Παράθυρα ερμητικά κλειστά | ΕΦΣΥΝ

Το κινεζικό σκούτερ βουτάει στην ευθεία με τον πύργο Ριβιέρα, σταθερό άξονα στο βάθος αριστερά, ενώ οι γερανοί και πολυκατοικίες ζουμάρουν ρυθμικά μπροστά του, όταν όλα διακόπτονται απότομα από κάτι πολύ απλό: Το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στην Ευρώπη σηκώνει πολλή σκόνη.

Βαμμένο καφέ

Στο φανάρι της Ποσειδώνος μια Πόρσε χαμηλώνει ταχύτητα γιατί το οδόστρωμα έχει βαφτεί καφέ από τα χώματα του διπλανού εργοταξίου. Αυτή είναι έως σήμερα η εικόνα, λιγότερο ή περισσότερο, από την έναρξη των εργασιών περιμετρικά των έργων του Ελληνικού. Τα Δικηγορικά της Γλυφάδας είναι μια περιοχή στην οποία δεν περίμενα να ακούσω παράπονα για την «επένδυση», όπως αποκαλείται το έργο στα νότια προάστια. Η εντύπωση που δημιουργεί η επικοινωνιακή καμπάνια της Lamda Development είναι ότι το αναπτυξιακό σοκ που θα φέρει συμπαρασύρει τις αξίες γης προς τα πάνω σε μια μεγάλη κλίμακα και αυτό δημιουργεί κοινωνική αποδοχή. Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος.

Η άλλη πλευρά είναι αυτή που παρουσιάζει ο Γιάννης Κάνιστρας, ένας εκ των εκπροσώπων της άτυπης επιτροπής κατοίκων, που με υποδέχεται έξω από το εκκλησάκι της Κοίμησης της Θεοτόκου. Βιοχημικός στο επάγγελμα, συνοψίζει γλαφυρά τα προβλήματα της ρύπανσης και της αλλαγής του χαρακτήρα της περιοχής ως εξής:

«Οταν βγαίνεις από το σπίτι βλέπεις δάχτυλα σκόνης σε μπαλκόνια και αυτοκίνητα, χαρτάκια με κινητά τηλέφωνα που σου προσφέρουν αγορά του ακίνητου σου σε "λογικές τιμές" και κήπους με στερεμένα πηγάδια. Η περιοχή μας ήταν μια κηπούπολη με περισσότερους από 100 ευκαλύπτους και άλλα δέντρα. Τώρα νομίζεις ότι όλο τον χρόνο ο κόσμος λείπει σε διακοπές, γιατί οι κάτοικοι μένουν μέσα με κλειστά παράθυρα».

Μιλάει για έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση, αγνόηση των περιοίκων, κόψιμο των δέντρων και οικονομική πίεση που αναγκάζει παλιές οικογένειες της περιοχής να πουλούν περιουσίες και να την εγκαταλείπουν. Παρά τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από την περιβαλλοντική νομοθεσία κατά την εκσκαφή, όπως είναι ο καταιονισμός, η υδροσπορά, κλειστά σιλό για υλικά και μπάζα και διέλευση κλειστών καμιονιών, οι κάτοικοι λένε πως βρίσκονται αντιμέτωποι με σύννεφα σκόνης.

Στο θέμα αναφέρθηκε με ερώτησή της πρόσφατα και η κοινοβουλευτική ομάδα του ΚΚΕ, τονίζοντας πως η καθημερινότητα στις γύρω περιοχές είναι «αφόρητη λόγω σκόνης, θορύβου και δονήσεων», χωρίς ωστόσο να λάβει απάντηση.

