«Ζούμε στην εποχή της αναξιοπρέπειας και του θορύβου»

Η ιστορία φέρει όλα τα αληθινά στοιχεία της υπόθεσης του Ολιβερ, του σκυλιού που κακοποιήθηκε και βιάστηκε στην Αράχοβα πριν από ένα χρόνο. Η υπόθεση είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, κάποια στόματα άνοιξαν αλλά και πολλά έμειναν έως και τώρα κλειστά, καθώς ο ένοχος είναι μεγαλοπαράγοντας της περιοχής. Ο Ανέστης με τους συνεργάτες του δημιούργησαν έναν αριστοφανικό σύμπαν, όπου τώρα τα σκυλιά και όχι τα πουλιά, παίρνουν στα χέρια τους της υπόθεση, με σκοπό την απονομή δικαιοσύνης με κάθε κόστος. Ετσι δημιουργεί μία μαύρη αλληγορία, με μπόλικο μαύρο χιούμορ που ξεγυμνώνει όλες τις παθογένειες της δικής μας, ολόδικής μας κοινωνίας – έτσι όπως τη δημιούργησαν όσοι ψηφίζουμε και γίνεται αποδεκτή με την ανοχή ή τη σύμφωνη γνώμη μας.

Στο έργο συμμετέχουν ηθοποιοί, από τους πλέον ταλαντούχους της γενιάς τους (Γιώργος Κατσής, Παναγιώτης Μανουηλίδης, Ελενα Μαυρίδου, Μαρία Πετεβή, Gary Salomon, Μιχάλη Πητίδης), ενώ η κίνηση (animal body training) ανήκει στον Κωνσταντίνο Μωραΐτη. Ο ίδιος πρωταγωνιστεί στην παράσταση και ταυτόχρονα βοήθησε με τη δική του μέθοδο, όπως την έχει εξελίξει, ώστε όλοι οι ηθοποιοί να γίνονται σκυλιά μπροστά μας – κάτι εξαιρετικά δύσκολο τόσο σωματικά όσο και ερμηνευτικά. «Μετά από πολλά σεμινάρια που έλαβα σε Ελλάδα και εξωτερικό, ανέπτυξα μια μέθοδο όπου ο ηθοποιός μπορεί με το σώμα του να γίνει 54 ζώα. Ο άνθρωπος σηκώνεται στα δύο πόδια, γιατί είναι μιμητικό ζώο: σαν γεννιόμαστε, μπουσουλάμε και σηκωνόμαστε ορθιοι γιατί βλέπουμε τους γύρω μας να είναι έτσι», μας εξηγεί ο Κωνσταντίνος.

Δεν ήταν όμως η σωματική κόπωση η μόνη πρόσκληση της παράστασης. Ενας εκ των πρωταγωνιστών, εξαιρετικός ηθοποιός και πολύ ήρεμο και ευγενικό παιδί, ο Cem Yiğit Üzümoğlu, που ήδη είχε συνεργαστεί με τον Αζά στη «Δημοκρατία του Μπακλαβά», δεν μπορεί να συνεχίσει να συμμετέχει στα «Σκυλιά», καθώς του απαγορεύτηκε διά παντός η έξοδος από τη χώρα του την Τουρκία. Αυτό συνέβη καθώς ο Τζεμ (Cem), ως σωστός πολίτης και καλλιτέχνης, πήρε θέση ενάντια στο καθεστώς Ερντογάν, αλλά με πλήρως ειρηνικό τρόπο.

Ωστόσο, η κατηγορία ήταν υποκίνηση μίσους. Η έφεση δεν έγινε δεκτή και πρόκειται να υποβάλει και άλλη εκ νέου: «Ο Τζεμ είναι ολοκληρωμένος καλλιτέχνης» μας λέει ο Κ. Μωραΐτης. «Και ως τέτοιος, φυσικά και παίρνει θέση, ως οφείλουμε όλοι μας. Δεν κάθεται απλά στον καναπέ του και λέει πως κάνει επανάσταση. Εχει κατέβει σε πορείες στη χώρα του, κάνει μποϊκοτάζ σε εταιρείες που στηρίζυν το καθεστώς. Σε μια χώρα ανελευθερίας, του απαγόρεψαν την έξοδο. Ξέρεις όμως ποια είναι η χειρότερη τιμωρία; Οχι μόνο να κλείσεις έναν άνθρωπο στη φυλακή, αλλά να τον υποχρεώσεις να ζήσει σε μια χώρα με δικτατορία».

