Προς μία ταραχώδη μετάβαση | ΕΦΣΥΝ

Αυτόν το μήνα, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανέδειξε επείγοντα ζητήματα, που αφορούν από τις αμυντικές δαπάνες και τις ανακατανομές δαπανών μέχρι την κοινωνική δικαιοσύνη και τη διαχείριση της μετανάστευσης. Θέματα κοινωνικών υποθέσεων, όπως η ενδυνάμωση των Ρομά και της νεολαίας, παραμένουν στο προσκήνιο, με διαρκείς αγώνες για ίσες ευκαιρίες. Όσον αφορά τη μετανάστευση, εμφανίζονται νέες πολιτικές για την αντιμετώπιση του εκτοπισμού σε παγκόσμια κλίμακα.

Υπεύθυνη σύνταξης: Martina Tresca
Συντακτική ομάδα: Ines Muñoz, Mariana Sampaio, Marlene Maehler, Πέννυ Κωστάκη
Υπεύθυνοι προγράμματος: Martina Tresca, Νίκος Παπακώστας
Επιμέλεια κειμένου: Ρόζα Κοβάνη

Ολομέλεια ΕΕ: Παγκόσμιες κρίσεις και κοινωνική δικαιοσύνη προκαλούν ανησυχία

Κατά την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συζήτησε βασικά νομοθετικά ζητήματα και πολιτικές αποφάσεις μετά τη Σύνοδο Κορυφής της 20ής Μαρτίου. Οι εξωτερικές υποθέσεις και ο ρόλος της ΕΕ στη διεθνή σκηνή βρέθηκαν στο επίκεντρο. Αντικατοπτρίζοντας το ασταθές γεωπολιτικό τοπίο, η ατζέντα επικεντρώθηκε κυρίως στην ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας και της ασφάλειας της ΕΕ. Κύριο θέμα ήταν οι κατευθυντήριες γραμμές του Κοινοβουλίου για τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2026, οι οποίες συνοδεύτηκαν από εκκλήσεις για ενεργότερη δράση στην εξωτερική πολιτική το 2025, καθώς η Ευρώπη συνεχίζει να αντιμετωπίζει αυξανόμενη οικονομική αστάθεια. 

Η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπογράμμισε την ανάγκη για εντονότερη δράση σε ζητήματα άμυνας και ισχυρή στήριξη προς την Ουκρανία, ενώ εξέφρασε την ανησυχία της για την αποδυνάμωση της δημοκρατίας στην Τουρκία, την επιδείνωση της κρίσης στη Γάζα και τη συνεχιζόμενη βία στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Ωστόσο, η έμφαση στις στρατιωτικές δαπάνες και στη συνεργασία με το ΝΑΤΟ προκαλεί προβληματισμό για πιθανή κλιμάκωση της στρατιωτικοποίησης εις βάρος των κοινωνικών και ανθρωπιστικών αναγκών.

Το Κοινοβούλιο προώθησε επίσης αρκετά νομοθετικά αρχεία, μεταξύ των οποίων η υιοθέτηση του πακέτου «Μία ουσία, Μία αξιολόγηση» για τη βελτίωση των αξιολογήσεων χημικής ασφάλειας, και έναν οδικό χάρτη για τη στήριξη των ενεργοβόρων βιομηχανιών ως προς την απαλλαγή από τον άνθρακα και την ανταγωνιστικότητα. Τονίστηκε επίσης η ανάγκη αναβάθμισης του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών.

Όσον αφορά την περιβαλλοντική και εξωτερική πολιτική, τα μέλη συζήτησαν την πρόταση για Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Ωκεανών, με στόχο την καλύτερη προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, και ενέκριναν την ανανέωση της συμφωνίας αλιείας με τη Γουινέα-Μπισάου. Επιπλέον, εγκρίθηκαν διαπραγματεύσεις για διάφορα θέματα, από την κινητικότητα ταλέντων και την ισοδυναμία γεωργικών προϊόντων με τη Μολδαβία και την Ουκρανία έως μεταρρυθμίσεις στις μεταφορές και τους κανόνες χορήγησης βίζας.

