Ξεχάστε το Εθνικό Θέατρο όπως το ξέρατε!

Από τη χθεσινή συνέντευξη Τύπου του Εθνικού. Από αριστερά προς τα δεξιά Μαρία Μαγκανάρη, Ιώ Βουλγαράκη, Αργυρώ Χιώτη, Νεφέλη Μαϊστράλη, Ακύλλας Καραζήσης | ΝΟΡΑ ΡΑΛΛΗ

Η πρώτη συνέντευξη τύπου της Αργυρώς Χιώτη

Ωραίες ιδέες, φρεσκάδα, συμμετοχικότητα, πραγματική συμπερίληψη, ελεύθερο πνεύμα, δημιουργικότητα και χώρος στις γυναίκες χαρακτηρίζουν την «πολιτική» της νέας καλλιτεχνικής διευθύντριας του φορέα, όπως την παρουσίασε χθες το απόγευμα μαζί με τις στενές της συνεργάτιδες Ιώ Βουλγαράκη, Μαρία Μαγκανάρη, Νεφέλη Μαϊστράλη και τον... «μειοψηφούντα» άνδρα της διοικητικής ομάδας Ακύλλα Καραζήση.

Το να πούμε πως πρόκειται για έναν πολύπαθο οργανισμό, τον μεγαλύτερο μάλιστα όσον αφορά το θέατρο στη χώρα, είναι λίγο. Από το σκάνδαλο Λιγνάδη, όσο εκείνος ήταν καλλιτεχνικός του διευθυντής, έως τα (πολύ μικρότερα συγκριτικά, αλλά σημαντικά ωστόσο) σκάνδαλα απευθείας αναθέσεων σε ημετέρους, τις κακές ή και κακοποιητικές συμπεριφορές σε ηθοποιούς και σκηνοθέτες που εργάστηκαν εκεί, μερικές πραγματικά κακές παραστάσεις αλλά και απίστευτες φράσεις που έχουν ακουστεί κατά αναπήρων ηθοποιών, επίσης από πρώην καλλιτεχνικούς διευθυντές, όλα τα παραπάνω δεν είναι και η καλύτερη κληρονομιά για την Αργυρώ Χιώτη, την πρώτη γυναίκα που θα μείνει στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου για τα επόμενα τρία χρόνια. Οχι, το Εθνικό Θέατρο δεν είναι ένας «καθαρός» οργανισμός, όσο κι αν προσπάθησε (άλλοτε με επιτυχία, αλλά και με το αντίθετο) ο Γιάννης Μόσχος.

Χθες, η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια έκανε συνέντευξη Τύπου μήνα Μάιο, δύο μήνες ουσιαστικά μετά την ανάληψη των καθηκόντων της και όχι στην αρχή της νέας περιόδου (Οκτώβριο) όπως συνηθίζεται: «Είμαστε εδώ όχι για να σας παρουσιάσουμε αναλυτικά το πρόγραμμα του Εθνικού, αλλά για να σας φανερώσουμε το όραμά μας. Να δείξουμε ποιο θέλουμε να είναι το στίγμα για το Εθνικό Θέατρο» μας είπε. Και, πράγματι, αυτό έκανε. Και μόνο η εικόνα μπροστά μας καταδείκνυε του λόγου το αληθές - πως το Εθνικό έχει αλλάξει ήδη: τέσσερις γυναίκες και ένας άνδρας στέκονταν επί σκηνής (η παρουσίαση έγινε στον υπαίθριο χώρο του θεάτρου, παρά την ελαφριά βροχόπτωση) - κάτι που δεν έχουμε δει ως εικόνα ούτε σε παρουσίαση βιβλίου. Δίπλα στην Αργυρώ Χιώτη ήταν η Ιώ Βουλγαράκη ως αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια, η Μαρία Μαγκανάρη ως υπεύθυνη του Μικρού Εθνικού και η Νεφέλη Μαϊστράλη, που μαζί με τον Ακύλλα Καραζήση είναι οι δύο νέοι καλλιτεχνικοί διευθυντές (για την τριετία) της Πειραματικής Σκηνής, η οποία μένει σκέτη «Πειραματική Σκηνή», χωρίς τον προσδιορισμό «Νέων Δημιουργών», όπως ήταν έως τώρα. «Δεν υπάρχει ηλικιακό όριο στην τέχνη και τον πειραματισμό» διευκρίνισε η κ. Χιώτη. Αυτοί οι άνθρωποι, μαζί με αρκετούς συνεργάτες, θα είναι ο νέος πυλώνας του νέου (όπως όλα δείχνουν) Εθνικού Θεάτρου. Ακόμα και η αίσθηση ήταν διαφορετική: ναι, φυσικά και ακούσαμε τον υφυπουργό Πολιτισμού κ. Φωτήλα να μας λέει πόσο ελεύθερο είναι το Εθνικό και πόσο μεγάλο όραμα έχει και πόσο «δεν κρατιέται» να το πραγματοποιήσει ενώ θυμήθηκε και τους δικούς του καιρούς δόξας ως ηθοποιός στο ερασιτεχνικό θέατρο. Ναι, φυσικά και ακούσαμε την Αργυρώ Χιώτη να ευχαριστεί θερμά το ΥΠΠΟ και τη Λίνα Μενδώνη, όπως ήταν αναμενόμενο από την επικεφαλής ενός οργανισμού που υπόκειται στο υπουργείο (κι ας είπε ο κ. Φωτήλας ότι το θέατρο είναι «δημόσιο», άρα «ανήκει σε όλους»). Ωστόσο νιώθαμε πως κάτι έχει πράγματι αλλάξει. Πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι εκεί πάνω, έχοντας κάνει τη δική τους διαδρομή και έχοντας πληρώσει ήδη το κόστος στην πορεία τους ώστε να παραμείνουν σύμφωνοι με τις αρχές και τις ανανεωτικές έως και αναρχικές καλλιτεχνικά (και όχι μόνο για κάποιους) ιδέες τους, φέρνουν έναν αέρα ελευθερίας και αποδέσμευσης από αγκυλώσεις. Κι αυτόν τον αέρα τον αισθανθήκαμε στ’ αλήθεια - μακάρι να μπορέσουν να κάνουν πράξη και τα όσα οραματίζονται και είπαν.