Στους επιθεωρητές

Κάποιοι μιλάνε για εκδήλωση αναπνευστικών προβλημάτων, παρότι είναι ιδιαίτερα δύσκολη η συσχέτισή τους με τα έργα. Οι εμπειρικές μαρτυρίες αποκτούν αντικειμενική υπόσταση όταν καταγράφονται υπερβάσεις των ορίων αιώρησης μικροσωματιδίων, κάτι που συνήθως συμβαίνει με τα κύματα αφρικανικής σκόνης που πλήττουν ολοένα και συχνότερα τη χώρα τα καλοκαίρια, κλείνοντας σε εσωτερικούς χώρους όσους υποφέρουν από πνευμονικές παθήσεις.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ορίσει τον ετήσιο μέσο όρο για μικροσωματίδια ΡΜ10 και ΡΜ2,5 στα 5 µg/m³ και τον μέσο όρο 24 ωρών στα 15 µg/m³. Αυτά τα επίπεδα αφορούν την ελαχιστοποίηση των κινδύνων για την υγεία, καθώς ακόμα και χαμηλές συγκεντρώσεις σωματιδίων PM₂.₅ συσχετίζονται με αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, αντίστοιχα, έχει θέσει ετήσιο μέσο όρο τα 25 µg/m³, χωρίς να καθορίζει συγκεκριμένο ημερήσιο όριο, απαιτώντας από τα κράτη-μέλη να αναφέρουν υπερβάσεις άνω των 35 µg/m³.

Τον Ιούλιο του 2024 οι κάτοικοι των Δικηγορικών προχώρησαν για το θέμα σε καταγγελία κατά της κοινοπραξίας IRC Ελληνικού Α.Ε. που κατασκευάζει το καζίνο με συνεργασία των Hard Rock και ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, προς το σώμα επιθεωρητών και ελεγκτών της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, αναφέροντας πως η εικόνα στην περιοχή ήταν «συχνά παρόμοια πυρκαγιάς».

Η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ έστειλε σε απάντηση αναλυτικές μετρήσεις από τις οποίες η ίδια καταλήγει ότι δεν προκύπτουν υπερβάσεις των ορίων που ορίζει η νομοθεσία, καθώς και ότι τηρεί όλα τα προβλεπόμενα μέτρα. «Οι μέσες ημερήσιες τιμές των συγκεντρώσεων PM10 και ΡΜ2,5 στο σημείο παρακολούθησης Ν2 στον Δήμο Γλυφάδας είναι 32,99 και 12,16 μg/m3, αντίστοιχα.

»Οι ετήσιες οριακές τιμές PM10 και ΡΜ2,5 είναι 40 και 25 μg/m3, αντίστοιχα», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η εταιρεία υπολογίζει 25 υπερβάσεις στη Γλυφάδα, αλλά μόνο ποσοστό 2% του συνόλου των μετρήσεων (288) αποδίδεται σε δραστηριότητες του έργου κατά την περίοδο από 29/8/2023 έως 31/8/2024.

Εκτός νόμιμων ορίων

Ωστόσο, οι κάτοικοι αμφισβητούν τα δεδομένα ως λανθασμένα για πάνω από 75 ημέρες, ήτοι ισχυρίζονται ότι το 27% των μετρήσεων για σωματίδια 2,5 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο για το 2024 ήταν εκτός των νόμιμων ορίων. «Η ημερήσια τιμή συγκεντρώσεων ρύπων δεν αθροίζεται από τις μέσες τιμές ανά ημέρα για ένα έτος, όπως λέει η εταιρεία.

»Κάθε διαφορετική ημέρα που έχει 3 μετρήσεις με έστω και μία υπέρβαση των ορίων λογίζεται ως ημέρα υπέρβασης και καταγράφονται οι μονάδες αυτής», εξηγεί ο κ. Κάνιστρας. Ακόμη, οι ίδιοι καταγγέλλουν πως η εταιρεία ειδοποιήθηκε νωρίτερα για τον έλεγχο και ότι η εικόνα που παρουσιάζει δεν ανταποκρίνεται στην καθημερινότητα που ζουν κάτοικοι, εργαζόμενοι και επισκέπτες.

