Παραβιάσεις δικαιωμάτων με ευρωπαϊκά κονδύλια

Συστηματικές παραβιάσεις δικαιωμάτων στην Ελλάδα γίνονται όχι απλώς με την ανοχή ή τη σφραγίδα της Ε.Ε., αλλά με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, γεγονός που παραβιάζει την προϋπόθεση του πλήρους σεβασμού των δικαιωμάτων προκειμένου να εκταμιευτούν ευρωπαϊκά κονδύλια. Οπως επισημαίνει η έκθεση «Θεμελιώδη Δικαιώματα και Ευρωπαϊκές Χρηματοδοτήσεις: Εκθεση για την Ελλάδα», που δημοσιοποίησε χθες η οργάνωση Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου FURI («EU Funds for Fundamental Rights»), η Ε.Ε. είτε κλείνει τα μάτια μπροστά στις παραβιάσεις δικαιωμάτων, είτε δεν εφαρμόζει αποτελεσματικές διαδικασίες ελέγχου, είτε επιδεικνύει χαρακτηριστική ολιγωρία στη λήψη μέτρων όπως η αναστολή της καταβολής της χρηματοδότησης.

«Παρά το ενισχυμένο ρυθμιστικό πλαίσιο της Ε.Ε., που απαιτεί τα ευρωπαϊκά κονδύλια να αξιοποιούνται με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα, όπως αυτά κατοχυρώνονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις στην αποτελεσματική εφαρμογή αυτού του πλαισίου στην πράξη» επισημαίνει ο Σπύρος-Βλαντ Οικονόμου, υπεύθυνος Συνηγορίας και Επικοινωνίας της οργάνωσης.

Παρότι στα χαρτιά έχουν τεθεί αυξημένες εγγυήσεις σεβασμού των δικαιωμάτων, στην πράξη παραμένει αμφίβολη η αποτελεσματικότητά τους. Σε πολλές περιπτώσεις στη διαδικασία παρακολούθησης της τήρησης των δικαιωμάτων καθυστερεί η εμπλοκή οργανώσεων, φορέων, εμπειρογνωμόνων και εκπροσώπων των ομάδων αναφοράς ή δεν θεσπίζονται ανεξάρτητοι αποτελεσματικοί μηχανισμοί παρακολούθησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι διαπιστώνεται άνιση συμμετοχή οργανώσεων στη σύνθεση της Επιτροπής Παρακολούθησης των Ταμείων Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων, από τα οποία χρηματοδοτούνται με δισεκατομμύρια ευρώ τα περισσότερα έργα για το προσφυγικό και τη μετανάστευση. Το αποτέλεσμα είναι ότι «ο έλεγχος της συμμόρφωσης με τα θεμελιώδη δικαιώματα […] καθίσταται εξ αρχής απίθανος». Επιπλέον η Επιτροπή Παρακολούθησης ακολουθεί μια «επιφανειακή, επικοινωνιακού τύπου προσέγγιση στα θεμελιώδη δικαιώματα», καθώς η μη δημοσιοποίηση των εκθέσεών της και η απουσία εγγυήσεων ανεξαρτησίας «παρεμποδίζουν τον ουσιαστικό και ανεξάρτητο έλεγχο».

Η έκθεση επισημαίνει το πλήθος των διαπιστώσεων εκ μέρους ευρωπαϊκών οργάνων για τις επαναπροωθήσεις των ελληνικών αρχών στα σύνορα. Μεταξύ αυτών οι διεξοδικές έρευνες του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex που «φαίνεται να τεκμηριώνει την άμεση εμπλοκή μέσων που αποκτήθηκαν με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, όπως τα σκάφη ΠΛΣ 910 και ΠΛΣ 920 του Λιμενικού, σε περιστατικά παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων στα ελληνικά σύνορα». Επισημαίνει η έκθεση: «Υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για την επιλεξιμότητα της Ελλάδας όσον αφορά τουλάχιστον τις συνιστώσες των εθνικών της προγραμμάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των συνόρων».

Η έκθεση επισημαίνει τον καταχρηστικό τρόπο με τον οποίο απορρίπτει αιτήσεις ασύλου η Υπηρεσία Ασύλου και η Υπηρεσία Υποδοχής με βάση τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας», έτσι ώστε η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της υπηρεσίας Ασύλου να «υποστηρίζει, επίσης, έμμεσα την κατάχρηση της νομοθεσίας για το άσυλο, με αρνητικές συνέπειες για τα δικαιώματα των αιτούντων». Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση της προβληματικής λειτουργίας της καταγραφής των αιτημάτων ασύλου στην ενδοχώρα μέσω της δυσλειτουργικής ψηφιακής πλατφόρμας ραντεβού του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, που χρηματοδοτήθηκε με ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους 1.2590.200 ευρώ το 2014-2020 και εξακολουθεί και σήμερα να υποστηρίζεται με ευρωπαϊκά χρήματα.

Παρόμοιες είναι οι επισημάνσεις της έκθεσης για τα ευρωπαϊκά κονδύλια που δίνονται για την υποδοχή ασυνόδευτων ανήλικων στη Σάμο σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες, για την ντε φάκτο κράτηση όλων των νεοεισερχόμενων προσφύγων παρά το γεγονός ότι υπάρχει σε εξέλιξη διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας για το θέμα αυτό και για τη συντήρηση δομών και παρά το τσουχτερό πρόστιμο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για παραβίαση του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων στα συστήματα ελέγχου των δομών με κάμερες και αστυνομικά συστήματα.

Ως προς τα άτομα με αναπηρία, η έκθεση διαπιστώνει ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο στη συμπερίληψη παιδιών με αναπηρίες στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα, ο αριθμός των θέσεων υπολείπεται σημαντικά των αναγκών και παραμένουν προβλήματα στην υποστήριξη των ατόμων και μη προσβάσιμες υποδομές. Επιπλέον τα ευρωπαϊκά ταμεία υποστηρίζουν την πρόσληψη προσωπικού σε ειδικά σχολεία και εργαστήρια ειδικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπου τα παιδιά ζουν διαχωρισμένα από την υπόλοιπη σχολική κοινότητα, γεγονός που παραβιάζει τα δικαιώματά τους και προσφέρει συχνά κατώτερη εκπαίδευση. Η έκθεση επισημαίνει επίσης σημαντικούς περιορισμούς στην εφαρμογή των προγραμμάτων ανεξάρτητης διαβίωσης, ιδίως στο πρόγραμμα του «προσωπικού βοηθού» και στις Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης, που συνδέονται άρρηκτα με την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

Τέλος, ως προς τους Ρομά η έκθεση επισημαίνει την πολύ προβληματική εφαρμογή του νόμου του 2017 που θεσπίζει σύστημα οργανωμένης προσωρινής μετεγκατάστασης για ευάλωτες ομάδες που διαβιούν σε παράτυπους ή επικίνδυνους οικισμούς. Η απόπειρα εφαρμογής του συστήματος στον Δήμο Δελφών στην Αμφισσα και στον Δήμο Κατερίνης με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση απέτυχε (στην Αμφισσα λόγω αντιδράσεων, ενώ στην Κατερίνη είχε επιλεχθεί χώρος πρώην ΧΥΤΑ), καταδεικνύοντας «την ανάγκη για προσεκτική διαχείριση των κονδυλίων της Ε.Ε. που προορίζονται για τη στέγαση των Ρομά, καθώς και την επιτακτική ανάγκη για σχολαστική εξέταση των πρακτικών μετεγκατάστασης».