Στο κοινωνικό και δημοκρατικό πεδίο, η ολομέλεια εστίασε στην ακαδημαϊκή ελευθερία, στις προσπάθειες της ΕΕ για τη βελτίωση της ενσωμάτωσης των Ρομά και στη σημασία της ενίσχυσης του δημοκρατικού πλουραλισμού και των μέτρων κατά της διαφθοράς. Τα μέλη επανεξέτασαν επίσης τα αποτελέσματα της Συνόδου COP16 για τη βιοποικιλότητα και συζήτησαν το μέλλον της πολιτικής συνοχής της ΕΕ μετά το 2027.

Προϋπολογισμός της ΕΕ για το 2026: αλλαγές, άμυνα και πράσινη μετάβαση

Οι Βρυξέλλες προετοιμάζουν ριζικές αλλαγές στον προϋπολογισμό του 2026 για την ΕΕ, καθώς οι ηγέτες ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες γεωπολιτικές και οικονομικές πιέσεις. Στο επίκεντρο βρίσκονται η απότομη στροφή προς τις αμυντικές δαπάνες και η βιώσιμη ανάπτυξη.

Ως απάντηση στη συνεχιζόμενη επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία και την αβεβαιότητα στις διατλαντικές σχέσεις, η ΕΕ διπλασιάζει τις στρατιωτικές της δυνατότητες. Ένα από τα προτεινόμενα μέτρα είναι η ανακατανομή έως και 392 δισ. ευρώ από τα ταμεία συνοχής, με έμφαση στη βελτίωση των υποδομών στις χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία σε διπλή κατεύθυνση, π.χ. ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας και των πολιτικών καταφυγίων.

Επιπρόσθετα, οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ επεξεργάζονται την ιδέα του Ευρωπαϊκού Αμυντικού Μηχανισμού, ενός κοινού ευρωπαϊκού ταμείου για τη συλλογική αγορά και ιδιοκτησία στρατιωτικού εξοπλισμού, χωρίς να επιβαρύνονται οι εθνικοί προϋπολογισμοί. Κύριος στόχος της κίνησης αυτής είναι να επιτραπεί σε χώρες με υψηλό χρέος να συνεισφέρουν στην άμυνα χωρίς να διογκώσουν τους εθνικούς τους ισολογισμούς. 

Η πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen προχώρησε ακόμη περισσότερο, παρουσιάζοντας την πρωτοβουλία «ReArm Europe». Αυτή η πρόταση, ύψους 800 δισ. ευρώ, συνδυάζει 150 δισ. ευρώ δημόσιων δανείων με ιδιωτικές επενδύσεις για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης και τη συνεχή στήριξη της Ουκρανίας.
Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλοι. Ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Luis de Guindos τόνισε ότι οι αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες πρέπει να συμμορφώνονται με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ προκειμένου να διατηρηθεί η οικονομική σταθερότητα.

Εντωμεταξύ, οι Βρυξέλλες προωθούν την κλιματική ατζέντα. Η Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία, ύψους 100 δισ. ευρώ, αποσκοπεί στη μείωση των βιομηχανικών εκπομπών και του κόστους ενέργειας για τις ευρωπαϊκές χώρες. Περιλαμβάνει τη δημιουργία Τράπεζας Αποανθρακοποίησης της Βιομηχανίας το 2026, με βάση το υφιστάμενο Ταμείο Καινοτομίας και έσοδα από το Σύστημα Εμπορίας Ρύπων και τις μεταρρυθμίσεις στο InvestEU, οι οποίες αναμένεται να ξεκλειδώσουν επιπλέον 50 δισ. ευρώ πράσινης χρηματοδότησης.

Συνολικά, ο προϋπολογισμός της ΕΕ για το 2026 διαμορφώνεται ως μια επισφαλής ισορροπία μεταξύ ενίσχυσης της άμυνας, δημοσιονομικής σταθερότητας και προώθησης της πράσινης μετάβασης.