Ζώντας κάτω από τους γερανούς ενός κτιρίου 200 μέτρων

Ποιος παρακολουθεί, όμως, την τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας; Μετά τις διαμαρτυρίες των κατοίκων η Lamda Development δημοσίευσε μια σύνοψη των δεδομένων περιβαλλοντικής διαχείρισης για το 2024 σε τμήμα της ιστοσελίδας της για τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη και την επιρροή τους στις γειτονιές, χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία και χωρίς αναφορά στα τελευταία θεσπισμένα ευρωπαϊκά όρια.

Σε ερώτησή μας για την υποχρέωση δημοσίευσης των περιβαλλοντικών μετρήσεων, όπως προβλέπονταν στο προεδρικό διάταγμα έγκρισης του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης (ΣΟΑ) της επένδυσης, η Περιφέρεια Αττικής μάς παρέπεμψε στο ΥΠΕΝ, το οποίο με τη σειρά του μας απάντησε ότι η άδεια για την ανέγερση του καζίνου δεν έχει κλείσει ακόμα χρόνο, επομένως δεν υπάρχει μελέτη περιβαλλοντικών μετρήσεων όπως προβλέπει ο νόμος, παρότι η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ είχε ήδη πραγματοποιήσει ετήσιες μετρήσεις.

Μας ενημέρωσε όμως ακόμα ότι οι ετήσιες μελέτες δεν δημοσιεύονται, αλλά ότι είναι διαθέσιμες μόνο ύστερα από αίτημα στο ΥΠΕΝ, καθώς και ότι κάθε επιμέρους έργο εντός της επένδυσης διαθέτει τη δική του μελέτη παρακολούθησης, η οποία επίσης αποστέλλεται στο ΥΠΕΝ χωρίς να δημοσιεύεται, όπως προέβλεπε το αρχικό προεδρικό διάταγμα. Η πολυπλοκότητα και η ασάφεια οδήγησαν τον Δήμο Γλυφάδας να ζητήσει τη συνδρομή του Εθνικού Αστεροσκοπείου για μετρήσεις σε έδαφος και αέρα με σκοπό να διαπιστωθούν τυχόν παραβάσεις της νομοθεσίας.

Αννας - Καϊάφας

«Καλοδεχούμενες οι επενδύσεις, αλλά πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι γύρω τους υπάρχουν άνθρωποι με μια δεδομένη ποιότητα ζωής. Εχουν καταφέρει να δημιουργήσουν δυσαρέσκεια και αγανάκτηση σε πολίτες που ήταν υπέρ της επένδυσης», λέει χαρακτηριστικά ο Πέτρος Καραμηνάς, μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου Γλυφάδας και πρόεδρος του Διαδημοτικού Συνδέσμου που έχουν συστήσει οι Δήμοι Γλυφάδας και Αλίμου για τα θέματα του Ελληνικού.

«Είναι άκομψο όταν μιλάμε με στελέχη της μαμάς εταιρείας να καταλαβαίνουμε ότι έχει φύγει από τη δικαιοδοσία τους το θέμα. Είναι δύσκολο για εμάς να ξέρουμε ότι μιλάμε με τον έναν ή τον άλλον εταίρο και στο τέλος να έχουμε να αντιμετωπίσουμε διαφορετικές εταιρείες που η κάθε μία έχει δικό της πλάνο και συμφέροντα».

Οι κάτοικοι των γειτονικών περιοχών της Γλυφάδας λένε πως η Lamda αναγνωρίζει τις περιβαλλοντικές της υποχρεώσεις και τηρεί τα προβλεπόμενα μέτρα, ισχυρίζεται πως δεν μπορεί να τα επιβάλει στους αναδόχους που κάνουν δικά τους έργα. Για το θέμα, συναντήθηκαν κάτοικοι, δημοτική αρχή και εταιρείες τον Μάιο του 2024 στο Δημαρχείο Γλυφάδας προκειμένου να αναζητηθεί λύση - προσπάθεια που τότε έπεσε στο κενό.

