Στρέφοντας το βλέμμα στην Ευρώπη | Μάιος 2025

Καθώς οι θεσμοί της ΕΕ γιόρταζαν, στις 9 Μαΐου, τα 80 χρόνια ευρωπαϊκής ειρήνης και ενοποίησης, οι πρόσφατες εξελίξεις αποκαλύπτουν μια διαφορετική πραγματικότητα. Η ακροδεξιά συνεχίζει να κερδίζει έδαφος σε πολλά κράτη, απειλώντας θεμελιώδεις δημοκρατικές αρχές. Αυτή η τάση αντικατοπτρίζεται επίσης σε συντονισμένες προσπάθειες ιθυνόντων της ΕΕ  να συρρικνώσουν τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, καθώς και να στοχοποιήσουν τις ΜΚΟ. Αν οι δημόσιες επενδύσεις δεν κατευθυνθούν στη μείωση των ανισοτήτων για όλους, το όνειρο μιας πραγματικά ειρηνικής και ενωμένης Ευρώπης θα παραμείνει πραγματικότητα μόνο για τους λίγους προνομιούχους.

Δημοκρατικές προκλήσεις στη Γερμανία: ο νέος Καγκελάριος και η AfD

από τη Marlene Mähler

Η Γερμανία αντιμετωπίζει εδώ και πάνω από δέκα χρόνια μια έντονη άνοδο της ακροδεξιάς – κάτι που εκδηλώνεται μέσα από την αυξανόμενη απήχηση του κόμματος Alternative für Deutschland (AfD), το οποίο έλαβε 20,8% των ψήφων στις πρόσφατες εκλογές. Τα τελευταία χρόνια, το Ομοσπονδιακό Γραφείο για την Προστασία του Συντάγματος έχει χαρακτηρίσει το κόμμα ως ακροδεξιό εξτρεμιστικό σε τρία ομόσπονδα κρατίδια. Πρόσφατα, το ίδιο Γραφείο κατέταξε εν συνόλω το κόμμα, σε εθνικό επίπεδο, στην κατηγορία του «επιβεβαιωμένα ακροδεξιού εξτρεμιστικού». Η απόφαση αυτή βασίζεται σε παραβιάσεις της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, του κράτους δικαίου και των αρχών της δημοκρατίας. Μετά την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος, το Σύνταγμα που υιοθέτησε η  τότε Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας προέβλεπε ότι ένα κόμμα που «υπονομεύει σκόπιμα τη λειτουργία της ελεύθερης δημοκρατικής τάξης» μπορεί να τεθεί εκτός νόμου. Ορισμένοι πολιτικοί ζητάνε να μην ενεργοποιηθεί εσπευσμένα η διαδικασία της απαγόρευσης, ενώ άλλοι ζητούν άμεση δράση, επικαλούμενοι τις έντονες αντιδημοκρατικές τάσεις της AfD. Παρά το γεγονός ότι η AfD έχει χαρακτηριστεί επίσημα ως ακροδεξιό εξτρεμιστικό κόμμα, μόνο το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο μπορεί να κινήσει τη διαδικασία για την απαγόρευσή του.

Στις 5 Μαΐου, ο συντηρητικός Friedrich Merz, του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU), εξελέγη ως ο 10ος Καγκελάριος της Γερμανίας. Ήταν μια εκλογή που έγινε με δυσκολία: εξελέγη μόλις στον δεύτερο γύρο, αφού στον πρώτο γύρο τού έλειψαν 6 ψήφοι – κάτι που δεν είχε ξανασυμβεί στα χρονικά του γερμανικού Κοινοβουλίου (Bundestag). Στον Merz πέφτει μεγάλο βάρος της ευθύνης για το πώς θα διαχειριστεί το πιεστικό ερώτημα της ενδεχόμενης απαγόρευσης της AfD. Ο ίδιος έχει δηλώσει τον σκεπτικισμό του απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο,  γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη. Με τη στήριξη του AfD, κατάφερε να περάσει από την Bundestag ψήφισμα τον Ιανουάριο για την «αναχαίτιση» των μεταναστών στα σύνορα και για μόνιμους αυστηρούς συνοριακούς ελέγχους – και υπήρξε ο πρώτος πολιτικός από τα «παραδοσιακά» κόμματα που χρησιμοποίησε τις ψήφους της AfD προς όφελός του. Ο Merz όχι μόνο έσπασε το λεγόμενο «τείχος προστασίας» (firewall) ενάντια στη συνεργασία με την ακροδεξιά, αλλά επιπλέον προώθησε ένα ψήφισμα που δεν ευθυγραμμίζεται ούτε με το γερμανικό ούτε με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Παρότι εξαιρετικά ανησυχητική,  αυτή η διάρρηξη του «τείχους προστασίας» δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο: εγγράφεται στο πλαίσιο ανάλογων εξελίξεων που παρατηρούμε και στην Ιταλία, την Ισπανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τις  σκανδιναβικές χώρες.