Αναδιάταξη προτεραιοτήτων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού

Κατόπιν της πρότασης που κατατέθηκε από την Επιτροπή και τον Ύπατο Εκπρόσωπο, το σχέδιο ReArm Europe στοχεύει στη μείωση της εξάρτησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω μεγαλύτερων επενδύσεων στην στρατιωτική παραγωγή και τις αμυντικές δυνατότητες της ΕΕ. Στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας της ΕΕ για ενίσχυση της ετοιμότητας σε περιόδους κρίσης, εισήχθη το Ευρωπαϊκό Κιτ Έκτακτης Ανάγκης όχι μόνο ως μια συμβολική κίνηση αλλά και ως πρακτική πρωτοβουλία, ενθαρρύνοντας τους πολίτες να αποθηκεύσουν βασικά εφόδια σε περίπτωση γεωπολιτικών ή υποδομικών εκτάκτων περιστατικών. Αν και παρουσιάζεται ως ένα πρακτικό βήμα προς την ανθεκτικότητα, η προώθηση των ατομικών κιτ έκτακτης ανάγκης μεταφέρει το βάρος της διαχείρισης κρίσεων στους ίδιους τους πολίτες, αντί να επενδύσει σε ισχυρές δημόσιες υποδομές—υγειονομική περίθαλψη, ενέργεια, στέγαση, συστήματα τροφίμων—η ΕΕ ενθαρρύνει τους ανθρώπους να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.
Αυτό συμβαίνει στο πλαίσιο του εμπορικού πολέμου που έχει ξεκινήσει από τις ΗΠΑ, όπου δασμοί έχουν αυξήσει το κόστος των τροφίμων, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και των μεταφορών παγκοσμίως.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την ηγεσία της Προέδρου  Ursula von der Leyen, προειδοποιεί για τις επιπτώσεις στους καταναλωτές παρ' όλα αυτά, αρνείται να αποκοπεί από την εξάρτηση που τροφοδοτεί αυτή την κρίση. Η ΕΕ συνεχίζει να ευθυγραμμίζεται με τα στρατιωτικά και οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ, διοχετεύοντας δισεκατομμύρια στον επανεξοπλισμό, ενώ οι δημόσιες υπηρεσίες σε όλη την Ευρώπη βρίσκονται σε κρίση. Το σχέδιο «ReArm Europe», συνοδευόμενο από την προπαγάνδα του κιτ επιβίωσης, όχι μόνο υπονομεύει την ασφάλεια, αλλά καλλιεργεί τον φόβο και κανονικοποιεί μια κατάσταση μόνιμης έκτακτης ανάγκης, ενισχύοντας τη γενικότερη αφήγηση περί στρατιωτικοποίησης.

Ο αγώνας για ισότητα των Ρομά στην ΕΕ

Οι Ρομά είναι η μεγαλύτερη εθνοτική μειονότητα της Ευρώπης, με περίπου 6 εκατομμύρια να είναι ευρωπαίοι πολίτες ή κάτοικοι, εξακολουθεί να είναι από τις πιο περιθωριοποιημένες ομάδες στην ήπειρο. Οι διακρίσεις, η φτώχεια και ο αποκλεισμός από την εκπαίδευση και την απασχόληση παραμένουν επίμονα προβλήματα για τους Ρομά, όπως αναδεικνύεται από τις έρευνες του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ· το 30% των Ρομά έχει βιώσει εκτεταμένες κοινωνικές και οικονομικές διακρίσεις, καθώς και αποκλεισμό από την πλήρη συμμετοχή στην πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή. Επιπλέον, το 65% των πολιτών της ΕΕ πιστεύει ότι οι διακρίσεις εις βάρος των Ρομά είναι διαδεδομένες. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία έχει επιδεινώσει περαιτέρω τις προκλήσεις, με τους Ρομά που τρέπονται σε φυγή από τον πόλεμο να αντιμετωπίζουν σοβαρές διακρίσεις και εμπόδια στα σύνορα.
Εν όψει της φετινής Διεθνούς Ημέρας Ρομά, στις 8 Απριλίου, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αξιολόγησε την πρόοδο της στρατηγικής της ΕΕ για τους Ρομά. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2024 σχετικά με την ένταξη των Ρομά αναγνώρισε ορισμένα βήματα προόδου, αλλά τόνισε ότι η ΕΕ απέχει πολύ από την επίτευξη των στόχων του 2030, ιδίως όσον αφορά την καταπολέμηση των διακρίσεων και την κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομά. Η συζήτηση στην ολομέλεια ανέδειξε τον αργό ρυθμό των αλλαγών, με την Επιτροπή να μην υλοποιεί τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και να ζητείται ισχυρότερη πολιτική δράση για την αντιμετώπιση των βαθιά ριζωμένων ανισοτήτων. 

Συνάντηση Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων

Στην πιο πρόσφατη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Απριλίου, οι υπουργοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγκεντρώθηκαν για να αντιμετωπίσουν ένα ευρύ φάσμα επειγόντων διεθνών ζητημάτων, με τον πόλεμο επιθετικότητας της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας να παραμένει ψηλά στην ατζέντα. Η σύγκρουση αυτή αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την Kaja Kallas, η οποία κατέχει πλέον τη θέση της Ύπατης Εκπροσώπου για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας.

