Οι ζωές των Ρομά έχουν αξία!

Στις 12 Ιουνίου, δύο αίθουσες που βρίσκονται δύο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά η μία από την άλλη θα γίνουν καθρέφτης της ίδιας αγωνίας: της λογοδοσίας. Στη Βέροια, ένα ελληνικό δικαστήριο θα ανακοινώσει την ετυμηγορία του για τον θάνατο του 16χρονου Ρομά Κώστα Φραγκούλη - πυροβολημένου από αστυνομικό για καύσιμα των 20 ευρώ. Την ίδια μέρα, στο Στρασβούργο, η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης θα εξετάζει αν η Ελλάδα έχει κάνει αρκετά για να περιορίσει την αστυνομική αυθαιρεσία και την υπέρμετρη βία. Μία ημερομηνία, δύο κρίσιμες αποφάσεις - κι ένα αναπάντητο ερώτημα: Πότε η χώρα μας θα συμμορφωθεί;

Η υπόθεση Φραγκούλη δεν είναι η πρώτη όπου ένας αστυνομικός τραβάει όπλο και πυροβολεί Ρομά για ένα ήσσονος σημασίας αδίκημα. Εχουν προηγηθεί κι άλλα…

● Στις 22 Οκτωβρίου του 2021, στη λεωφόρο Θηβών στο ύψος του Ρέντη, ένα λευκό Hyundai δεν σταματάει σε σήμα ελέγχου. Οι αστυνομικοί της ΔΙΑΣ ξεκινούν καταδίωξη. «Κέντρο δεν σταματάει, τρία άτομα μέσα, αθίγγανοι». Θεωρούν το αυτοκίνητο κλεμμένο, παρότι δεν είχε δηλωθεί κάτι τέτοιο και απλώς δεν σταμάτησε! Λίγο αργότερα, το κέντρο της Αμεσης Δράσης διατάζει διακοπή καταδίωξης, αλλά οι αστυνομικοί συνεχίζουν για δεκάδες χιλιόμετρα ώς το Πέραμα όπου εν τέλει ανοίγουν πυρ και το γαζώνουν με 36 σφαίρες. Νεκρός πέφτει αμέσως ο 20χρονος συνοδηγός Νίκος Σαμπάνης, ενώ τραυματίζεται σοβαρά ο τρίτος συνεπιβάτης.

● Στις 11 Νοεμβρίου 2023, στην Αλίαρτο, στη Βοιωτία, αστυνομικός σε υπηρεσία εντοπίζει αυτοκίνητο που οδηγούσε ο 17χρονος Ρομά Χρήστος Μιχαλόπουλος και του κάνει σήμα να σταματήσει. Εκείνος όμως αναπτύσσει ταχύτητα κατευθυνόμενος προς τη Θήβα. Ενημερώνεται η ΟΠΚΕ που εντοπίζει το Ι.Χ. Μέσα βρίσκονται ακόμη ο αδερφός του θύματος, 16 ετών, και δυο κορίτσια 17 ετών. Το αυτοκίνητο όμως πέφτει σε άλλο Ι.Χ. και ακινητοποιείται. Τότε προσεγγίζει ένας 41χρονος υπαρχιφύλακας με το υπηρεσιακό του όπλο… Αρχικά η ΕΛ.ΑΣ. υποστηρίζει ότι: «Ζήτησε από τον οδηγό να βγει από το αμάξι. Τη στιγμή εκείνη ο 17χρονος βγαίνει από το αμάξι και προσπαθεί να κλέψει το πιστόλι από τον αστυνομικό. Ακολουθεί διαπληκτισμός που καταλήγει στον θανάσιμο τραυματισμό του ανήλικου Ρομά».

Ελα όμως που το βιντεοληπτικό υλικό από κάμερα ασφαλείας κοντινού σπιτιού έχει καταγράψει το Ι.Χ. να καταδιώκεται από το τζιπ της ΟΠΚΕ. Αρχικά ακούγονται στριγκλιές από λάστιχα, φωνές, ένας πυροβολισμός και επαναλαμβανόμενα «γιατί;». Ο αστυνομικός φαίνεται να φωνάζει «πίσω, πίσω» και στη συνέχεια χτυπάει το τζάμι και πυροβολεί. «Τι σου έκανε το παιδί να το πυροβολήσεις;» φώναζαν οι συνεπιβάτες. «Τι έκανες; Τον σκότωσες. Ηταν 17 χρονών…».

● Στην περίπτωση Φραγκούλη, 5 Δεκεμβρίου 2022, στα Διαβατά, το 16χρονο θύμα έχει βάλει 20 ευρώ καύσιμα στο ημιφορτηγό του πατέρα του και φεύγει χωρίς να πληρώσει. Ο πρατηριούχος δεν θεωρεί σημαντικό το περιστατικό και δεν ζητά την παρέμβαση της αστυνομίας. Αυτοβούλως, ωστόσο, αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ ξεκινούν ξέφρενη καταδίωξη. Ενας πυροβολεί με το υπηρεσιακό του όπλο τραυματίζοντας θανάσιμα τον 16χρονο Ρομά από πίσω, ενώ το αυτοκίνητο προσκρούει σε τοίχο ενός παρακείμενου ξενοδοχείου. Στο δικαστήριο ο αστυνομικός, που εν τω μεταξύ υπηρετεί σε άοπλη υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ., δηλώνει «αθώος»… και ανεκπαίδευτος! Η ετυμηγορία του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου αναμένεται στις 12 Ιουνίου.

