Πού πήγε το «ποτέ ξανά»;

Μεγάλωσε στα ταραγμένα χρόνια της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν και στα 16 της συνελήφθη και έμεινε οκτώ μήνες φυλακή γιατί πρόσφερε καταφύγιο σε φίλη της που καταδιωκόταν. Εκτοτε η Σεπιντέ Φαρσί (γενν. 1965) δεν σταμάτησε να διεκδικεί την ελευθερία ενάντια στον αυταρχισμό, στην επιβολή, στον καταναγκασμό. Κατάφερε να εγκαταλείψει την Τεχεράνη και έφτασε στο Παρίσι όπου ξεκίνησε την πορεία της ως κινηματογραφίστρια. Σε όλες της τις ταινίες η πολιτική είναι παρούσα όπως και η αναζήτηση της ταυτότητας, το βίωμα της εξορίας, οι εντάσεις και οι συρράξεις που καθορίζουν την ύπαρξή μας: μια αναμέτρηση με την Ιστορία, αυτή που γράφτηκε και κυρίως αυτή που γράφεται από τους ίδιους τους ανθρώπους.

Η Σεπιντέ Φαρσί μοιράστηκε με την «Εφ.Συν.» το πάθος της να επιστρέψει σε ένα ελεύθερο δημοκρατικό Ιράν, την αγάπη της για την Αθήνα, αλλά κυρίως μίλησε για την τελευταία της ταινία «Put Your Soul on Your Hand and Walk» («Βάλε την Ψυχή σου στο Χέρι σου και Περπάτα»). Ενα ντοκιμαντέρ για τις επιπτώσεις της απύθμενης καταστροφής που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη Γάζα, μέσα από τη συνομιλία της με την Παλαιστίνια φωτογράφο Φάτμα (Φάτεμ για τους φίλους της) Χασούνα, που παρουσιάζεται σήμερα, Πέμπτη, στο τμήμα ACID του Φεστιβάλ των Κανών. «Επιπτώσεις που γνώρισε με τον πιο τραγικό τρόπο η ίδια η Φάτεμ, που δολοφονήθηκε από το Ισραήλ τον περασμένο μήνα», λέει συγκλονισμένη η σκηνοθέτιδα μην μπορώντας ακόμη να πιστέψει πώς τη σκότωσαν

● Πάντα υπήρχε η απειλή του θανάτου της σε μια Γάζα όπου κανείς δεν είναι ασφαλής. Συζητούσατε γι’ αυτό;

Το ξέραμε κι οι δύο, αλλά δεν θέλαμε να το πιστέψουμε ή να μιλήσουμε γι’ αυτό. Επί έναν χρόνο ήμουν με τον φόβο κάθε μέρα ότι μπορεί να ξημερώσει και εκείνη να έχει εξαφανιστεί. Το ήξερε κι εκείνη, το ανέφερε σε μηνύματα που ανάρτησε στα κοινωνικά μέσα, αλλά δεν μου το είπε ποτέ έτσι ξεκάθαρα. Αντίθετα, στα βίντεο που κάναμε μαζί ήταν γεμάτη ελπίδα, με ένα πρόσωπο που έλαμπε, με ένα τεράστιο χαμόγελο. Σε κάποια στιγμή στην ταινία τη ρωτώ «πώς νιώθεις αυτή τη στιγμή ως Παλαιστίνια στη Γάζα;». Και μου απάντησε «είμαι περήφανη», προσθέτοντας λίγο μετά: «Δεν μπορούν να μας νικήσουν. Ξέρεις γιατί; Γιατί δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε». Κι αυτό τα λέει όλα.

● Μιλήσατε για δολοφονία.

Δεν είναι δολοφονία αυτό; Ο ισραηλινός στρατός είπε ότι στόχευε μαχητή της Χαμάς που ήταν εκεί και ότι «έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μη σκοτωθούν άλλοι». Ποτέ δεν είπαν ποιος ήταν αυτός από τη Χαμάς. Γεγονός είναι ότι έγινε μια μέρα μετά που ανακοινώθηκε ότι δέχτηκαν την ταινία στις Κάνες. Γεγονός είναι ότι στοχοποιούν δημοσιογράφους και κινηματογραφιστές, έχουν σκοτώσει πάνω από 200 και κάθε φορά λένε ότι ήταν «κατά λάθος». Γεγονός επίσης είναι πως έστειλαν δύο πυραύλους στον πρώτο όροφο του κτιρίου όπου έμενε η Φάτεμ. Δεν ήταν στόχος το σπίτι της; Ηταν της Χαμάς τα αδέλφια της 10 χρόνων, 15 χρόνων, 20 χρόνων, 23 χρόνων έγκυος, τα εφτά τουλάχιστον μέλη της οικογένειάς της που σκοτώθηκαν ή η μητέρα της που τραυματίστηκε;