Υπό το φως της πρόσφατης βάναυσης επίθεσης στη Σούμι, το Συμβούλιο συζήτησε την ενίσχυση της στρατιωτικής υποστήριξης της ΕΕ. Η ΕΕ είναι ήδη ο μεγαλύτερος πάροχος στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, έχοντας δεσμεύσει πάνω από 23 δισ. ευρώ σε υποστήριξη για φέτος και έχοντας εκπαιδεύσει περισσότερους από 73.000 Ουκρανούς στρατιώτες μέσω της αποστολής EUMAM. Τα δύο τρίτα από τα προβλεπόμενα 2 εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού για την Ουκρανία έχουν παραδοθεί, ενώ συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις για περαιτέρω ενίσχυση της βοήθεια. Aν και ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, εξακολουθούν να τηρούν πιο επιφυλακτική στάση. Ωστόσο, η συνολική στρατηγική της ΕΕ παραμένει αμετάβλητη: αποστολή περισσότερων και καλύτερων όπλων, ώστε ο Πρόεδρος Volodymyr Zelensky να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από θέση ισχύος.

Πέραν της Ουκρανίας, το Συμβούλιο έστρεψε την προσοχή του στη Μέση Ανατολή, εστιάζοντας στις εξελίξεις στη Γάζα και τη Συρία. Η Kallas ενημέρωσε τους υπουργούς για την πρόσφατη επίσκεψή της στην περιοχή και επανεπιβεβαίωσε τη δέσμευση της ΕΕ στην επίτευξη της λύσης των Δύο Κρατών. Οι δηλώσεις της έγιναν καθώς οι ισραηλινές δυνάμεις επανέλαβαν τις επιχειρήσεις κατα μήκος τη Λωρίδας της Γάζας, τερματίζοντας την εκεχειρία δύο μηνών με τη Χαμάς που είχε ξεκινήσει τον Ιανουάριο. Η ΕΕ έχει δεσμεύσει 1,6 δισ. ευρώ για την επόμενη τριετία προς υποστήριξη της Παλαιστινιακής Αρχής, ενώ ταυτόχρονα τονίζει την ανάγκη για ανανέωση της εκεχειρίας, την απελευθέρωση ομήρων και πλήρη, απρόσκοπτη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Αν και το Συμβούλιο χαιρέτισε το Αραβικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης, τόνισε επίσης την ανάγκη για ισχυρότερα πλαίσια ασφάλειας και διακυβέρνησης. Στο θέμα της Συρίας, οι υπουργοί συζήτησαν το ενδεχόμενο συνέχισης της χαλάρωσης των κυρώσεων της ΕΕ, συμφωνώντας τελικά να επανεξετάσουν την τρέχουσα προσέγγιση, διατηρώντας παράλληλα τις βασικές αρχές και προϋποθέσεις της ΕΕ.

Η περιφερειακή σταθερότητα στα Βαλκάνια—ιδίως σε θέματα ασφάλειας, άμυνας και σχέσεων Σερβίας-Κοσόβου—και οι κυρώσεις για σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν, αποτέλεσαν επίσης θέματα του Συμβουλίου, σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον αυξανόμενης στρατιωτικοποίησης, εντάσεων και της συνεχιζόμενης προσπάθειας της ΕΕ να υπερασπιστεί τη διεθνή πολυμερή τάξη με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο.

Καθησυχασμός για τη συνεργασία της ΕΕ και του ΔΟΜ

Στις 4 Απριλίου, ανώτερα στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) πραγματοποίησαν συνάντηση με στόχο την εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας στη διαχείριση της μετανάστευσης. Η συνεργασία μεταξύ ΕΕ και ΔΟΜ ξεκινά με την υπογραφή του Πλαισίου Στρατηγικής Συνεργασίας τον Ιούλιο του 2012, το οποίο αποσκοπούσε στην βελτίωση του διαλόγου για θέματα μετανάστευσης, ανθρωπιστικών αναγκών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ενδέκατη ετήσια συνάντηση επικεντρώθηκε στις τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία και τη Συρία, δύο βασικές κρίσεις που συνεχίζουν να πιέζουν το παγκόσμιο μεταναστευτικό σύστημα, καθώς και στο ζήτημα της αποτελεσματικής επιστροφής και επανένταξης των μεταναστών. Και οι δύο πλευρές τόνισαν τη διαρκώς αυξανόμενη σημασία της συνεργασίας τους, καθώς οι παγκόσμιες προκλήσεις, όπως οι συγκρούσεις, η κλιματική αλλαγή και οι μετακινήσεις πληθυσμών, γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες.

