«Είναι τρομακτική εκείνη η ώρα που συνειδητοποιούμε το ψεύδος της ελπίδας»

«…Πρέπει ακόμα να ξυπνάς. Να βρίσκεις κάποιο τρόπο. Κάθε φορά. Τίποτα δεν μαθαίνεις. Γιατί συνεχίζεις να ψάχνεις εκείνο το νόημα. Που δεν υπάρχει. Που πρέπει να πιστέψεις ότι υπάρχει. Κι ας μην υπάρχει. Κι ας το νοιώθεις πως δεν υπάρχει…»

Ο Μίνως Ευσταθιάδης μαζί με την Στέλλα Αλισάνογλου απέσπασαν τον Μάϊο το 1^ο βραβείο στο 9^ο ετήσιο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του Λονδίνου – London Greek Film Festival– με το «Χαμένο Άλογο» (Ένας κόσμος καταρρέει) για το καλύτερο σενάριο μεγάλου μήκους ταινίας μυθοπλασίας. Θέμα του; Η επιβίωση, η αγωνία, η ελπίδα, «μια κάποια λύσις».

Με δύο μόνο χαρακτήρες να κατονομάζονται, ανάμεσα στους άλλους, το «Χαμένο Άλογο» διαβάζεται απνευστί και αυτό που εύχεσαι σαρώνοντας τις γραμμές είναι να έχει διαψευσθεί το ένστικτό σου στην εξέλιξη που διαισθάνεσαι, μέχρι να διαβάσεις «Τέλος». Ο Μίνως όμως έχει βάλει στοίχημα μαζί σου, εν αγνοία σου: στο τέλος οι υποψίες σου βγαίνουν αληθινές. Και η πιο μεγάλη έκπληξη; Σοκάρονται τα όσα εν υπνώσει καρδιακά ψήγματα ανθρωπιάς κουβαλάς, σαν σε ηλεκτροσόκ με απινιδωτή. Το βέβαιο είναι ότι μετά το «Τέλος» έχεις ξανά συσπάσεις και παλμό και ίσως άλλο «πρόγραμμα» φυτεμένο στα καρδιακά σου κύτταρα…

Ο Μίνως είναι φειδωλός στα λόγια. Αντίθετα, «δείχνει» με τις σιωπές του. Σε ένα σύντομο τετ α τετ μαζί του καταγράφεις το ευφυές και διαπεραστικό του χιούμορ, αλλά και την σπάνια πλέον ιδιότητα, του να νοιώθει κανείς συστολή. Αυτοσαρκάζεται και σαρκάζει ερευνητικά τα δεδομένα, αμφισβητώντας το εύπεπτο, το «αυτονόητο», το καθημερινό που μας επιβάλλεται.

Με το «Χαμένο Άλογο» (Ένας κόσμος καταρρέει) μας δόθηκε μία αφορμή ακόμα να συνομιλήσουμε μαζί του, αυτή την φορά για το Presspublica:

– Πως ήταν η εμπειρία σας από την συμμετοχή σας στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του Λονδίνου;

– Το ταξίδι οφείλεται στην Στέλλα Αλισάνογλου, μαζί με την οποία έγραψα για πρώτη φορά σενάριο ταινίας μεγάλου μήκους. Χωρίς την δική της συνδρομή, το «Χαμένο άλογο» θα παρέμενε μια θολή και απίστευτη ιδέα μέσα στο κεφάλι μου. Δεν έχω σπουδάσει τίποτα σχετικό με σινεμά και φυσικά δεν είμαι επαγγελματίας σεναριογράφος. Ίσως γι’ αυτό το Λονδίνο είχε λίγη από την ψευδαισθησιακή ομορφιά των ονείρων.

Πέρα από την προσωπική μου εμπειρία, το συγκεκριμένο Φεστιβάλ αποτελεί μία από τις σπάνιες διεθνείς εκδηλώσεις για το ελληνικό σινεμά. Διοργανώνεται χάρη στις σχεδόν «παράλογες» προσπάθειες ορισμένων Ελλήνων – πρέπει να αναφερθεί προσωπικά ο εμπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής κος Χρήστος Προσύλης. Το ελληνικό κράτος απουσιάζει επιδεικτικά από τις εκδηλώσεις, σχεδόν τις σνομπάρει. Στα δικά μου μάτια αυτό φυσικά χαρίζει ακόμα μεγαλύτερη αίγλη στο Φεστιβάλ. Το απελευθερώνει, θα έλεγα.

Στην Ελλάδα συνηθίζουμε να περιστρεφόμαστε -ακόμα και καλλιτεχνικά- γύρω από τον καφκικό εφιάλτη που λέγεται «ελληνικό κράτος». Βεβαίως μας προσφέρεται καθημερινά η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουμε το αυτονόητο:

Οι λέξεις «κράτος» και «δημιουργία» όχι μόνο δεν ταιριάζουν, μα στις περισσότερες περιπτώσεις έρχονται σε πλήρη αντίθεση.