«Μας προξένησε μεγάλη εντύπωση ότι ήρθαν όλοι οι εργολάβοι, υπεργολάβοι και μέλη των Δ.Σ. της Lamda και της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ. Στην αίθουσα βρίσκονταν εκπρόσωποι από όλους τους τομείς: compliance officers, διευθυντές μηχανικοί, πρόεδροι εταιρειών. Εταιρείες όπως η ΑΒΑΞ, η Ηρακλής Lafarge και άλλες. Είχαν σχεδόν γεμίσει τα έδρανα των δημοτικών συμβούλων», θυμάται ο Γ. Κάνιστρας.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι εταιρείες υποσχέθηκαν μέτρα που προβλέπονταν στην αρχική περιβαλλοντική μελέτη και είχαν υποχρέωση να εφαρμόσουν, αλλά δεν το είχαν κάνει επί τέσσερα χρόνια. Τον Δεκέμβριο του 2024 ξεκίνησε η υδροσπορά, που αποτελούσε δέσμευση της τεχνικής περιβαλλοντικής μελέτης (ΤΕΠΕΜ), με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί η όχληση, όχι όμως ακόμα σε ικανοποιητικό βαθμό, όπως λένε οι κάτοικοι, με λόφους άμμου και υλικών δόμησης να παραμένουν ασκέπαστοι και καμιόνια να μπαινοβγαίνουν χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προστασίας όλο το 24ωρο.

Δημόσιες παραλίες

Τον Φεβρουάριο, οι Δήμοι Γλυφάδας και Αλίμου είχαν προσφύγει ξανά στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) κατά υπουργικής απόφασης η οποία έδινε το δικαίωμα αύξησης της δόμησης ξενοδοχειακού συγκροτήματος εντός της επένδυσης στο παραλιακό μέτωπο κατά 40% (επιπλέον 66.290 τετραγωνικά μέτρα), νέες εκτεταμένες κτιριακές εγκαταστάσεις, την επέκταση της ιδιωτικής μαρίνας και τη δημιουργία τεχνητής παραλίας. Σήμερα εκεί βρίσκονται βράχια που δημιουργούν ένα φυσικό σύνορο με την επένδυση.

Στην αίτηση ακύρωσης των δημοτικών αρχών αυτές οι επεκτάσεις «συμποσούνται με οικιστικό σύνολο, το οποίο, υπό το ένδυμα τουριστικής εγκαταστάσεως, φέρει χαρακτηριστικά οικισμού». Αν εγκριθούν τα έργα της επένδυσης, θα επηρεαστεί η λιμενολεκάνη της περιοχής και θα περιοριστεί η πρόσβαση τόσο σε λουομένους όσο και στα σκάφη της δημοτικής μαρίνας. Πέραν της δραματικής αύξησης της οικιστικής πυκνότητας, ο ωφελούμενος επενδυτής δεν έχει καταβάλει τα ανάλογα ανταποδοτικά.

«Η πρώτη παραλία της Γλυφάδας υπάρχει εδώ και πάρα πολλά χρόνια, όπως και η τέταρτη μαρίνα του δήμου μας. Η παραλία μας είναι ιδιαίτερα δημοφιλής επειδή είναι ανοιχτή για όλους τους πολίτες». Η Γλυφάδα διαθέτει όλες τις παραλίες της δημόσια και δωρεάν στους κατοίκους του Λεκανοπεδίου, σε αντίθεση με την τάση ιδιωτικοποιήσεων που απλώνεται σε όλο το παραλιακό μέτωπο. Οπως λένε χαρακτηριστικά πολεοδόμοι και αρχιτέκτονες, οι παραλίες της Αττικής αναπληρώνουν την απουσία πάρκων και πρασίνου και παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αστική βιωσιμότητα της πρωτεύουσας.