● «Αν πεθάνω, θέλω έναν ηχηρό θάνατο. Δεν θέλω να είμαι απλά έκτακτες ειδήσεις ή ένας αριθμός σε μια ομάδα, θέλω ο θάνατός μου να ακουστεί στον κόσμο, να δημιουργήσει έναν αντίκτυπο που θα παραμείνει στον χρόνο και μια διαχρονική εικόνα, που δεν μπορεί να θαφτεί από τον χρόνο ή τον τόπο», είχε γράψει η Φάτεμ τον περασμένο Αύγουστο στα κοινωνικά μέσα. Θα ακούσει ο κόσμος, θα αφυπνίσουν συνειδήσεις ο θάνατός της και η ταινία σας;

Αυτή τη στιγμή στη Γάζα έχουμε ξεπεράσει κάθε επίπεδο αφανισμού. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είπαμε «ποτέ ξανά». Πού πήγε αυτό το «ποτέ ξανά» όταν βλέπουμε σήμερα στη Γάζα να σκοτώνονται τόσα παιδιά, ο κόσμος να μην έχει τρόφιμα, νερό, φάρμακα ή περίθαλψη, να αντιμετωπίζουν έναν πραγματικό λιμό; Πού είναι η ανθρωπιά μας; Ελπίζω πως τώρα ίσως με αυτή την ταινία –όπου η Φάτεμ είναι εκεί, ένα πλάσμα φωτεινό σαν ήλιος να μιλά και να μας δείχνει τόσες απίστευτες εικόνες– υπάρξει ένας αντίκτυπος και αλλάξουν κάποια πράγματα. Οι καλλιτέχνες με τα έργα μας μπορούμε να αφυπνίσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε πάνω σε καίρια ζητήματα. Γι’ αυτό άλλωστε και γράφουμε βιβλία και κάνουμε ταινίες.

● Σε πολλές ταινίες σας επιχειρείτε να αφυπνίσετε τον κόσμο και για όσα συμβαίνουν στο Ιράν. Υπάρχει κάποια ρωγμή που να μπορούσε να δημιουργήσει την πιθανότητα μιας ελεύθερης κοινωνίας όπου θα μπορούσατε να επιστρέψετε;

Εχω πάντα την ελπίδα ότι θα επιστρέψω, αλλιώς θα ήταν αβάσταχτο. Υπάρχουν πολλές ρωγμές στο καθεστώς που όμως δεν γίνονται ορατές στο εξωτερικό. Η πολιτική και οικονομική κατάσταση είναι πολύ κακή, ο κόσμος δεν αντέχει πια και παρά την έντονη καταστολή υπάρχει τεράστια αντίσταση. Το κίνημα Ζωή, Ελευθερία, Γυναίκα, μετά τη δολοφονία της Ζίνα (Μαχσά) Αμινί, άλλαξε πολλά στη χώρα: ήταν μια αληθινή επανάσταση, μια επανάσταση από τις γυναίκες, τους νέους αλλά και τους άντρες, και σε λίγο νομίζω ότι θα δούμε το τελικό κίνημα. Ελπίζω ότι δεν θα αργήσει πολύ η μεγάλη αλλαγή.

● Ως τότε και με τη συνθήκη της μόνιμης εξορίας από την πατρίδα σας, έχετε κάνει την Αθήνα ένα μέρος της ζωής σας.

Κουβαλάω το Ιράν μέσα μου, μιλώ περσικά, παρακολουθώ τις εξελίξεις, επικοινωνώ με ανθρώπους, εκεί είναι η μητέρα μου, ο πατέρας μου πέθανε και δυστυχώς δεν ήμουν εκεί. Παραμένει ζωντανή η αίσθηση της πατρίδας. Κι αν έρχομαι στην Ελλάδα τόσο συχνά είναι γιατί νιώθω πολύ κοντά στη χώρα μου όταν είμαι στην Αθήνα, μου θυμίζει τόπους και ατμόσφαιρα που έζησα. Αρκετά χρόνια τώρα πηγαινοέρχομαι, έμαθα ελληνικά κι έκανα γυρίσματα για τρεις ταινίες εδώ. Δεν ξέρω αν θα κάνω άλλες ταινίες στην Ελλάδα. Αλλά με εμπνέει, γράφω, δουλεύω, είμαι καλά και νιώθω πολύ οικεία.