Οδοιπορικό στην ύπαρξη | ΕΦΣΥΝ

Φάμπιο Στάσι | Νυχτερινό στη Γαλλία | Μετάφραση: Δήμητρα Δότση | Εκδόσεις Ικαρος

«Πιθανότατα να ήταν μια νύχτα σαν όλες τις άλλες, μια συνηθισμένη, αποπνικτική νύχτα στα τέλη του Ιουλίου, μα όμορφη και διάφανη σαν καθρέφτης, λουσμένη από το φως του φεγγαριού, μια νύχτα δίχως προφάσεις και μυστικά, όπου η λέξη ξένος δεν είχε πια κανένα νόημα ή, αν είχε, τότε αφορούσε και τους δυο. Ηταν η νύχτα ενός άντρα και μιας γυναίκας που έσμιγαν για πρώτη και τελευταία φορά, και που για λίγες ώρες, στην ουδέτερη ζώνη ενός ξενοδοχειακού δωματίου, θα έπαυαν να είναι ξένοι ακόμα και απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό, έτσι όπως παύει κανείς να είναι ορφανός, να προχωρά μόνος και αδέσποτος στον κόσμο».

Αν ισχύει ο αφορισμός του Πίντερ ότι το παρελθόν είναι ό,τι θυμόμαστε, ό,τι νομίζουμε πως θυμόμαστε, ό,τι έχουμε πειστεί ότι θυμόμαστε ή που προσποιούμαστε ότι θυμόμαστε, τότε η εξερεύνησή του ίσως μας φέρνει τελικά πιο κοντά στον εαυτό μας. Τον εαυτό μας που νομίζουμε πως ξέρουμε αλλά συχνά αποδεικνύεται ένας άγνωστος. Ακολουθώντας μια λάθος διαδρομή ο αγαπημένος βιβλιοθεραπευτής-ντετέκτιβ, ο λογοτεχνικός ήρωας Βίντσε Κόρσο, του Ιταλού συγγραφέα Φάμπιο Στάσι, αυτή τη φορά επιστρέφει όχι για να σώσει κάποιον άλλον αλλά για να εξερευνήσει το δικό του παρελθόν και την καταγωγή του. Επιστρέφει, όπως λέει, στο σπίτι του, ένα σπίτι που δεν είχε δει ποτέ, που δεν ήξερε πού βρισκόταν.

Το »Νυχτερινό στη Γαλλία» κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ικαρος σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση και είναι το τέταρτο βιβλίο με πρωταγωνιστή τον Κόρσο που γιατρεύει τους πόνους των ανθρώπων με βιβλία. Ο συγγραφέας φαίνεται πως έχει την πρόθεση να «αποκαλύψει» περισσότερα για την προσωπική ζωή του εξηγώντας από πού προήλθαν η πίστη και η αγάπη του για τη λογοτεχνία.

Ο ήρωάς του σχεδίαζε να περάσει ένα «ανώδυνο» ρομαντικό Σαββατοκύριακο στη Νάπολη όπου θα συναντούσε την αγαπημένη του. Εκανε όμως λάθος και πήρε τη σιδηροδρομική γραμμή που καταλήγει στη Γένοβα. Ενας ηλικιωμένος άγνωστός του συνταξιδιώτης, που έμοιαζε εκπληκτικά με τον αναρχικό τραγουδιστή Λεό Φερέ, ξεκινά μια εντελώς σουρεαλιστική συνομιλία μαζί του και τελικά τον πείθει να κάνει το ταξίδι προς τη Γένοβα. Δεν ξέρουμε πώς, δεν ξέρουμε γιατί, αλλά μερικές φορές συμβαίνουν απίστευτες συμπτώσεις, παράδοξες καταστάσεις που μας οδηγούν σε μια βαθιά αλήθεια για μας.