Προεδρικές Εκλογές στη Ρουμανία: σκέψεις για την Άκρα Δεξιά

του Κωνσταντίνου Βιέννα

Η ΕΕ ανέπνευσε με ανακούφιση στις 18 Μαΐου, όταν ο φιλοευρωπαίος υποψήφιος στον δεύτερο γύρο των ρουμανικών προεδρικών εκλογών, Nicuşor Dan, λαμβάνοντας το 54% των ψήφων, κατάφερε να υπερκεράσει τον αντίπαλό του, George Simion, ο οποίος έχει εμπνευστεί από τον Τραμπ.

Η νίκη του ανεξάρτητου δήμαρχου του Βουκουρεστίου, με διδακτορικό στα μαθηματικά από τη Σορβόννη και ιδρυτή ΜΚΟ κατά της παράνομης κατασκευής ουρανοξυστών, βασίστηκε σε μια καμπάνια κατά της διαφθοράς. Ταυτόχρονα, υποσχέθηκε να κρατήσει τη χώρα  ευθυγραμμισμένη με την ΕΕ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ιδίως όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η νίκη του κατέστη δυνατή μόνο λόγω σειράς δικαστικών αποφάσεων που ακύρωσαν τον πρώτο γύρο –στον οποίο είχε επικρατήσει ο ακροδεξιός υποψήφιος Călin Georgescu– εξαιτίας των φερόμενων δεσμών του με ρωσικούς παράγοντες και πολλών παραβιάσεων της νομοθεσίας περί χρηματοδότησης εκστρατειών.

Ο Georgescu αποκλείστηκε από τη δυνατότητα να είναι εκ νέου υποψήφιος και στη θέση του κατέβηκε ο Simion, ο οποίος όμως ηττήθηκε, καθώς οι ψηφοφόροι της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς ενώθηκαν για να τον εμποδίσουν την εκλογή του.

Ανεξαρτήτως του ίδιου του αποτελέσματος, οι εκλογές στη Ρουμανία μπορούν να εκληφθούν ως αντανάκλαση των γενικότερων τάσεων που εμφανίζονται σε ολόκληρη την Ένωση, με την ακροδεξιά να σημειώνει σημαντικά κέρδη και στο πορτογαλικό Κοινοβούλιο, όπου αναδείχθηκε τελικά δεύτερη. Επίσης,  κατέλαβε τη δεύτερη θέση στην Πολωνία με μικρότερη διαφορά από το πρώτο κόμμα, σε σχέση με το αναμενόμενο. Ταυτόχρονα, το αίσθημα ενάντια στη διαφθορά στη Ρουμανία παραμένει έντονο, αποτελώντας τον μοναδικό κοινό παρονομαστή των δύο βασικών υποψηφίων, οι οποίοι αναδείχθηκαν μέσα από την απόρριψη των παραδοσιακών κομμάτων και της συστημικής διαφθοράς τους, καθώς και της κατάχρησης ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Πάντως, η απαγόρευση της υποψηφιότητας του Georgescu επαναφέρει το ερώτημα κατά πόσο ο αποκλεισμός της ακροδεξιάς μπορεί πράγματι να προστατεύσει τη δημοκρατία ή  λειτουργεί τελικά ως καταλύτης για τη διάδοση του εξτρεμισμού. Η περίπτωση της Ρουμανίας δείχνει πως, με την τιμωρία οικονομικών παραβάσεων και του εξτρεμιστικού λόγου, οι δημοκρατικές δυνάμεις μπορούν να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο, διασφαλίζοντας τον δίκαιο χαρακτήρα της πολιτικής. Ωστόσο, άλλες περιπτώσεις, όπως αυτή της Γερμανίας, καταδεικνύουν πως η κατάταξη του AfD ως εξτρεμιστικού κόμματος από τις υπηρεσίες πληροφοριών, καθώς και από τα αρμόδια θεσμικά όργανα, σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό του από τις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης, έχει ενισχύσει τη λαϊκή του απήχηση, φέρνοντάς το στις δημοσκοπήσεις όλο και πιο κοντά στο CDU.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι νίκες πολιτικών όπως ο Friedrich Merz ή ο Donald Tusk (οι σημερινοί ηγέτες της Γερμανίας και της Πολωνίας αντίστοιχα) βασίστηκαν στην υπόσχεση μιας αόριστης «επιστροφής στην κανονικότητα» – μιας υπόσχεσης, ωστόσο, που έχει οδηγήσει μόνο σε μεγαλύτερη αβεβαιότητα και ανισότητες. Έτσι, η πρόκληση για «εξωτερικούς» υποψηφίους όπως ο Dan στη Ρουμανία είναι το πώς θα επιτύχουν κοινωνική συνοχή και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ενώ ταυτόχρονα θα αντιστέκονται στον αναδυόμενο φασισμό, ο οποίος βρίσκει απήχηση, καθώς προσφέρει  απλοϊκές λύσεις σε σύνθετα προβλήματα. 