Γιατί είπαν. Ισως όχι με κάθε λεπτομέρεια (αυτό θα γίνει κανονικά με τη νέα σεζόν), αλλά ο λόγος τους ήταν στο προσκήνιο. Ο λόγος και η γλώσσα, σε όλες της τις εκφράσεις: από οικουμενική, νοσταλγίας, μανιφέστο και αντίστασης έως μετα-ανθρωπινή (ΑΙ), αλλά και «των τοίχων». Ετσι ονόμασε τις διάφορες θεματικές του προγράμματος η Αργυρώ Χιώτη. Οσο για τα «νέα» που φέρνουν όλοι οι παραπάνω στον θεσμό, αυτά βασικά είναι τα εξής: Δεν θα υπάρξει ούτε μία παράσταση στο Εθνικό που να μην κάνει ανοιχτή οντισιόν σε ηθοποιούς. Και από ό,τι διευκρίνισε σε ερώτησή μας η κ. Χιώτη, θα είναι ανοιχτή σε όλους τους ηθοποιούς, δηλαδή και σε όσους έχουν εμφανή ή μη αναπηρία (κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν) - γι’ αυτό και δεν ανακοινώθηκαν όλοι οι συντελεστές των παραστάσεων, αλλά μόνο οι βασικοί. Στις παραστάσεις της Πειραματικής, οι πρόβες θα είναι ανοιχτές στο κοινό. Θα αξιοποιηθούν όλοι ανεξαιρέτως οι χώροι του Εθνικού, από φουαγέ, σκηνές έως τις σκάλες με παραστάσεις και δρώμενα/αναλόγια/περφόρμανς και φεστιβάλ που θα ξεκινήσουν («Διεπιστημονικοί Διακαλλιτεχνικοί Διάλογοι με κέντρο τη γλώσσα του μήνα», «Σαλόνια Γλώσσας: Γνωριμία με τη σύγχρονη θεατρική γραφή», «Φεστιβάλ Αναδρομές: Γλώσσα και Ιστορία της ελληνικής δραματουργίας», «Φεστιβάλ Βαβέλ: Κατοικούμε το Εθνικό Θέατρο»). Το Θέατρο Ρεξ μετά την ανακαίνιση αναμένεται να ανοίξει και πάλι το καλοκαίρι του 2026. Εως τότε θα χρησιμοποιούνται το Θέατρο Τσίλερ και το «Δίπυλον», καθώς και η πρώην Λυρική, νυν «Ολύμπια - Μαρία Κάλλας». Επίσης, θα ξεκινήσει και πάλι το Εργαστήρι Αρχαίου Δράματος στην Επίδαυρο με επικεφαλής την Αμαλία Μουτούση. Ακόμα, θα ξεκινήσει διαδικτυακό ραδιόφωνο, με εκπομπές για το θέατρο και podcast και θα ψηφιοποιηθεί και η Σχολή του Εθνικού, ενώ έχει ήδη ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση όλου του του αρχείου!

Οσον αφορά τις παραστάσεις: Θα συνεχίσουν τουλάχιστον τρεις παραγωγές από φέτος. Πρόκειται για τον «Φάουστ» σε σκηνοθεσία Αρη Μπινιάρη, την «Καρυάτιδα» του Γ. Καπουτζίδη σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μαυρογεώργη και τις «Τρεις Αδερφές» σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη. Η Γεωργία Μαυραγάνη θα σκηνοθετήσει τις «Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων» σε μουσική και ποίηση Λένας Πλάτωνος, ο Εκτορας Λυγίζος τον «Βυσσινόκηπο» (εδώ ξέρουμε τα πρωταγωνιστικά ονόματα: Ρ. Οικονομίδου, Υ. Μαλτέζου, Α. Μουτούση), η Μαρία Πανουργιά την «Κουκλίτσα», έργο βασισμένο στο «Κουκλόσπιτο» του Ιψεν, και ο Παντελής Δεντάκης το «Η ώρα του ονείρου» στην εφηβική σκηνή. Επίσης το Εθνικό θα συμπράξει για πρώτη φορά με το Royal Court Theatre του Λονδίνου, παρουσιάζοντας το έργο «COW|DEER» («Αγελάδα/Ελάφι») των Κέιτι Μίτσελ, Νίνα Σιγκάλ και Μέλανι Ουίλσον, καθώς και με το Pina Bausch Foundation, παρουσιάζοντας το εργο «KONTAKTHOF» της Πίνα Μπάους, για πρώτη φορά μετά από 37 χρόνια που είχε παρουσιαστεί στο Ηρώδειο.

Οι δράσεις είναι ποικίλες και οι χθεσινές ανακοινώσεις ήταν μόνον η αρχή. Εμείς κρατάμε τους στίχους τoυ Τζον Κέιλ, ιδρυτικού μέλους του θρυλικού συγκροτήματος Velvet Underground, που είπαν μαζί, με μια φωνή, η Νεφέλη και Ακύλλας: «Ο φόβος γι’ αυτό που πρόκειται να συμβεί δεν είναι πρόβλημα. Είναι η αρχή του αυτοσχεδιασμού».