«Ζούμε σε μια άτυπη δικτατορία»

«Μου είχε πει μια κουβέντα ο πατέρας μου, που τότε που την άκουσα, δεν είχα μπορέσει να την αξιολογήσω σωστά: “Πρέπει να βρεις έναν λόγο, για τον οποίο θα μπορείς να τα τινάξεις όλα στον αέρα”. Δεν μου είπε ποιον, μπορεί να είναι η ιδεολογία, ο έρωτας... Για μένα τελικά είναι η αξιοπρέπεια. Σήμερα ζούμε στην εποχή της αναξιοπρέπειας και του θορύβου: όλοι νομίζουν ότι έχουν κάτι να πουν, παντού υπάρχει θόρυβος, hashtags, ζούμε σε ρυθμούς 5G! Δεν μιλάμε πια, ούτε επικοινωνούμε – φωνάζουμε, δεν ακούμε τον άλλον ή σιωπούμε. Καταναλώνουμε εντυπώσεις. Γι’ αυτό και αποδεχόμαστε ανθρώπους... ναι θα το πω: ανθρώπους κομπλεξικούς και ανεπαρκείς, που ανεβαίνουν σε θέσεις εξουσίας και φοράνε ένα κοστούμι που δεν τους ταιριάζει και αυτό φαίνεται – τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Και λέω, αφού φαίνεται βρε παιδάκι μου, γιατί δεν το βλέπουμε; Γιατί δεν το βλέπουμε – εθελοτυφλούμε, φοβόμαστε ή θέλουμε να γίνουμε σαν κι αυτούς. Σαν αυτούς που δεν κυβερνούν, δεν ηγούνται, που το μόνο που κάνουν είναι να εκδικούνται. Και έχουν και κοινό, δεν είναι μόνοι!

»Ενα κοινό που δεν ξέρει πώς να ξεχωρίσει την εξουσία από την αξία, τη δύναμη από τη σοφία, τον αρχηγό από τον ηγέτη. Γιατί σαν χώρα δεν έχουμε παιδεία. Ούτε σωστή εκπαίδευση έχουμε έτσι που την έχουν υποβαθμίσει, αλλά δεν μιλάω μόνο γι’ αυτό: μιλάω για την εσωτερική, την υπαρξιακή παιδεία. Μας λείπει η φιλοσοφία, το πάθος, η αυτογνωσία» συνεχίζει ο Κ. Μωραΐτης. «Γι’ αυτό και το μότο των καιρών μας είναι το “Θα σας δείξω εγώ”. Η εκδίκηση δηλαδή, η μικρότητα... Με ρωτάς αν ζούμε σε μια άτυπη δικτατορία. Οχι, καθόλου δεν υπερβάλλεις. Αλλά έχουμε επιλέξει αυτούς που μας εκδικούνται! Προφανώς μιλάμε για επίφαση δημοκρατίας: όταν εξαφανίζονται άνθρωποι, όταν γίνονται συγκαλύψεις, όταν υπάρχει η Ομάδα Αλήθειας που ξαφνικά πέσαμε όλοι από τα σύννεφα, ότι όλα προέρχονται από το μέγαρο Μαξίμου, όταν υπάρχουν χιλιάδες πληροφορίες, βομβαρδισμός πληροφοριών, προπαγάνδας και παρακράτους και ταυτόχρονα διατηρείς τον λαό φτωχοποιημένο... Τι άλλο δηλαδή περιμένουμε για να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει;

Ωστόσο, δεν έχω απαίτηση από την κυρία που δουλεύει ταμίας στο σούπερ μάρκετ και ζει σε ένα ημιυπόγειο στην Κυψέλη να κατέβει και να απεργήσει, με την απειλή να χάσει τη δουλειά της. Μακάρι να το κάνει, αλλά θέλω να πω ότι ο “ευνοημένος” είναι αυτός που πρέπει να το κάνει πρώτος, που είμαστε εσύ, εγώ και η παραδίπλα μου, που δεν θα σκεφτούμε το ένα πιάτο φαΐ. Εμείς πρέπει να παλέψουμε διπλά γι’ αυτούς τους ανθρώπους, έως και οι ίδιοι να αισθανθούν δυνατοί και να είναι δυνατότεροι από ό,τι τώρα, και να μπορέσουν να διεκδικήσουν.