Με προϋπολογισμό άνω των 590 εκατομμυρίων ευρώ για το 2024, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της παραμένουν οι κύριοι χρηματοδότες του ΔΟΜ. Εν όψει των νέων πολιτικών εξελίξεων, οι δύο πλευρές επανεπιβεβαίωσαν τον ρόλο της ΕΕ ως σταθερού και καίριου δωρητή προς τον ΔΟΜ, γεγονός που εγείρει ανησυχίες σχετικά με την δυσανάλογη επιρροή της ΕΕ στη χάραξη των πολιτικών του Οργανισμού. Πριν από αυτή τη συνάντηση, στις 11 Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της για νέο κανονισμό σχετικά με την “παράνομη μετανάστευση” και τις πολιτικές επιστροφής, θέμα στο οποίο είχαμε αναφερθεί και στο προηγούμενο newsletter μας. Ενώ παρουσιάζεται ως απαραίτητο βήμα για τη μεταρρύθμιση, η πρόταση αυτή ευθυγραμμίζεται με την πάγια τάση της ΕΕ να εξωτερικεύει τον έλεγχο της μετανάστευσης.
Διαχείριση Μετανάστευσης στην Ελλάδα: επιστροφή στις μεταφορές βάσει Δουβλίνου

Την ίδια ημέρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε Ανακοίνωση για την κατάσταση της διαχείρισης της μετανάστευσης στην ηπειρωτική Ελλάδα, σύμφωνα με την οποία έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Η Επικοινωνία ξεκινά αναγνωρίζοντας ότι η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ που επηρεάζονται περισσότερο από την «παράνομη μετανάστευση» και ότι οι ελληνικές αρχές έχουν συνεργαστεί στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα τελευταία χρόνια για την διαχείριση της. Από το 2015, η Ελλάδα έχει λάβει περισσότερα από 5 δισ. ευρώ σε χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία για θέματα εσωτερικών υποθέσεων. Η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι πλέον δεν υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στη διαχείριση της μετανάστευσης στην ηπειρωτική χώρα, γεγονός που επιτρέπει στην Ελλάδα να ενταχθεί εκ νέου στο σύστημα του Κανονισμού του Δουβλίνου για τις μεταφορές αιτούντων ασύλου. Ο Κανονισμός του Δουβλίνου είναι μια αμφιλεγόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία που καθορίζει ποιο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία μιας αίτησης ασύλου. Συνήθως, αυτό είναι το πρώτο κράτος μέλος της ΕΕ στο οποίο εισέρχεται ο αιτών. Εάν το άτομο μετακινηθεί και υποβάλει αίτηση σε άλλο κράτος, μπορεί να επιστραφεί στο πρώτο μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως μεταφορά βάσει Δουβλίνου.

Το σύστημα του Δουβλίνου έχει επικριθεί για την άνιση επιβάρυνση που επιφέρει σε συνοριακά κράτη, όπως η Ελλάδα. Έγγραφο ένωσης νομικών προειδοποιεί ότι η επανενεργοποίηση του συστήματος Δουβλίνου στην Ελλάδα θα μπορούσε να οδηγήσει σε παραβίαση του Άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και του Άρθρου 4 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τα οποία απαγορεύουν τα βασανιστήρια και την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία. Το έγγραφο υποστηρίζει ότι στην Ελλάδα οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, όπως υπερπληθυσμένα κέντρα, αβέβαιο νομικό καθεστώς και έλλειψη πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, όσο αναμένουν την επεξεργασία της αίτησης ασύλου τους. Επιπλέον, συχνά κρατούνται χωρίς ατομική αξιολόγηση ή πρόσβαση σε αναγκαίες θεραπείες.
Η εστίαση της ΕΕ στην εφαρμογή των μεταφορών Δουβλίνου, αντί της αντιμετώπισης των βασικών αιτίων των μεταναστευτικών προκλήσεων στην Ελλάδα, κινδυνεύει να αγνοήσει τις βασικές ανάγκες και τα δικαιώματα των αιτούντων ασύλου. Η απόφαση της Επιτροπής εγείρει το ερώτημα κατά πόσο η επανένταξη στο σύστημα Δουβλίνου είναι πραγματικά βιώσιμη ή αποτελεί ακόμη μία μορφή εξωτερικοποίησης της διαχείρισης της μετανάστευσης.

