«Η οργή, όταν γίνει αφορμή για ρήξεις, δεν είναι κατ’ ανάγκη κακή»

Είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικό, αν μη τι άλλο, το να συμβαίνουν πράγματα στον πολιτισμό από ανθρώπους οι οποίοι αγαπούν το πολιτιστικό προϊόν που προάγουν (εν προκειμένω το θέατρο), ενώ ταυτόχρονα επενδύουν σε αυτό προσωπικά. Αυτές οι σκέψεις έγιναν με αφορμή το νέο θεατρικό της Ηρώς Μπέζου, στο οποίο η ίδια δεν παίζει, αλλά το σκηνοθετεί και το έχει γράψει, ενώ ταυτόχρονα κάνει και την παραγωγή. Και δεν μιλάμε για μια κοπέλα που έτυχε να έχει χρήματα και θέλει να «φανεί» στο θέατρο, αλλά για ένα νέο μεν κορίτσι, που ωστόσο μας έχει καταθέσει εδώ και καιρό πολλές παραστάσεις και εξαιρετικές ερμηνείες (αγαπημένη μας η Ιουλιέτα στο γνωστό έργο του Σέξπιρ σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά στο Εθνικό πριν από λίγα χρόνια). Εχει ήδη θέσει την υπογραφή της και ο θεατής ξέρει πως θα δει καλό θέατρο, ενώ η ίδια έχει ήδη δημιουργήσει το κοινό της. Εχει όμως κάνει και κάτι ακόμα: φέρει ένα ιδιαίτερο στιλ, τόσο στη γραφή (θεατρική ή σκηνοθετική) όσο και στις ερμηνείες της που πάντα περιέχουν κάτι βαθιά προσωπικό. Κάτι που ενώ το νιώθεις, ίσως και το βλέπεις, καταλαβαίνεις πως δεν μπορείς να το αγγίξεις: της ανήκει αποκλειστικά, είναι ολοδικό της. Αλλά έχει και την τόλμη να εκθέτει εαυτόν μπροστά στο κοινό μαζί με όσα επιτρέπει και όσα δεν μας επιτρέπει ν’ αγγίξουμε από όσα μας δίνει.

Τώρα, η Ηρώ Μπέζου έγραψε ένα ιδιαίτερο έργο. Με μια πρώτη ματιά, θεματικά δεν μας ξενίζει μεν, μας αφήνει με κάποια ερωτήματα δε. Σε μια μικρή πόλη δίπλα σε ένα δάσος, μια κακοπροαίρετη κοπέλα ξαφνικά μετατρέπεται σε τέρας και καταστρέφει τα πάντα: το σπίτι της, το δάσος, τους ανθρώπους γύρω της. Σκοτώνει και σπέρνει τον χαμό.

«Είναι μια αχρονική ιστορία για τις ανθρώπινες σχέσεις, τοποθετημένη στον χώρο του παραμυθιού και του ονείρου, ίσως και του σουρεαλισμού. Για μένα όμως είναι πολύ πιο πραγματική από οποιαδήποτε ρεαλιστική απεικόνιση γεγονότων», λέει η Ηρώ. Το σκηνικό του έργου είναι ένα ανθρώπινο ηχοτοπίο: νεκρά δέντρα (σκηνικά και κοστούμια έχει κάνει η Ιωάννα Πλέσσα) σε έναν σκοτεινό χώρο, νύχτα, που μαστίζεται από διάφορους απόκοσμους ήχους (μουσικός επί σκηνής ο Γιώργος Σταυρίδης, ενώ τη μουσική έχει γράψει ο Φάνης Ζαχόπουλος) και τέσσερις ηθοποιοί που προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει, ψάχνοντας όχι μόνο το φως της αλήθειας και της γνώσης, άρα και της απελευθέρωσης, αλλά και το ποιοι είναι στ’ αλήθεια. Οι Στέλλα Βογιατζάκη και Κατερίνα Νταλιάνη σε υπέροχες ερμηνείες είναι οι φίλες του «τέρατος» που ερμηνεύει εξαιρετικά η Δήμητρα Βλαγκοπούλου, ενώ ο Γιάννης Παπαδόπουλος είναι ο αδερφός της.