Στη Γένοβα είχε καταφύγει από τη Νίκαια η έγκυος μητέρα του Κόρσο. Δεν του είπε ποτέ ποιος είναι ο πατέρας του, μόνο στις τελευταίες μέρες της ζωής της του αποκάλυψε πως ήταν ένας άντρας που γνώρισε όταν δούλευε στο εμβληματικό ξενοδοχείο Νεγκρέσο της Νίκαιας στη Γαλλική Ριβιέρα. «Την είχε πιάσει μια ανεξέλεγκτη μανία να μου πει τα πάντα, όσα δεν μου είχε πει ποτέ μέχρι τότε και να μου τα πει αμέσως, πιάνοντας το νήμα από την αρχή. Ηθελε να πάρω από το ντουλαπάκι εκείνα τα τρία βιβλία που μου είχε ζητήσει να βρω στο σπίτι της και να τα αφήσω στο κρεβάτι. Τρία μπλε λινόδετα βιβλία, φθαρμένα πια από τα χρόνια: μια ανθολογία ποιημάτων του Πούσκιν, το Ενας ήρωας του καιρού μας του Λέρμοντοφ και το Ανθρωπος που γελά του Βικτόρ Ουγκό. Η μοναδική κληρονομιά που μου είχε αφήσει ο πατέρας μου, μια ακούσια κληρονομιά, μήπως το είχε κάνει από αβλεψία και μόνο;».

Ο Κόρσο αποφασίζει να βουτήξει στο παρελθόν για να ξεκαθαρίσει το μέλλον του. Αποφασίζει να μάθει ποιος είναι ο πατέρας του. Καταλήγει από τη Γένοβα στη Νίκαια και στο Νεγκρέσο. Τα τελευταία πέντε χρόνια, κάθε μέρα, από τότε που έμαθε τις λεπτομέρειες της σύλληψής του, έστελνε εκεί μια καρτ ποστάλ χωρίς παραλήπτη. Αυτή θα είναι η πιο σημαντική έρευνα της ζωής του: να ανακαλύψει ποιος είναι ο πατέρας του.

Καθώς οι τόποι που επιστρέφει περνούν από μπροστά μας ανακαλύπτουμε έναν χάρτη τόπων και συγγραφέων που τον έχουν διαμορφώσει. Μέσα σ’ αυτόν τον δαιδαλώδη χάρτη ξεχωρίζει το «Νυχτερινό στην Ινδία» του Αντόνιο Ταμπούκι. Αυτό το βιβλίο, μας αποκαλύπτει στο σημείωμά του στο τέλος, έγινε ο πολικός αστέρας του ταξιδιού του. Και η «Νυχτωδία της Χιλής», ειδικά οι τελευταίες γραμμές, του Ρομπέρτο Μπολάνιο ταιριάζουν με την ιστορία του Βίντσε Κόρσο: «Και τότε περνούν με ιλιγγιώδη ταχύτητα τα πρόσωπα που θαύμαζα, τα πρόσωπα που αγάπησα, μίσησα, ζήλεψα, περιφρόνησα…». Αλλά και πολλά άλλα σημαντικά βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας βοηθούν τον ήρωα -ίσως και τον ίδιο τον συγγραφέα- σε αυτό το ταξίδι στο παρελθόν που μοιάζει με οδοιπορικό προς την ίδια του την ύπαρξη.

Το «Νυχτερινό στη Γαλλία» συγκινεί με την απλότητα της αφήγησής του, μιλά για εκείνα τα μοιραία ραντεβού που σου κλείνει η ζωή από μόνη της επειδή πρέπει οπωσδήποτε δυο άνθρωποι να συναντηθούν μέσα στον αέναο χρόνο και χώρο του Σύμπαντος. Αν χωρίσουν δεν σημαίνει πως θα ξεχάσουν. Ο Αμίρ, ο πατέρας που δεν γνώρισε ποτέ ο Βίντσε Κόρσο, το περιγράφει εύστοχα σε ένα ποίημά του: «Σ΄ έψαξα σε κάθε ξενοδοχείο που κοιμήθηκα, Σε κάθε πόλη που επισκέφτηκα, Σε κάθε βιβλίο που διάβασα, Σε κάθε τραγούδι που τραγούδησα, Σε κάθε λέξη που είπα, Σ’ όλες τις γλώσσες που κατοίκησα… Είναι αλήθεια πως αργούμε πάντα να φτάσουμε σ’ αυτούς που αγαπάμε».

Εύχομαι αυτό το ταξίδι στο παρελθόν του Κόρσο να μη σημαίνει πως ο Φάμπιο Στάσι έκλεισε τους λογαριασμούς του μαζί του και σύντομα να τον διαβάσουμε σε μια νέα περιπέτεια.