Μπορούν ανατρεπτικές φιγούρες όπως ο Dan να επικρατήσουν και να υλοποιήσουν τους στόχους τους; Ίσως από την απάντηση σε αυτό το ερώτημα να εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, και το μέλλον της ίδιας της Ένωσης…

 
Η ΕΕ Σχεδιάζει τη Μεταρρύθμιση της Frontex για το 2026 εν μέσω εντεινόμενης κριτικής

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προετοιμάζεται για νέα μεταρρύθμιση της Frontex το 2026, ύστερα από συνεχιζόμενη κριτική σχετικά με τον ρόλο, τη λειτουργία και τη λογοδοσία του οργανισμού. «Κάθε φορά που υπήρξε κρίση στα σύνορα της Ευρώπης, οι πολιτικοί ζητούσαν την ενίσχυση της Frontex», δηλώνει ο Florian Trauner, κοσμήτορας της Σχολής Διακυβέρνησης των Βρυξελλών.

Η Frontex, ο οργανισμός συνοριοφυλακής της ΕΕ, ξεκίνησε το 2005 ως ένας μικρός οργανισμός, με προϋπολογισμό 6 εκατομμύρια ευρώ και προσωπικό μόλις 43 ατόμων. Έκτοτε, έχει εξελιχθεί στον μεγαλύτερο οργανισμό της ΕΕ. Την τελευταία δεκαετία, η Frontex αναπτύχθηκε ραγδαία, με τον προϋπολογισμό της να υπερβαίνει τα 750 εκατομμύρια ευρώ το 2023. Με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων, του εξοπλισμού και του μόνιμου προσωπικού της, θεωρείται πλέον ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Ωστόσο, η Frontex έχει αντιμετωπίσει σοβαρές κατηγορίες για συμμετοχή σε επαναπροωθήσεις μεταναστών, έλλειψη διαφάνειας και συστημικές αποτυχίες στην πρόληψη, παρακολούθηση ή αντιμετώπιση παραβιάσεων από εθνικές αρχές κρατών-μελών κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεών της.

Απαντώντας σε όλα τα παραπάνω, η Frontex ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει τη χρήση τεχνολογιών επιτήρησης και θα προχωρήσει στην υποχρεωτική δημοσίευση εκθέσεων διαφάνειας. «Ο μεγαλύτερος και πιο καλά χρηματοδοτούμενος οργανισμός της ΕΕ εξακολουθεί να λειτουργεί χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Αυτό που παρατηρούμε είναι, σποραδικά μόνο, αποσπασματική ανάληψη ευθυνών, η οποία δεν επαρκεί για να διασφαλίσει  ένα ικανοποιητικό επίπεδο ελέγχου στην πράξη», δηλώνει η δρ Mariana Gkliati, καθηγήτρια του δικαίου της μετανάστευσης και του ασύλου στο Πανεπιστήμιο Tilburg της Ολλανδίας. Σε κάθε περίπτωση, η όποια ενίσχυση της Frontex θα ενταχθεί τελικά στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034.

Ποινικοποίηση της Αλληλεγγύης: Όταν η βοήθεια προς τους μετανάστες γίνεται έγκλημα

Στις 2 Μαΐου, πλοίο που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια και ακτιβιστές στη Γάζα δέχθηκε επίθεση από drones και ακινητοποιήθηκε σε διεθνή ύδατα της Μάλτας, καθώς κατευθυνόταν προς τα παλαιστινιακά εδάφη. Παράλληλα, σε όλη την Ευρώπη, αυξάνονται τα περιστατικά δίωξης ατόμων για πράξεις αλληλεγγύης προς μετανάστες – από την παροχή μεταφοράς ή στέγης μέχρι την προσφορά τροφίμων και νομικής βοήθειας. Οι ακτιβιστές σημειώνουν ότι ο αριθμός των ανθρώπων που καταλήγουν σε φυλακές χωρών της ΕΕ για πράξεις αλληλεγγύης αυξάνεται διαρκώς.