Τι είναι αυτό, όμως, που αναδημιουργεί ή μεταμορφώνει την ηρωίδα από υπέροχη φίλη, πειραχτήρι ως αδερφή και αγαπημένη σύζυγο, σε ένα αποτρόπαιο πλάσμα που σκορπά τον θάνατο; «Η ψυχολογική μεταστροφή της ηρωίδας σχετίζεται με το συναίσθημα της οργής. Αυτή η οργή φαίνεται να είναι η πηγή αλλαγής αλλά εν τέλει και της αναγνώρισης του ίδιου της του εαυτού, καθώς οι καταπιεσμένες πτυχές του αποκαλύπτονται», μας λέει η Δήμητρα Βλαγκοπούλου, η οποία αξίζει να σημειωθεί πως, ενώ ερμηνεύει έναν σκοτεινό ρόλο, πολλές στιγμές βγάζει πραγματικό γέλιο! Στη συζήτησή μας η ίδια σημειώνει την αντίφαση μεταξύ της φαινομενικά όμορφης κοινωνίας και της πραγματικής μας δυστυχίας, αναδεικνύοντας τις κοινωνικές σχέσεις που οδηγούν σε αδιέξοδα. «Το έργο αγγίζει τη σύνδεση ανάμεσα στις προσωπικές αλλαγές και την πραγματικότητα του κόσμου γύρω μας, υπογραμμίζοντας ότι η εσωτερική μας κατάσταση αντικατοπτρίζεται στη φύση και στις ανθρώπινες σχέσεις», εξηγεί η ίδια.

«Δεν είναι απλό το συναίσθημα του θυμού και της οργής», μας λέει. «Μπορεί να γίνει βίαιο και να μορφοποιηθεί ως τέτοιο τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά μπορεί με την ίδια δυσκολία να μας οδηγήσει σε μια μορφή απελευθέρωσης. Αν μπορέσουμε αυτή την οργή να τη διαχειριστούμε, θα βγούμε καλύτεροι. Γιατί θα έχουμε δει το «τέρας» μέσα μας - αυτό θέλει κότσια. Και δύναμη. Και παιδεία. Και αλληλεγγύη. Και η οργή, όταν γίνει αφορμή για ρήξεις, δεν είναι κατ’ ανάγκη κακή.

Υπάρχουν εξωτερικοί (κοινωνικοί και πολιτικοί) λόγοι που κάνουν τη ζωή μας δύσκολη, αλλά και κάποιες συμπεριφορές που ίσως μεγαλώνουν μαζί με εμάς όσο κι εμείς μεγαλώνουμε και μας κάνουν να υπηρετούμε ρόλους μέσα στις σχέσεις που δεν μας ταιριάζουν. Μιλάω και για συμπεριφορές που έχουν καταπιέσει πολλά άλλα κομμάτια μας. Που μας απομακρύνουν από εμάς. Οταν αυτά αναδυθούν, ίσως με μια αφορμή τυχαία, τότε η οργή μάς καταβάλλει και οδηγούμαστε σε ρήξεις. Οι ρήξεις, ακόμη και αν οδηγήσουν σε απώλειες (μιλάω μεταφορικά, ενώ στην παράσταση φαίνονται ως κυριολεκτικές), ίσως είναι απαραίτητο να συμβούν, γιατί συνοδοιπορούν με αυτή την εσωτερική ωρίμανση για την οποία μιλάω. Ακόμα κι αν μας κάνουν να φαινόμαστε ως «τέρατα» στα μάτια των άλλων. Είναι σημαντικές η αναγνώριση και η αποδοχή του «τερατώδους» εαυτού για την προσωπική λύτρωση», μας λέει.