Πάνω από την Ποσειδώνος, στη γειτονιά των Δικηγορικών, απλωνόταν μια συστοιχία με περισσότερους από 100 μεγάλους ευκαλύπτους και άλλα δέντρα, που δημιουργούσαν έναν φυσικό φράχτη με το αεροδρόμιο. Τα δέντρα κόπηκαν σύρριζα παρά τις διαφωνίες δήμου και κατοίκων, με την υπόσχεση να φυτευθούν νέα μετά την αποπεράτωση των εργασιών.

Κατά τη διάρκεια των εκσκαφών παρουσιάστηκε και ένα αναπάντεχο πρόβλημα: τα ύδατα που κατέληγαν σε πηγάδια στους κήπους της περιοχής εξετράπησαν σε παλαιότερο αγωγό του ρέματος προς την πρώτη παραλία Γλυφάδας. Αυτό με τη σειρά του έχει αναστατώσει τους κατοίκους καθώς προκάλεσε φθορές στα αρδευτικά συστήματά τους και έφερε επιπλέον επιβάρυνση από τη χρήση πόσιμου νερού για πότισμα.

Πίσω από τον μαντρότοιχο που χωρίζει το εργοτάξιο από τις κατοικίες υψώνονται τώρα οι γερανοί που κατασκευάζουν το ύψους 41 ορόφων και 197 μέτρων κτίριο του καζίνου. Ακριβώς από πάνω βρίσκεται ένας κενός χώρος, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου έχει πωληθεί από το ΤΑΙΠΕΔ, ενώ σε ένα μέρος του η κοινοπραξία έχει δικαίωμα επιφανείας για 99 χρόνια.

Η διαβούλευση

Τον περασμένο Φεβρουάριο εκδόθηκε η αναθεωρημένη οικοδομική άδεια για το Integrated Resort Casino (IRC) στο Ελληνικό, της κοινοπραξίας ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ με Hard Rock International. Ομως το Πάσχα που μας πέρασε οι Δήμοι Γλυφάδας και Αλίμου υπέβαλαν εκ νέου αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), θεωρώντας τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ελλιπή σε θέματα όπως η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η ηχορύπανση που θα προκληθεί στην περιοχή.

«Οπως προκύπτει από τα διαγράμματα διαμηκών αναπτυγμάτων και εγκαρσίων τομών της προσβαλλομένης άδειας, στη ζώνη εκμετάλλευσης Α-Α1.2 ανεγείρονται κτίρια τα οποία προσεγγίζουν τα 30 μέτρα. Τούτο καθίσταται δυνατό διά μέσου εγκρίσεως παρεκκλίσεων στο ύψος και στον όγκο των κτιρίων», αναφέρει χαρακτηριστικά η αίτηση, κάνοντας λόγο για παρεκκλίσεις που εγκρίθηκαν με κοινή υπουργική απόφαση, αντί για προεδρικό διάταγμα, ενώ δεν προσμετρήθηκαν οι βοηθητικοί χώροι (π.χ. μηχανοστάσια) στον συντελεστή δόμησης.

Ο Δήμος Γλυφάδας είχε διατυπώσει επιφυλάξεις για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ήδη από τη φάση της δημόσιας διαβούλευσης, αλλά δεν έλαβε απαντήσεις από το ΥΠΕΝ. Ο Δήμος Αλίμου πάλι δεν κλήθηκε να γνωμοδοτήσει για την Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων, «παρά τη σημαντική περιβαλλοντική και κοινωνικοπολιτική επίπτωση του έργου», όπως αναφέρει.

«Γνωρίζαμε ότι θα γίνει το κτίριο του καζίνου με 900 δωμάτια, 3.000 εργαζομένους, 15.000 επισκέπτες περίπου, με συναυλιακό χώρο δίπλα κοκ. Ομως μας προβληματίζει το γεγονός ότι θα δημιουργηθούν μόνο 2.400 θέσεις στάθμευσης για να καλύπτονται όλες αυτές οι ανάγκες. Ασφαλώς δεν γνωρίζαμε ότι θα γίνονται 80 συναυλίες ή παρεμφερείς εκδηλώσεις ετησίως, ούτε ότι θα έχουμε ακόμη πιο ψηλά κτίσματα πέριξ του καζίνου,» εξηγεί ο κ. Καραμηνάς.