Νεανική κουλτούρα στην Ευρώπη

Στις 7 και 8 Απριλίου, η Βαρσοβία φιλοξένησε μια άτυπη συνάντηση των υπουργών Πολιτισμού από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, μαζί με εκπροσώπους από την Ουκρανία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε υπό την προεδρία της Πολωνής υπουργού Πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς, Hanna Wróblewska, και επικεντρώθηκε στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς απέναντι σε φυσικές και πολιτικές προκλήσεις. Με τις συγκρούσεις, την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα να αυξάνονται, οι υπουργοί τόνισαν την ανάγκη για ισχυρότερο συντονισμό και επενδύσεις στην προστασία ιστορικών μνημείων και πολιτιστικών θεσμών. Ο υπουργός Πολιτισμού και Στρατηγικών Επικοινωνιών της Ουκρανίας, Mykola Tochytskyi, μίλησε για τον ζωτικό ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ταυτότητα της ΕΕ και τις απειλές με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη που αντιμετωπίζει σήμερα.

Ακόμη ένα βασικό θέμα ήταν το μέλλον της Πυξίδας Πολιτισμού για την Ευρώπη, μιας στρατηγικής πρωτοβουλίας που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο επίτροπος Glenn Micallef, υπεύθυνος για τη Διαγενεακή Δικαιοσύνη, τη Νεολαία, τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό, υπογράμμισε ότι η Πυξίδα Πολιτισμού θα λειτουργήσει ως οδικός χάρτης για την ευθυγράμμιση της πολιτιστικής πολιτικής σε ολόκληρη την ΕΕ, ενισχύοντας τον ρόλο της σε άλλους βασικούς τομείς πολιτικής και επιβεβαιώνοντας τις κοινές αξίες. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι καλλιτέχνες, ιδίως  στα πρώτα στάδια της σταδιοδρομίας τους, ποικίλλουν: από την επισφαλή απασχόληση και την έλλειψη συμβολαίων έως τη μειωμένη πρόσβαση σε κοινωνικές παροχές. Η πολωνική προεδρία τόνισε την επείγουσα ανάγκη για πολιτικές που θα ενδυναμώνουν τους νέους δημιουργούς, περιλαμβάνοντας ισχυρότερη καλλιτεχνική εκπαίδευση με έμφαση στη νομική και οικονομική παιδεία. Αυτή η προσέγγιση με επίκεντρο τη χρηματοοικονομική γνώση, καθώς και οι σχετικές συζητήσεις θα συνεχιστούν στο πλαίσιο της επίσημης συνεδρίασης του Συμβουλίου Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού στις 13 Μαΐου 2025 στις Βρυξέλλες, καθώς και σε κοινό σεμινάριο που θα φιλοξενηθεί από την  Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την πολωνική προεδρία.

Μερκαντιλισμός 2.0 ή Ένα παραμύθι με δασμούς

από τον Κωνσταντίνο Βιεννα 

Εμπορικά πλεονάσματα και ελλείμματα, δασμοί σε κάθε εισαγόμενο προϊόν, προσκόλληση στα σπάνια ορυκτά: η οικονομική κατάσταση του κόσμου τις τελευταίες εβδομάδες μοιάζει με ηχώ από τις εποχές της αποικιοκρατικής Ευρώπης, όταν οι προστατευτικές οικονομικές πολιτικές θεωρούνταν απαραίτητες για την ευημερία χωρών όπως η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία. Αυτήν τη φορά, όμως, οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται στην άλλη πλευρά της ζυγαριάς, καθώς στοχοποιούνται με έναν υπέρογκο δασμό 20% σε όλες τις εξαγωγές τους προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη διοίκηση Τραμπ να κατηγορεί την Ευρώπη (και κάθε άλλη γωνιά του πλανήτη!) για τις εμπορικές της πρακτικές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια εξέλιξη την οποία η Επιτροπή προσπάθησε να αποτρέψει, με τον Maroš Šefčovič, τον Ευρωπαίο επίτροπο εμπορίου της ΕΕ, να δηλώνει δημοσίως ότι το πλεόνασμα αγαθών της Ένωσης εξισορροπείται από το αμερικανικό πλεόνασμα στις υπηρεσίες. Πιο πρόσφατα, ο ίδιος αξιωματούχος δήλωσε πως επιχείρησε να συμφωνήσει σε μια πολιτική «μηδέν για μηδέν», η οποία θα διασφάλιζε ότι τα προϊόντα θα κυκλοφορούν στην αγορά χωρίς εμπόδια με τη μορφή δασμών, αλλά η πρότασή του απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την αμερικανική πλευρά.