Βαρέθηκα να βλέπω γύρω μου “σκλάβους”. Μικρούς ανθρώπους που ό,τι τους ξεπερνά το βαφτίζουν άδικο, ό,τι απειλεί την κανονικότητά τους το λένε τοξικό, ό,τι δεν καταλαβαίνουν το λένε ελιτίστικο. Και χτίζουν έναν μικρό κόσμο, όπου οι ίδιοι είναι το μέτρο των πάντων, γιατί μόνο έτσι μπορούν να νιώσουν σημαντικοί. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ζητούν απλά χώρο, ζητούν κυριαρχία και όχι για να ελευθερωθούν από κάτι, αλλά για να φυλακίσουν κι εσένα στη δική τους κόλαση».

«Η αξιοπρέπεια δεν είναι προνόμιο, είναι θεμέλιο»

Με όλα όσα λέει ο Κωνσταντίνος, καταπιάνεται και η παράσταση «Τα σκυλιά», αλλά και σχεδόν όλες οι παραστάσεις που έχει επιλέξει ο ίδιος να συμμετέχει: φέρουν λόγο, μας εξελίσσουν, παίρνουν θέση και ταυτόχρονα έχουν υψηλή καλλιτεχνική αξία. Τον ρωτάμε για την ευθύνη των καλλιτεχνών, καθώς και ο ίδιος ήταν από τους καθηγητές του Εθνικού Θεάτρου που παραιτήθηκαν πριν δύο χρόνια, ως μία μεγαλειώδη και σημαντική κίνηση υπέρ του αγώνα των φοιτητών του και όχι μόνο εναντίον του Προεδρικού Διατάγματος που τους εξίσωνε με αποφοίτους Λυκείου, υποβιβάζοντας και την αξία και το μέλλον τους: «Η αξιοπρέπεια δεν είναι προνόμιο, είναι θεμέλιο» μας απαντά. «Και στη ζωή και στο θέατρο και παντού. Και όταν ποδοπατιέται, ρε παιδάκι μου, δεν συζητιέται, εγκαταλείπεται. Γιατί αν μείνεις κάπου όπου σε μειώνουν, συναινείς στην ταπείνωση και αυτό είναι το πρώτο βήμα για τη δουλεία. Ζούμε σε μια ηθική μεταδικτατορία. Και αυτό έχει περάσει πάρα πολύ στο DNA του Ελληνα. Είναι λίγο αυτό που λένε πως όταν κοιτάς πολύ την άβυσσο, η άβυσσος αρχίζει να κοιτάει κι αυτή μέσα σου και ξαφνικά αποκτά νόημα το σκοτάδι, το δηλητήριο δηλαδή που μας έδωσε λόγο ύπαρξης. Ετσι καταλήγεις να σε κυβερνάνε άνθρωποι που είναι εκεί για να γκρεμίσουν, όχι να χτίσουν. Για να καταστρέψουν και όχι να για εξελίξουν: και αυτό το λένε “ανάπτυξη”!

Ε, αυτό δεν το θέλω ούτε στη ζωή ούτε στη δουλειά μου. Δεν γεννηθήκαμε για να υπακούμε, αλλά για να δημιουργούμε. Οχι για να εκτελούμε, αλλά για να γεννάμε (κυριολεκτικά και μεταφορικά). Σήμερα που μιλάμε, έκλεισε η υπόθεση του Ολιβερ: Κανένας ένοχος. Κανένας ένοχος γιατί; Γιατί κάποιοι, πολλοί, σκύψαν το κεφάλι. Πού; Στην “εξουσία”! Ξεπούλημα το λέω εγώ. Και ο άνθρωπος που ξεπουλάει την αξιοπρέπειά του για λίγη εξουσία, για λίγη αποδοχή, για λίγο χρήμα δεν είναι θύμα, είναι συνεργός.