Η συζήτηση πάει στο σήμερα. Σε μια κοινωνία και μια χώρα όπου παντού ακούμε για «ανάπτυξη» και για «πλεονάσματα», σε μια όμορφη χώρα, με ήλιο και ανθρώπους με ιστορία, πώς γίνεται να μην υπάρχει σχεδόν τίποτα που να μη μοιάζει τερατώδες και αβίωτο; «Στο έργο υπάρχει αυτός ο διχασμός που περιγράφεις, γι’ αυτό και δεν γίνεται άμεσα φανερό γιατί αυτή η κοπέλα έγινε «τέρας» - ούτε η ίδια θυμάται τις πράξεις της. Ετσι και στην κοινωνία μας: ζούμε σε μια φαινομενικά θαυμαστή πραγματικότητα, επίπλαστη, καθώς υπάρχει εξαθλίωση και σε μας και στη φύση. Γι’ αυτό και ο τόπος όπου συμβαίνουν αυτά τα γεγονότα στην παράσταση είναι ένα κατεστραμμένο δάσος. Είναι σαν αυτή η αλλαγή που έχει συμβεί μέσα σε αυτή την κοπέλα να έχει αλλάξει και όλο τον κόσμο γύρω της. Αναρωτιέμαι γιατί το ξεχνάμε αυτό: ό,τι είναι μέσα μας, αντικατοπτρίζεται και στον τρόπο που ζούμε και στη σχέση μας με τους ανθρώπους. Αποτυπώνεται κοινωνικά, αλλά αποτυπώνεται και στη φύση, γιατί κι εμείς από φύση είμαστε: καταστρεφόμαστε και καταστρέφουμε. Αναπόφευκτα θα συμβεί το πρώτο από το δεύτερο και το αντίστροφο. Είναι ένας φαύλος κύκλος.

Ωστόσο, όπως και στην ιστορία, εγώ βλέπω ένα φωτεινό κομμάτι στο εξής: στο ότι αυτή η γυναίκα όταν καθρεφτίζεται, όταν δηλαδή αντικρίζει την εικόνα της, στο τέλος πια της ιστορίας, ενώ επιζητά αυτό το καθρέφτισμα ουσιαστικά από την αρχή, από τις φίλες της, από τον αδελφό της και διαρκώς δεν θυμάται, αποζητά αυτό το καθρέφτισμα για να θυμηθεί ποια είναι συνολικά. Και όταν πια βρίσκεται στα χέρια της και αντικρίζει το είδωλό της, ουσιαστικά την ψυχή της, εκεί πια επέρχεται μια λύτρωση με την αποδοχή της αλήθειας. Ουσιαστικά δηλαδή το να αντικρίσεις το τερατώδες κομμάτι σου, να αντικρίσεις τον ζόφο που υπάρχει, να τον αποδεχτείς ως κάτι το υπαρκτό, ίσως είναι και η μοναδική στιγμή που μπορεί από αυτό το «καμένο δάσος», μέσα και έξω σου, κάτι να ξαναγεννηθεί.

Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Είναι αυτή η υπαρξιακή αγωνία που κουβαλάει ο καθένας. Νομίζω, και ο χρόνος και η ωριμότητα ίσως το φέρνουν, αν το επιζητάς και εσύ βέβαια. Δηλαδή αν είναι και προσωπική ανάγκη, αν εκεί βλέπεις τη λύτρωση, αν εκεί βλέπεις μια ελευθερία και δεν σε φοβίζει αυτός ο αντικατοπτρισμός. Αυτό ελπίζω να γίνεται και μέσω της παράστασης: να συνδεθούμε όλοι σαν όπως έπειτα από ένα όνειρο που θέλουμε να το μοιραστούμε το πρωί...», καταλήγει.

♦ Πληροφορίες: Η παράσταση «Το τέρας» συνεχίζεται έως την 1/6 στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν (Φρυνίχου 14, Πλάκα), κάθε Πέμπ.-Σάββ. στις 21.00 και Κυρ. στις 19.00. Διάρκεια: 90’. Προπώληση: more.com και στα ταμεία του θεάτρου.