«Οι ιστορίες μου αφορούν τις αβοήθητες γυναίκες»

Η Banu Mushtaq και η μεταφράστρια του βιβλίου της στα αγγλικά Deepa Bhasthi, με την οποία θα μοιραστούν τις 50.000 λίρες που συνοδεύουν το βραβείο

Διεθνές Βραβείο Μπούκερ-Banu Mushtaq

Το υψηλού κύρους λογοτεχνικό βραβείο που απονέμεται κάθε χρόνο σε βιβλίο μυθοπλασίας, το οποίο μπορεί να προέρχεται απ' οποιοδήποτε σημείο του κόσμου φτάνει να έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, δόθηκε φέτος στην 77χρονη Ινδή συγγραφέα, δικηγόρο και ακτιβίστρια Mπάνου Μουστάκ για τη συλλογή διηγημάτων «Heart Lamp»

Με το πρώτο της βιβλίο που μεταφράστηκε στα αγγλικά, το «Heart Lamp», μια συλλογή διηγημάτων με επίκεντρο τη ζωή των γυναικών σε μουσουλμανικές κοινότητες στη νότια Ινδία, η 77χρονη Ινδή ακτιβίστρια, δικηγόρος και συγγραφέας Banu Mushtaq (Mπάνου Μουστάκ) κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Mπούκερ (International Booker Prize), μαζί με τη μεταφράστριά της Deepa Bhasthi, κάνοντας τη διαφορά. Αυτό το σημαντικό βραβείο δίνεται πρώτη φορά για μια συλλογή διηγημάτων, πρώτη φορά σε μια συγγραφέα που γράφει στη γλώσσα Κανάντα, αλλά και για πρώτη φορά βραβεύεται μια Ινδή μεταφράστρια. Η τελευταία έκανε έναν άθλο επιλέγοντας και μεταφράζοντας 12 ιστορίες από την πλούσια παραγωγή της Mushtaq των τελευταίων 30 χρόνων.

Πρόκειται για μια «ριζοσπαστική μετάφραση», «όμορφων, μεστών, συναρπαστικών ιστοριών», σύμφωνα με τον πρόεδρο της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Μπούκερ, Max Porter, που καταγράφουν τη ζωή των γυναικών σε πατριαρχικές κοινότητες στη νότια Ινδία. Ενα «πραγματικά ξεχωριστό βιβλίο όσον αφορά την πολιτική του διάσταση». Οι ιστορίες «εμπεριέχουν τον φεμινισμό για τον οποίο είναι γνωστή η συγγραφέας. Και εξαιρετικές αφηγήσεις πατριαρχικών συστημάτων και αντίστασης», πρόσθεσε. «Αλλά δεν είναι ιστορίες ακτιβιστών. Πρώτα και κύρια, είναι όμορφες αφηγήσεις της καθημερινής ζωής και ιδιαίτερα της ζωής των γυναικών».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιστορία που δίνει τον τίτλο στη συλλογή διηγημάτων «Heart Lamp» αναφέρεται σε ένα πραγματικό περιστατικό στη ζωή της Mushtaq όταν, παλεύοντας με τα δεσμά του γάμου, τη μητρότητα και την οικογενειακή ζωή, περιέλουσε τον εαυτό της με βενζίνη. Πιθανότατα έπασχε από επιλόχειο κατάθλιψη, όπως έχει εξομολογηθεί. Τότε, τα παιδιά της ηρωίδας παρεμβαίνουν, υπενθυμίζοντάς της ότι την αγαπούν και την κατανοούν.

Στο σάιτ του International Booker Prize, η ίδια περιγράφει τις πηγές της έμπνευσής της. «Οι ιστορίες μου αφορούν τις γυναίκες – πώς η θρησκεία, η κοινωνία και η πολιτική απαιτούν αδιαμφισβήτητη υπακοή από αυτές και, με αυτόν τον τρόπο, επιβάλλουν απάνθρωπη σκληρότητα και υποτέλεια», λέει. «Τα καθημερινά περιστατικά που μεταδίδουν τα μέσα ενημέρωσης και οι προσωπικές εμπειρίες μου αποτελούν την έμπνευσή μου. Ο πόνος, τα βάσανα και η ζωή αυτών των αβοήθητων γυναικών δημιουργούν μια βαθιά συναισθηματική αντίδραση μέσα μου, ωθώντας με να γράψω». Και όπως υπογραμμίζει: «Δεν ασχολούμαι με εκτεταμένη έρευνα· η ίδια η καρδιά μου είναι το πεδίο σπουδών μου».

Γεννημένη το 1948 σε μουσουλμανική οικογένεια στο Χασάν της Καρνατάκα, η Mushtaq σπούδασε σε ιεραποστολικό σχολείο, ενώ, σε αντίθεση με τις προσδοκίες της κοινότητας, φοίτησε στο πανεπιστήμιο και παντρεύτηκε από έρωτα σε ηλικία 26 ετών. Ασκησε τη δημοσιογραφία στην εφημερίδα Lankesh Patrike και στο All India Radio. Από νεαρή ηλικία έγραφε επιδιώκοντας να εξερευνήσει τα συναισθήματα και τις εμπειρίες της. Εχει δημοσιεύσει έξι τόμους διηγημάτων, ένα μυθιστόρημα, μία συλλογή δοκιμίων και μία συλλογή ποίησης. Το διήγημά της «Kari Nagaragalu» διασκευάστηκε για την ταινία «Hasina» το 2003.

Από τη δεκαετία του 1980 συμμετέχει σε ακτιβιστικά κινήματα που εργάζονται για την εξάλειψη του «φονταμενταλισμού και των κοινωνικών αδικιών» στην Καρνατάκα. Λόγω της έντονης δράσης της το 2000 ανακοινώθηκε τρίμηνο «κοινωνικό μποϊκοτάζ» εναντίον της και της οικογένειάς της, ως αντίποινα για την «υπεράσπιση του δικαιώματος των μουσουλμάνων γυναικών να εισέρχονται σε τζαμιά».

Παραλαμβάνοντας το Βραβείο Μπούκερ (συνοδεύεται από έπαθλο 50.000 λιρών, που το μοιράζεται με τη μεταφράστρια), το βράδυ της περασμένης Τρίτης, στην Tate Modern του Λονδίνου, η Mushtaq δήλωσε ότι η νίκη αυτή σηματοδοτεί «κάτι περισσότερο από ένα προσωπικό επίτευγμα. Είναι μια επιβεβαίωση ότι εμείς ως άτομα και ως παγκόσμια κοινότητα μπορούμε να προοδεύουμε όταν αγκαλιάζουμε την ποικιλομορφία, γιορτάζουμε τις διαφορές μας και ενισχύουμε ο ένας τον άλλον». Και πρόσθεσε: «Σε έναν κόσμο που συχνά προσπαθεί να μας διχάσει, η λογοτεχνία παραμένει ένας από τους χαμένους ιερούς χώρους όπου μπορούμε να ζήσουμε ο ένας μέσα στο μυαλό του άλλου»