Αυτό αποτελεί άμεση συνέπεια της Οδηγίας για τη Διευκόλυνση (Facilitation Directive) της ΕΕ, η οποία σχεδιάστηκε αρχικά για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και του εμπορίου ανθρώπων. Ωστόσο, οι ασαφείς ορισμοί και η απουσία σαφών εξαιρέσεων  για  την ανθρωπιστική βοήθεια έχουν οδηγήσει στην αύξηση των υποθέσεων δίωξης εναντίον εθελοντών, εργαζόμενων σε ΜΚΟ και πολιτών. Σύμφωνα με την Πλατφόρμα για τη Διεθνή Συνεργασία για τους Ανιθαγενείς Μετανάστες (PICUM), μεταξύ Ιανουαρίου και Δεκεμβρίου του 2024, τουλάχιστον 142 άτομα αντιμετώπισαν δικαστικές διαδικασίες στην ΕΕ επειδή βοήθησαν μετανάστες. Η πλειοψηφία κατηγορήθηκε για διευκόλυνση εισόδου, παραμονής και διέλευσης ή για διακίνηση μεταναστών.

Αυξάνεται η πίεση της Κοινωνίας των Πολιτών ενάντια στη συρρίκνωση του δικαιώματος στο άσυλο

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE) δημοσίευσε πρόσφατα νομική ανάλυση σχετικά με την παύση της διεθνούς προστασίας προσφύγων στην Ευρώπη, εξετάζοντας τις νομικές συνθήκες υπό τις οποίες μπορεί να ανακληθεί το καθεστώς προσφυγικής ή επικουρικής προστασίας. Η ανάλυση επικεντρώνεται στον νέο Κανονισμό για την Επιλεξιμότητα του 2024, που αντικαθιστά την Οδηγία του 2011 και αξιολογεί τις πρακτικές των κρατών-μελών. Ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, η Δανία και η Νορβηγία, έχουν προχωρήσει σε ανακλήσεις του καθεστώτος διεθνούς προστασίας για άτομα από χώρες όπως το Ιράκ, το Αφγανιστάν, η Σομαλία και η Συρία – χώρες που βρίσκονται σε κατάσταση εμπόλεμη ή μετα-συγκρουσιακή. Σύμφωνα με το ECRE, «τίθενται νομικά ζητήματα ως προς τη σωστή διαδικασία που πρέπει να εφαρμοστεί για την παύση της προστασίας, όταν η κατάσταση ασφαλείας στη χώρα καταγωγής παραμένει αβέβαιη ή επισφαλής».

Σχετικά με το ίδιο θέμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει νέα μεταρρύθμιση για την ανάθεση της ευθύνης της φιλοξενίας προσφύγων σε τρίτες χώρες εκτός ΕΕ και τον περαιτέρω περιορισμό του δικαιώματος στο άσυλο. Συγκεκριμένα, προτείνεται αναθεώρηση της έννοιας της «Ασφαλούς Τρίτης Χώρας», χωρίς την απαίτηση ουσιαστικής σύνδεσης του προσώπου με τη χώρα στην οποία θα απελαθεί μετά από αρνητική απόφαση ασύλου. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να απελαθεί σε χώρα που θεωρείται «ασφαλής» από κράτος-μέλος της ΕΕ, ακόμα και αν δεν έχει καμία προσωπική σχέση με τη χώρα αυτή. Επιπλέον, προτείνεται περιορισμός του δικαιώματος παραμονής στο έδαφος της ΕΕ κατά τη διάρκεια της προσφυγής για όσους και όσες λαμβάνουν αρνητική απόφαση στο αίτημα ασύλου.