Οι ερωτήσεις των κατοίκων αφορούν πλέον την είσοδο πεζών και οχημάτων και τα τμήματα με αδιευκρίνιστες χρήσεις, αφού οι κάτοικοι δεν πιστεύουν ότι θα γίνουν χώροι πρασίνου. «Εχουμε απορία για τη ζώνη του καζίνου που είναι σε επαφή με τη λεωφόρο Καραμανλή. Ακουμπάει στο γκολφ και δεν ξέρουμε τι θα γίνει εκεί. Δεν έχουμε καμία ενημέρωση».

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος που δημιουργείται από την αλλαγή του χαρακτήρα της περιοχής οι κάτοικοι διεκδικούν τώρα να γίνουν πεζοδρομήσεις ώστε να περιοριστούν οι συνέπειες και να επεκταθεί η γραμμή του Μετρό ώστε να περιλάβει και την περιοχή τους. «Το κυκλοφοριακό είναι το μείζον πρόβλημα - όχι μόνο για εμάς αλλά και για τους επενδυτές. Πρέπει η πολιτεία να συνδράμει με επέκταση του Μετρό και έγκριση της αστικής σήραγγας Ηλιούπολης», λέει ο κ. Καραμηνάς.

Αν υπήρχε οποιαδήποτε αμφιβολία για την πρόθεση αλλαγής του οικιστικού χαρακτήρα της περιοχής, η αλλαγή των αντικειμενικών αξιών εντός και εκτός της επένδυσης δίνει ακόμη ένα στοιχείο που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η τιμή ζώνης στην περιοχή των Δικηγορικών ορίστηκε από 4.250 ευρώ το τετραγωνικό έως 4.600 δίπλα στην επένδυση, από 2.550 το 2019.

Το αποτέλεσμα είναι να αυξηθεί ο ΕΝΦΙΑ και να καταφύγουν πολίτες της περιοχής στα δικαστήρια, καθώς βρέθηκαν να πληρώνουν υπέρογκα ποσά. Από τις μονοκατοικίες και τις βίλες της περιοχής, που στέκουν τώρα γυμνές μπροστά στον φράχτη, ορισμένες έχουν ήδη πουληθεί και οι άδειες για την ανέγερση πολυκατοικιών είναι υπό έκδοση.

Το στοίχημα

Οπως πουθενά στον σχεδιασμό δεν φαίνεται να χωράει και η πολιτιστική μνήμη. Στα Δικηγορικά βρίσκεται η κατοικία του Δημήτρη Ροντήρη, ο οποίος έμεινε στην Ιστορία για την ανανέωση του κλασικού θεάτρου της περιόδου '30-'60 και την αισθητική του. Προς τιμήν του πήρε το όνομά της η κεντρική αίθουσα του Θεάτρου Πειραιά.

Μια προτομή του βρίσκεται στη δημόσια παραλία, ένα σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ δημοτικής αρχής και επένδυσης. Το αν θα έχει κανείς το ενδιαφέρον να επισκεφθεί την οικία του θεατρικού συγγραφέα, πνιγμένη ανάμεσα στον ουρανοξύστη του καζίνου, τις συναυλίες των ποπ σταρ και τα γυάλινα κτίρια των εταιρειών Real estate και των επιχειρήσεων της περιοχής, είναι ακόμη ένα ερώτημα.

«Ελπίζουμε το καζίνο να λειτουργήσει περισσότερο σαν θέρετρο και λιγότερο σαν αυτό που φανταζόμαστε όλοι όταν ακούμε τη λέξη», λέει ο κ. Καραμηνάς. «Δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο μέσα στον αστικό ιστό, οπότε είναι ένα στοίχημα. Μακάρι να φέρει μόνο θέσεις εργασίας και τα καλά που τις συνοδεύουν».