Δεν είναι οι μόνοι…

Και πάλι, όμως, οι τρεις αυτές περιπτώσεις δεν είναι οι μόνες! Κάποιες άλλες έχουν φτάσει ώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου όπου η χώρα μας έχει καταδικαστεί! Οι περιπτώσεις τριών άλλων Ρομά (Παναγιωτόπουλου, Μπέκου, Λουκά) από τις 8 Οκτωβρίου 2016 έχουν οδηγήσει στην καταδίκη της χώρας μας για μια σειρά σοβαρές παραβιάσεις εκ μέρους του κράτους.

Το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι υπήρξε:

● Αναποτελεσματική έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς κακομεταχείρισης των τριών προσφευγόντων Ρομά από την αστυνομία κατά τη σύλληψη, μεταφορά και κράτησή τους στο αστυνομικό τμήμα.

● Παράλειψη των Αρχών να λάβουν όλα τα δυνατά μέτρα για να διερευνήσουν εάν οι διακρίσεις σε βάρος των Ρομά έπαιξαν ρόλο στα επίμαχα γεγονότα και διαπίστωση παραβίασης του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και σε συνδυασμό με το άρθρο 14.

● Χρησιμοποιήθηκε υπέρμετρη βία από τους αστυνομικούς για να ξεπεράσουν την υποτιθέμενη αντίσταση του πρώτου και του τρίτου των προσφευγόντων κατά τη σύλληψή τους και απάνθρωπη μεταχείριση σε βάρος τους και παραβίαση του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 3.

● Το Δικαστήριο, τέλος, έκρινε ότι οι μικρές εκδορές στον δεύτερο προσφεύγοντα δεν επαρκούσαν για να φτάσουν το απαιτούμενο όριο του άρθρου 3 και ότι δεν παρουσιάστηκαν αποδεικτικά στοιχεία ικανά να μετατοπίσουν το βάρος της απόδειξης στην εναγόμενη κυβέρνηση. Δεδομένης της έλλειψης αποτελεσματικής έρευνας, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να καταλήξει στο συμπέρασμα εάν ο δεύτερος προσφεύγων υπέστη κακομεταχείριση.

Η «συγγνώμη» Μητσοτάκη

Στις 12 Μαρτίου 2023, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπό το βάρος μιας σειράς σοβαρών περιστατικών όπως αυτά θα αναγκαστεί να ζητήσει «συγγνώμη» από βήματος της Βουλής «απ’ όλα τα θύματα αστυνομικής βίας», εξαγγέλλοντας μάλιστα μια σειρά μέτρων για τον περιορισμό του φαινομένου.

Εγιναν ή είχαν αποτέλεσμα όλα αυτά;

«Δυστυχώς όχι», λέει στην «Εφ.Συν.» ο δικηγόρος και διευθυντής της οργάνωσης Pro Bono Publico, Γιώργος Τσιάκαλος, ειδικά για ζητήματα που αφορούν Ρομά… «Οπως έχει καταστεί προφανές, τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα δεν βελτίωσαν τα μακροχρόνια σύνθετα ζητήματα που αφορούν την κακομεταχείριση από τους αστυνομικούς, καθώς τα προαναφερθέντα θανατηφόρα περιστατικά δείχνουν ότι οι κανόνες εμπλοκής, ιδίως στις αυτοσχέδιες αστυνομικές επιχειρήσεις, χρειάζονται μεγάλη βελτίωση και είναι προφανές ότι η κατάσταση όσον αφορά τα άτομα Ρομά που έρχονται αντιμέτωπα με τις αστυνομικές αρχές έχει επιδεινωθεί, παρόλο που αναφέρονται συγκεκριμένα στο νέο Σχέδιο Δράσης που υπέβαλε η ελληνική κυβέρνηση ως ομάδα εστίασης των εκπαιδεύσεων. Η αποτελεσματικότητα και το αποτέλεσμα των ποινικών και πειθαρχικών ερευνών όταν εμπλέκονται άτομα Ρομά επίσης δεν έχουν βελτιωθεί, καθώς καμία περίπτωση έρευνας ως προς το ρατσιστικό κίνητρο δεν αναφέρεται στο Σχέδιο Δράσης και κανένα αποδιαχωρισμένο στατιστικό στοιχείο δεν συλλέγεται από την Ελληνική Αστυνομία σχετικά με το θέμα αυτό», αναφέρει η Pro Bono Publico.

Η χώρα μας, που βρίσκεται από το 2012 ακόμη υπό ενισχυμένη εποπτεία για τέτοιες περιπτώσεις, θα κριθεί εκ νέου στην επόμενη εξέταση της Επιτροπής Υπουργών στο Στρασβούργο, στις 10-12 Ιουνίου 2025, και κατά διαβολική σύμπτωση, την ημέρα που το ΜΟΔ Βέροιας θα εκδίδει ετυμηγορία για την υπόθεση του φονευθέντος Ρομά Κώστα Φραγκούλη.