Σε αυτό το πλαίσιο, περισσότερες από 100 οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή καλώντας τους χρηματοδότες –συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών-μελών της ΕΕ και ιδιωτών δωρητών– να ενισχύσουν τη στήριξη προς τις ΜΚΟ που ασχολούνται με θέματα ασύλου και μετανάστευσης. Λόγω της δραστικής περικοπής διεθνών χρηματοδοτήσεων (άμεση επίπτωση της πολιτικής της κυβέρνησης Τραμπ) και  αυξημένων πιέσεων, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη εξεύρεσης εναλλακτικών λύσεων, όπως η απευθείας χρηματοδότηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η εγγυημένη κατανομή εθνικών προϋπολογισμών ασύλου για την Κοινωνία των Πολιτών και η προτεραιότητα στήριξης σε υποχρηματοδοτούμενες περιοχές. Οι οργανώσεις προειδοποιούν ότι,  χωρίς ενίσχυση των πόρων, τα ευρωπαϊκά συστήματα υποδοχής και ένταξης προσφύγων κινδυνεύουν με κατάρρευση, επιβαρυνόμενα ακόμη περισσότερο από περιοριστικές πολιτικές και τη συρρίκνωση του δημοκρατικού χώρου δράσης.

Τι γίνεται με τους νέους στην ΕΕ;

Η Έκθεση για τη Νεολαία της ΕΕ 2024, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναλύει την τρέχουσα κατάσταση των νέων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την πρόοδο που σημειώθηκε μεταξύ 2022 και 2024 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Νεολαία. Εξετάζονται βασικοί τομείς παρέμβασης, όπως η πολιτική συμμετοχή, η εκπαίδευση και απασχόληση, η ψυχική υγεία και ευημερία, η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση, καθώς και η κοινωνική ένταξη.

Στον τομέα της πολιτικής συμμετοχής, πάνω από το 70% των νέων Ευρωπαίων δηλώνει ότι συμμετείχε σε εκλογές, ενώ πολλοί και πολλές δραστηριοποιούνται σε πολιτικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες, καθώς και σε δράσεις για το περιβάλλον – ιδίως γύρω από την κλιματική κρίση, την οποία θεωρούν ως ένα από τα πιο επείγοντα παγκόσμια ζητήματα. Ωστόσο, αυτή η δημοκρατική ζωτικότητα έρχεται σε έντονη αντίθεση με τις κοινωνικοοικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλοί νέοι και νέες. Αν και το 40% έχει ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση, η ανεργία των νέων παραμένει στο 10%, με τις περιθωριοποιημένες ομάδες να αντιμετωπίζουν ακόμα μεγαλύτερα εμπόδια στην πρόσβαση σε ουσιαστική και σταθερή εργασία. Η ψηφιακή ανισότητα εξακολουθεί να υφίσταται: περισσότερο από το ένα τέταρτο των ατόμων ηλικίας 16-29 ετών δεν διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες, γεγονός που εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες σε μια οικονομία όλο και πιο εξαρτημένη από την τεχνολογία. Στο κοινωνικό πεδίο, σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες δηλώνουν ότι βιώνουν συναισθηματική ή ψυχολογική πίεση, ενώ πολλοί νέοι εργαζόμενοι αδυνατούν να αντέξουν οικονομικά τη διαμονή σε ανεξάρτητο νοικοκυριό.

Παρότι ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Erasmus+ και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης προσφέρουν πολύτιμες ευκαιρίες για κινητικότητα και εκπαίδευση, δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τις βαθύτερες διαρθρωτικές αδικίες που βρίσκονται στη βάση αυτών των προβλημάτων. Παρά τα εκατομμύρια νέων Ευρωπαίων που μετακινούνται περνώντας τα σύνορα και αναζητώντας ευκαιρίες σπουδών και κατάρτισης, το 57% των νέων αναφέρει ότι δεν μπορεί να συμμετάσχει σε ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα, λόγω έλλειψης οικονομικών δυνατοτήτων, περιορισμένων γνώσεων ξένων γλωσσών ή απουσίας πληροφόρησης για την ύπαρξη αυτών των προγραμμάτων. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ελλείψεις και να διασφαλιστεί ισότιμη πρόσβαση στο Erasmus+, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει τριπλασιασμό του προϋπολογισμού στο πλαίσιο του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2028–2034. Ακόμα περισσότερο, ο Mario Draghi, στην Έκθεση για το Μέλλον της Ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, υπογράμμισε την ανάγκη για πενταπλασιασμό των κονδυλίων αποκλειστικά για την εκπαιδευτική κινητικότητα.