Είναι δυνατόν να ήμασταν συνεργοί τότε, που με ρωτάς για το Εθνικό; Να μη σταθούμε δίπλα στα παιδιά, τους φοιτητές μας; Η αξιοπρέπεια είναι πολιτική πράξη, είναι το “όχι” που για μένα σώζει την ψυχή σου, είναι το “φεύγω από την τοξική δουλειά”, το “ξεμπροστιάζω τα κακώς κείμενα, τον φαρισαϊσμό”, είναι το “υπερασπίζομαι εκείνους που δεν έχουν φωνή”, το “ενώνω τη φωνή μου με όσους προσπαθούν να ακουστούν”. Αυτό κάναμε κι εμείς τότε, μαζί με χιλιάδες ακόμα καλλιτέχνες. Και δεν μιλάω εκ του ασφαλούς. Ξέρω πού ζω: ζω σε μια κοινωνία που εκπαιδεύει τους ανθρώπους να μη μιλάνε, να μην ταράζουν τα νερά, να μην ενοχλούν. Το να σηκώνεις το βλέμμα και να λες “μέχρι εδώ”, είναι επαναστατικό. Οχι, δεν υπάρχει ουσιαστική πολιτική πράξη χωρίς ηθικό ανάστημα, ούτε ελευθερία χωρίς προσωπικό κόστος. Αν δεν αγωνιστείς καθημερινά για την αξιοπρέπεια, την υγεία σώματος και ψυχής, την πνευματική ανάταση (αυτή που δίνει ο πολιτισμός, δηλαδή, και η παιδεία), τότε η ζωή σου δεν είναι παρά μια σιωπηρή συνενοχή. Και ο κόσμος μετά γίνεται ένα μεγάλο θέατρο με κομπάρσους, που ξέχασαν ποιοι είναι!

Βλέπω να παίζεται κακό θέατρο γύρω μου, και τι εννοώ: στη Βουλή, στα κανάλια, στα σκηνικά, αυτά τα έργα που βαφτίζουν και καλά “μοντέρνα” για να κρύψουν το πόσο αδιάφορα είναι. Τότε μου έρχεται στο μυαλό κάτι που είχε πει ο Μπέκετ: “Δεν μπορώ να συνεχίσω, θα συνεχίσω”. Αυτό είναι το θέατρο για μένα. Οχι η ευκολία, αλλά η επιμονή. Οχι το ωραίο, αλλά το αληθινό. Είναι μια πράξη πίστης στον άνθρωπο, ακόμα και αν ο άνθρωπος δείχνει πως δεν το αξίζει. Γι’ αυτό και δεν το αντιμετωπίζω σαν επάγγελμα, γιατί δεν είναι κατασκευή – είναι κραυγή, είναι κάλεσμα, είναι και σιωπή: γιατί αν δεν μπορώ εγώ να ρισκάρω την ψυχή μου πάνω στη σκηνή, τότε προτιμώ τη σιωπή.

Το θέατρο, όταν είναι αληθινό, δεν θέλει να το καταλάβεις – θέλει να το αντέξεις. Πες το, κοίτα τους στα μάτια, όχι για να τους πείσεις, αλλά για να καταλάβουν ότι εσύ το εννοείς. Γι’ αυτό είμαι και τρομερά περήφανος γι’ αυτή την παράσταση, “Τα σκυλιά”. Δεν ήταν μια παράσταση που αρχίσαμε και είπαμε “Ωραία, πάμε να αρέσει, να μπει και η μέθοδος του Κωνσταντίνου, που είναι το Animal Body και η κινησιολογία των ζώων, να γίνει κάτι εντυπωσιακό για να πάρουμε και το πρώτο βραβείο, να πιάσουμε και μια πιασάρικη υπόθεση όπως είναι αυτή του Oliver”. Εμείς ρισκάρουμε την ψυχή μας επί σκηνής, με ό,τι αυτή φέρει μέσα της. Εξάλλου, η ίδια η παράσταση δημιουργήθηκε ουσιαστικά στις πρόβες, με την καθοδήγηση του Ανέστη που είναι πανάξιος και δώσαμε εαυτόν πραγματικά.

Οχι για να μας πούνε “μπράβο”. Αλλά γιατί δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο. Αυτό έχουμε επιλέξει να κάνουμε και αυτό ξέρουμε και αυτό θα κάνουμε. Και γι’ αυτό χαίρομαι και για την Αργυρώ Χιώτη που είναι τώρα επικεφαλής στο Εθνικό, γιατί έχω υπάρξει στον οργανισμό και ξέρω πόσο δύσκολο είναι να υπερκεράσεις αγκυλώσεις χρόνων και πόσο σημαντικό είναι να συμβεί αυτό σε ένα τέτοιο θεσμό. Πιστεύω στην Αργυρώ και πιστεύω και στην Τέχνη και στο θέατρο. Και δεν αποδέχομαι πια, ούτε να γυρίσω το άλλο μάγουλο, ούτε ανάξιους ανθρώπους σε θέσεις εξουσίας. Δεν νικάς πάντα – αλλά διατηρείς την αξιοπρέπειά σου».

♦ «Τα σκυλιά»
Κάθε Παρ., Σάββ. στις 21.00, στο θέατρο «Κιβωτός» (Πειραιώς 115, τηλ.: 210-3427426). Προπώληση: www.ticketservices.gr