικά APOKRYPHA και San Francisco Review of Whatever και είναι οι Scott Bird, Soledad Con Carne (ψευδώνυμο, είναι μια κοπέλα που εργάζεται στο βιβλιοπωλείο City Lights), Jessica Loos, Joanna Lioce και κάμποσοι άλλοι.

Στη Βοστόνη

Στη Βοστόνη, με συγκεντρωμένη την αφρόκρεμα της ανώτατης αμερικανικής εκπαίδευσης, γνωστή ως Ivy League (ομάδα κολεγίων και πανεπιστημίων στη Νέα Αγγλία με υψηλό ακαδημαϊκό και κοινωνικό κύρος, που περιλαμβάνει τα ιδρύματα Boston University, Brown, Emerson College, Harvard, Middlebury College, ΜΙΤ, Tufts University, Brandeis, University of Massachusetts Amherst, Wellesley College και Yale University), ο πανεπιστημιακός χρόνος κυλά αντίστροφα. Ο Τζον Χάρβαρντ (1601-1638) ήταν Αγγλος πουριτανός υπουργός στην αποικιακή Νέα Αγγλία, με του οποίου το κληροδότημα ιδρύθηκε από τους εποίκους του κόλπου της Μασαχουσέτης το «σχολείο ή κολέγιο». Ο ίδιος θεωρείται ότι αποφάσισε «το κολέγιο να χτιστεί στο Σάλμπι του Κέιμπριτζ που ονομαζόταν Κολέγιο Χάρβαρντ».

Βρέθηκα στο Χάρβαρντ για να επισκεφθώ τη φίλη Ιλέιν Παπούλια (με την οποία είχα άριστη συνεργασία απ’ το 1997 έως το 2004, όταν υπηρετούσα στο Γενικό μας Προξενείο στη Βοστόνη), εκτελεστική διευθύντρια του Minda de Gunzburg Center for European Studies στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Είναι υπεύθυνη για τη συνολική διαχείριση και διοίκηση του Κέντρου και τις πολλές επιχορηγήσεις και πρωτοβουλίες του που προωθούν τη διεπιστημονική έρευνα και την κατανόηση της ευρωπαϊκής ιστορίας, πολιτικής, οικονομίας και κοινωνίας. Επιβλέπει επίσης τον στρατηγικό σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τις δραστηριότητες διαχείρισης του Κέντρου.

Την ημέρα που ήμουν εκεί, στο κάμπους του Χάρβαρντ γινόταν διαδήλωση για την απελευθέρωση του Παλαιστίνιου φοιτητή του Πανεπιστημίου Κολούμπια Μαχμούντ Xαλίλ, που είχε συλληφθεί από την ICE (Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων) του Τραμπ και κρατούνταν παράνομα με την απειλή της απέλασης επειδή είχε πρωτοστατήσει στις διαμαρτυρίες κατά του Ισραήλ. Σε ανάρτησή του στο Truth Social ο Αμερικανός πρόεδρος τον αποκάλεσε «ριζοσπαστικό, ξένο φοιτητή υπέρ της Χαμάς». Τα συνθήματα στη διαδήλωση ήταν: «Λευτεριά αμέσως στον Μαχμούντ Xαλίλ», «Σταματήστε τη φασιστική επίθεση στα βασικά δικαιώματα και την ακαδημαϊκή ελευθερία!» και «Στο όνομα της ανθρωπότητας, αρνούμαστε μια φασιστική Αμερική». Η κράτηση του Χαλίλ, ο οποίος είναι νόμιμος κάτοικος ΗΠΑ, παντρεμένος με Αμερικανίδα και κάτοχος πράσινης κάρτας, πυροδότησε κατακραυγή από τους υποστηρικτές της ελευθερίας του λόγου και τον δικηγορικό κόσμο που ασχολείται με θέματα μετανάστευσης.

Τα μέτρα λιτότητας που έλαβε το Χάρβαρντ, ένα από τα πλουσιότερα αμερικανικά πανεπιστήμια, είναι σημάδι της σοβαρής αναταραχής που προκαλεί η κυβέρνηση Τραμπ στα υψηλότερα επίπεδα της αμερικανικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε μια προσπάθεια να απαλλάξει τα πανεπιστήμια και τα κολέγια από αυτό που αποκαλεί «αφύπνιση» και «αριστερή ιδεολογία». Πάει να τα δαμάσει. Στόχος του, το φοιτητικό κίνημα διαμαρτυρίας για τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς. Περικόπτοντας τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων, νομίζει πως τα τιμωρεί. Αμ δε. Ελάχιστα ιδρύματα σκύβουν το κεφάλι στον Τραμπ, συμβιβαζόμενα με τις προσταγές της Ουάσινγκτον. Ομως, πολλών πανεπιστημίων η λειτουργία βρίσκεται σε κίνδυνο λόγω της πρωτόγνωρης επίθεσης που έχει εξαπολύσει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση με σκοπό την τρομοκρατία. Ο Τραμπ σπέρνει τρόμο για να προκύψει φόβος και να θερίσει υποταγή. Οποιο ίδρυμα αντιλέγει και δεν συμβιβάζεται κινδυνεύει να μείνει εκτός χρηματοδότησης.

Αυτά από την Αμερική του αυταρχικού νάρκισσου Τραμπ, που βαδίζει σε μια μεγάλη νύχτα κραυγαλέων αντιθέσεων, παρασέρνοντας μαζί της όλο τον πλανήτη.