Άλλες πρωτοβουλίες, όπως η Στρατηγική για ένα Καλύτερο Διαδίκτυο για τα Παιδιά και το Σχέδιο Δράσης για τις Βασικές Δεξιότητες, συνιστούν βήματα σταδιακής προόδου. Ωστόσο, χωρίς σοβαρές δημόσιες επενδύσεις, προσιτές στεγαστικές πολιτικές και αναδιανεμητικά οικονομικά μέτρα, αυτές οι δράσεις κινδυνεύουν να ενισχύσουν τα προνόμια αντί να διαλύσουν τον αποκλεισμό. Αν η ΕΕ θέλει να οικοδομήσει ένα δίκαιο και βιώσιμο μέλλον, οφείλει να ξεπεράσει την απλή ενίσχυση δεξιοτήτων και την προώθηση της συμμετοχής, αντιμετωπίζοντας ευθέως τις ρίζες της ανισότητας των νέων.

Στις 1314 Μαΐου 2024, οι υπουργοί της ΕΕ συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες για το Συμβούλιο Παιδείας, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού (EYCS) – ένα κομβικό όργανο λήψης αποφάσεων για πολιτικές που διαμορφώνουν τον κοινωνικό ιστό της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια της συνόδου υιοθετήθηκαν συμπεράσματα για την προώθηση «Ένταξης στις Κοινωνίες των Νέων», ενώ εξετάστηκαν επίσης η ενσωμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού στις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές, καθώς και η υποτιμημένη απειλή της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Επιπλέον, εγκρίθηκαν συστάσεις για την καλύτερη στήριξη ανερχόμενων καλλιτεχνών και δημιουργών, οι οποίοι πασχίζουν να εισέλθουν σε έναν πολιτιστικό τομέα που γίνεται όλο και πιο ασταθής. Αν και η ρητορική της ένταξης και της ενδυνάμωσης ήταν έντονη, τα συμπεράσματα του Συμβουλίου θα έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο μόνο εάν συνδυαστούν με δεσμευτικές αποφάσεις και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις – ιδίως σε ένα πολιτικό τοπίο όπου οι ανισότητες των νέων, η πολιτιστική λιτότητα και η ψηφιακή χειραγώγηση παραμένουν συστημικά φαινόμενα, και όχι απλές εξαιρέσεις.

Πρόστιμο 530 εκατ. ευρώ στην TikTok για μεταφορά δεδομένων της ΕΕ στην Κίνα

Μετά από τετραετή έρευνα, η Tik Tok τιμωρήθηκε πρόσφατα με πρόστιμο 530 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση για παράνομη μεταφορά δεδομένων χρηστών από την ΕΕ στην Κίνα, κατά παράβαση του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία των Δεδομένων (GDPR). Το πρόστιμο επιβλήθηκε από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων της Ιρλανδίας (DPC), η οποία λειτουργεί ως κύριος ρυθμιστής της TikTok στην ΕΕ, λόγω της έδρας της εταιρείας στο Δουβλίνο.

«Η TikTok απέτυχε να επαληθεύσει, να εγγυηθεί και να αποδείξει ότι τα προσωπικά δεδομένα των (Ευρωπαίων) χρηστών, στα οποία είχε απομακρυσμένη πρόσβαση προσωπικό στην Κίνα, προστατεύονταν επαρκώς με βάση τα πρότυπα που ισχύουν στην ΕΕ», δήλωσε ο αναπληρωτής Επίτροπος της DPC, Graham Doyle. Από το συνολικό πρόστιμο, περίπου 485 εκατ. ευρώ αφορούν την παράνομη μεταβίβαση δεδομένων και 45 εκατ. την παραβίαση των κανόνων διαφάνειας.

Η ρυθμιστική αρχή ανέφερε επίσης ότι η TikTok παραβίασε τις απαιτήσεις διαφάνειας μεταξύ 2020 και 2022, καθώς δεν ενημέρωσε τους χρήστες ότι τα προσωπικά τους δεδομένα μεταφέρονταν στην Κίνα. Η πλατφόρμα αναθεώρησε την πολιτική απορρήτου της το 2022 και, σύμφωνα με τη DPC, θεωρείται πλέον «συμβατή» με τον κανονισμό. Η TikTok αναγνώρισε ότι μέρος των δεδομένων χρηστών της ΕΕ αποθηκευόταν στην Κίνα, ωστόσο σημειώνει ότι  εν τω μεταξύ διαγράφηκαν και αμφισβητεί τα πορίσματα της έρευνας. Η εταιρεία σχεδιάζει να ασκήσει έφεση, επικαλούμενη μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Project Clover», που αποσκοπεί στη βελτίωση της προστασίας δεδομένων και την τοπικοποίηση της διαχείρισης δεδομένων.