Η Ένωση απάντησε με τον μόνο δυνατό τρόπο: με όλα τα κράτη μέλη εκτός της Ουγγαρίας να ψηφίζουν υπέρ της επιβολής δασμού 25% στα περισσότερα προϊόντα που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ. Ωστόσο, το μέτρο δεν εφαρμόστηκε ποτέ, καθώς η κατάσταση άλλαξε δραστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τον Τραμπ να ανακρούει πρύμναν και να αποφασίζει την περιστολή των δασμών για τρεις μήνες στο 10% για κάθε χώρα παγκοσμίως, με τη χαρακτηριστική εξαίρεση της Κίνας, η οποία αντέδρασε με τη σειρά της, προκαλώντας έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων.

Πού αφήνει όμως αυτό την ΕΕ, πέρα από τις προσπάθειες διαπραγμάτευσης με μια αλλοπρόσαλλη, χαοτική αμερικανική διοίκηση; Αν θέλουμε να δούμε την κατάσταση από θετική σκοπιά, αξίζει να σημειωθεί πως η Επιτροπή και οι εθνικές κυβερνήσεις των κρατών μελών, ακόμη και εκείνων που διατηρούν στενή πολιτική σχέση με τον Τραμπ, επέδειξαν αξιοσημείωτη ενότητα στο μήνυμα που εξέπεμψαν κατά των ενεργειών του, αποφεύγοντας παράλληλα την περαιτέρω κλιμάκωση και εστιάζοντας στην προστασία των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Αυτό, με τη σειρά του, ενίσχυσε το ηθικό της Ένωσης συνολικά, καθώς αποδεικνύεται νησίδα σχετικής σταθερότητας σε έναν ωκεανό μεταβλητών αποφάσεων από πλευράς Αμερικής και Κίνας.

Φυσικά, η κατάσταση παραμένει ρευστή και, όπως κάθε ζήτημα που αφορά τον Τραμπ, τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν από τη μία στιγμή στην άλλη. Παρ’ όλα αυτά, η νέα συναίνεση που διαμορφώθηκε στην Ευρώπη, με πολίτες και κυβερνήσεις να αφήνουν κατά μέρος τις πολιτικές τους διαφορές για να απαντήσουν σε πρωτοφανείς εμπορικές και ρητορικές επιθέσεις, μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για ένα φωτεινότερο, πιο συνεργατικό ευρωπαϊκό μέλλον.

Οι απόψεις αυτού του μήνα αναλύουν τις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ της πολιτικής της ΕΕ και αμερικανικών συμφερόντων, αναδεικνύοντας πώς οι εμπορικοί δασμοί, η στρατιωτικοποίηση και τα περιοριστικά μέτρα μετανάστευσης συμβάλλουν σε κοινωνικές περικοπές και στην απομάκρυνση από τις δημοκρατικές και ανθρωπιστικές προτεραιότητες.

Δείτε το στο YouTube και βρείτε περισσότερο περιεχόμενο στο Instagram, TikTok και Spotify!

Inter Alia σημαίνει μεταξύ άλλων στα λατινικά. Βασισμένη στη φιλοσοφία της συνεργασίας και της αμοιβαιότητας, η Inter Alia εργάζεται για την προώθηση της πολιτικής εκπαίδευσης, του κοινωνικού μετασχηματισμού και της συλλογικής δράσης. Εκφράζει την πρόθεση να στεκόμαστε πρόθυμα και με χαρά μεταξύ άλλων, να συν-δημιουργούμε, να κάνουμε παραχωρήσεις και να προωθούμε την κοινή πρόοδο και τη συλλογική νοημοσύνη.