Η Christine Grahn, εκπρόσωπος της TikTok Ευρώπης, υπερασπίστηκε την εταιρεία δηλώνοντας: «Η TikTok δεν έχει ποτέ παράσχει δεδομένα Ευρωπαίων χρηστών [στην Κίνα]... Διαφωνούμε με την απόφαση αυτή και προτιθέμεθα να την προσβάλουμε στο σύνολό της».

Δεν είναι η πρώτη φορά που η TikTok έρχεται σε σύγκρουση με τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές. Το 2023, η DPC είχε επιβάλει στην πλατφόρμα πρόστιμο 325 εκατ. ευρώ για παραβιάσεις που σχετίζονται με την ιδιωτικότητα των παιδιών. Πιο πρόσφατα, η TikTok –μαζί με άλλες πέντε κινεζικές τεχνολογικές εταιρείες– βρέθηκε στο στόχαστρο νέων προσφυγών στην ΕΕ σχετικά με ανησυχίες για μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε δεδομένα από τις κινεζικές αρχές.

Το τρέχον πρόστιμο των 530 εκατομμυρίων ευρώ είναι το τρίτο μεγαλύτερο που έχει επιβληθεί βάσει του GDPR και καταδεικνύει τη συνεχιζόμενη δέσμευση της ΕΕ  στην επιβολή αυστηρών προτύπων προστασίας της ιδιωτικότητας. Η TikTok έχει πλέον προθεσμία έξι μηνών για να ευθυγραμμίσει τις πρακτικές επεξεργασίας δεδομένων της με το GDPR, διαφορετικά κινδυνεύει με αναστολή των μεταφορών δεδομένων προς την Κίνα.

Έκτακτη Ενημέρωση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Αυτό τον μήνα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγματοποίησε δύο ολομέλειες. Από τις 5 έως τις 8 Μαΐου, οι ευρωβουλευτές συγκεντρώθηκαν στο Στρασβούργο για να συζητήσουν και να ψηφίσουν για διάφορα θέματα, όπως:

• Διαφάνεια στη χρηματοδότηση των ΜΚΟ. Οι ευρωβουλευτές κλήθηκαν να αποφασίσουν αν θα εγκρίνουν τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή και άλλοι θεσμοί και οργανισμοί της ΕΕ διαχειρίστηκαν τον προϋπολογισμό για το 2023. Επισήμαναν ότι διαρθρωτικά προβλήματα υπονομεύουν την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής της ΕΕ, όπως τα υψηλά ποσοστά σφαλμάτων στις δαπάνες, οι απλήρωτες δεσμεύσεις που απαιτούν πιο ρεαλιστικές προβλέψεις του προϋπολογισμού και η ανάγκη για καταγραφή και ιχνηλασιμότητα όλων των φορέων που εκπροσωπούν συμφέροντα  –όπως λόμπι και ΜΚΟ – ώστε να έχουν πρόσβαση στους θεσμούς και σε δημόσια χρηματοδότηση. Περισσότερες λεπτομέρειες ⦁    εδώ. 
• Καθορισμός προτεραιοτήτων για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ μετά το 2027. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τόνισε ότι ο προϋπολογισμός πρέπει να αντικατοπτρίζει τις τρέχουσες γεωπολιτικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές πραγματικότητες. Το υφιστάμενο όριο δαπανών, που ανέρχεται στο 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος των κρατών-μελών, δεν θεωρείται επαρκές για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων κρίσεων. Απορρίφθηκε η πρόταση για επανάληψη του Ταμείου Ανάκαμψης της περιόδου μετά την πανδημία: αντί για εθνικά σχέδια, χρειάζεται μια χρηματοδοτική δομή με διαφάνεια και άμεση συμμετοχή περιφερειακών και τοπικών αρχών. Παρουσιάστηκε επίσης η ανάγκη για αυξημένες αμυντικές δαπάνες, χωρίς όμως να θιγούν τα κοινωνικά ταμεία συνοχής ή οι περιβαλλοντικές δαπάνες. Το Κοινοβούλιο τόνισε τη σημασία της ευελιξίας και συνέδεσε την πρόσβαση σε κονδύλια με τον σεβασμό των αξιών και του κράτους δικαίου της ΕΕ.
• Διεύρυνση: Κόσοβο, Σερβία, Τουρκία. Το Κόσοβο πρέπει να επιταχύνει και άλλο τις μεταρρυθμίσεις του, παρά την πρόοδο που έχει σημειώσει σε θέματα εκλογικών διαδικασιών, οικονομικής ανθεκτικότητας και σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Πρέπει να δοθεί έμφαση στον δικαστικό τομέα, την ελευθερία των ΜΜΕ και τον ψηφιακό μετασχηματισμό των δημόσιων υπηρεσιών. Κυρίως, πρέπει να προχωρήσει ο διάλογος με το Βελιγράδι. Η Σερβία  καλείται να σταματήσει να μπλοκάρει τη συμμετοχή του Κοσόβου σε διεθνείς οργανισμούς, να διασφαλίσει την ανεξαρτησία των θεσμών της και να διερευνήσει με διαφάνεια την κατάρρευση της στέγης του σταθμού του Νόβι Σαντ την 1η Νοεμβρίου 2024. Όσον αφορά την Τουρκία, το Κοινοβούλιο διαπίστωσε επιδείνωση της ποιότητας της δημοκρατίας, κατήγγειλε την καταστολή ειρηνικών διαδηλώσεων και καταδίκασε την παράνομη επίσκεψη του Προέδρου Ερντογάν στα κατεχόμενα της Κύπρου. Για τους λόγους αυτούς, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν το πάγωμα της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.

Στις 21 και 22 Μαΐου, η Ολομέλεια πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, όπου κυριάρχησαν τα εξής θέματα:

• Η απάντηση της ΕΕ στο σχέδιο της ισραηλινής κυβέρνησης για κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας. Οι ηγέτες των πολιτικών ομάδων ΕΛΚ, Σοσιαλιστών (S&D), Renew Europe, Πρασίνων/EFA και της Αριστεράς εξέφρασαν ανησυχίες για τον κίνδυνο περαιτέρω στρατιωτικής κλιμάκωσης από το Ισραήλ στη Γάζα. Ο Επίτροπος Νεολαίας Glenn Micallef και ο Πολωνός Υπουργός Adam Szłapka συζήτησαν τρόπους για την αποτελεσματική παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους Παλαιστίνιους και την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων. 
• Η απειλή της Ουγγαρίας εναντίον των δημοκρατικών ελευθεριών. Το Κοινοβούλιο εξέτασε τη νομοθετική πρωτοβουλία της Ουγγαρίας που μοιάζει με τον ρωσικό νόμο περί «ξένων πρακτόρων», με στόχο την καταστολή των ανεξάρτητων ΜΜΕ και της Κοινωνίας των Πολιτών, ειδικά όσων λαμβάνουν ξένη χρηματοδότηση. Οι ευρωβουλευτές κάλεσαν την ΕΕ να αναλάβει δράση για την υπεράσπιση των δημοκρατικών αρχών και να εξετάσει το ενδεχόμενο να παγώσει ευρωπαϊκά κονδύλια  προς την Ουγγαρία.
• Αξιολόγηση της Έκθεσης του 2024 για το Κράτος Δικαίου από την Επιτροπή. Οι ευρωβουλευτές συζήτησαν τα ευρήματα της Επιτροπής και υπογράμμισαν την ανάγκη για ισχυρότερους μηχανισμούς ώστε να διασφαλιστεί ότι τα κράτη-μέλη τηρούν τις αξίες της ΕΕ και διασφαλίζουν τις αρχές του κράτους δικαίου, ειδικά σε ό,τι αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την ελευθερία έκφρασης.

• 

Δείτε τη δική μας προσέγγιση για την Ημέρα της Ευρώπης και τι σημαίνει σήμερα να γιορτάζουμε την ειρήνη στην ΕΕ. Ακόμα, κάποιες επιπλέον σκέψεις για τις εκλογές στη Ρουμανία, καθώς και για τους νέους που κινδυνεύουν από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.
Δείτε το στο YouTube και βρείτε περισσότερο περιεχόμενο στο Instagram, TikTok και Spotify!

Inter Alia σημαίνει μεταξύ άλλων στα λατινικά. Βασισμένη στη φιλοσοφία της συνεργασίας και της αμοιβαιότητας, η Inter Alia εργάζεται για την προώθηση της πολιτικής εκπαίδευσης, του κοινωνικού μετασχηματισμού και της συλλογικής δράσης. Εκφράζει την πρόθεση να στεκόμαστε πρόθυμα και με χαρά μεταξύ άλλων, να συν-δημιουργούμε, να κάνουμε παραχωρήσεις και να προωθούμε την κοινή πρόοδο και τη συλλογική νοημοσύνη.