– Τί σας όπλισε, αιφνιδίασε, τί επαναστάτησε περισσότερο μέσα σας, ώστε να εμπνευστείτε το «Χαμένο άλογο»;

– Θεωρώ το χιούμορ και την αμφιβολία ως τα πολυτιμότερα ανθρώπινα όπλα. Οι κάθε είδους «απόλυτες βεβαιότητες» μου προκαλούν φόβο. Η σοβαροφάνεια, η οποία τόσο ανθίζει γύρω μας, μου χαρίζει καθημερινό γέλιο.

Αυτό που με συνεχώς με αιφνιδιάζει είναι οι αχαρτογράφητες εκτάσεις της ανθρώπινης βλακείας. Είναι σχεδόν αδύνατο να προβλέψεις που μπορεί να φτάσει η αυτοκαταστροφική μανία της.

Κι αν μπορούσα να επαναστατήσω απέναντι σε κάτι, μάλλον θα διάλεγα την απάθεια. Δεν εννοώ τις γνωστές ανώδυνες επαναστατικές γυμναστικές…πύρινα κατηγορώ στο facebook, ψευτοτσαμπουκάδες του καφενείου και απεργίες εκ του ασφαλούς. Η σοβαρότερη ανθρώπινη αντίδραση πάντα ήταν, και νομίζω πως θα παραμείνει, ξεκάθαρα ατομική. Ανοίγεις βιβλία, ανοίγεις μάτια, ανοίγεις πόρτες, ανοίγεις φτερά.

«…Οι καταστάσεις άμυνας πάντα με συγκινούν.»

 

Το ξετύλιγμα της υπόθεσης του «Χαμένου Αλόγου» ξεγυμνώνει σε στιγμιαία ή ηθελημένη διάρκεια καθημερινές πρακτικές ή αγωνίες μας, αν όχι δικές μας, του περίγυρού μας. Και τις βρίσκουμε δύσπεπτες. Η συνειδητοποίηση αυτή σου προκαλεί υπόξινη ενοχλητική αίσθηση στον οισοφάγο, πριν ακόμα τα γεγονότα που εξελίσσονται ολοκληρωθούν. Η λογική σου έρχεται σε δεύτερη μοίρα, γιατί στην πρώτη έρχεται το ένστικτο και η αίσθηση. Μέχρι και την τελευταία στιγμή εύχεσαι η αντίληψή σου να καταρρίψει την αίσθηση που σε διαπερνά, σε «Έναν κόσμο που καταρρέει». Για άλλη μια φορά όμως η αντίληψή σου επιβεβαιώνει το ένστικτο. Ο Μίνως την τεστάρει και την βρίσκει γρήγορη. Και καχύποπτη.Το μυστήριο, η έκπληξη, η ειρωνεία, η αγωνία, η εξαπάτηση μπλέκονται στην ταινία μυθοπλασίας, όπως η αναλγησία, ο πόνος, το μάταιο και η ανθρωποφαγία στην καθημερινότητά μας.

– Όλο το σενάριο θα μπορούσε να υποβάλει την ατμόσφαιρα μιας εξαιρετικά επιθετικής – αμυντικής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι χαρακτήρες ενεργούν μέσα από τον ρόλο τους, κυρίως ως ενεργούμενα σε άμυνα: ανάγκη και όχι επιλογή τελικά σε έναν κόσμο που καταρρέει;

– Το δίπτυχο ανάγκη-επιλογή κρύβει εξ ορισμού ένα σωρό ανεστραμμένους καθρέφτες. Πόσοι οδηγούνται τελικά στην ανάγκη μέσω των ίδιων των επίμονων επιλογών τους; Πόσοι δεν διαθέτουν καμία επιλογή προκειμένου να καλύψουν έστω και τις βασικές ανάγκες τους; Πόσες από τις προσωπικές επιλογές μας έχουν φυτευτεί από άλλους κάπου βαθιά μέσα μας;

Οι καταστάσεις άμυνας πάντα με συγκινούν. Πιθανόν γιατί μπορούν να εκδηλωθούν με πολλαπλάσια δύναμη από την οποιαδήποτε επίθεση.

– Ποιό είναι το νήμα που κινεί η επί-γνωση / από-γνωση στους χαρακτήρες του έργου;

– Μου φαίνεται πως οι πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες στην ιστορία της λογοτεχνίας -ή μήπως και της ζωής; – είναι εκείνοι που έχουν επίγνωση της απόγνωσής τους. Είναι τρομακτική εκείνη η ώρα που συνειδητοποιούμε το ψεύδος της ελπίδας. Ίσως γιατί κάτι τόσο προφανές, αποκαλύπτεται τόσο απότομα.

«….Δεν μπορεί να υπάρξει καμία οριστική σωτηρία. Μόνο σύντομα διαλείμματα»

Ανάμεσα στα πράγματα που «ζεις» στο «Χαμένο Άλογο» είναι ότι ήδη υπάρχεις και ενεργείς σε έναν κόσμο που καταρρέει, ότι οι λεπτομέρειες μιας ενορχήστρωμένης διάλυσης ίσως καθορίζονται περισσότερο από τον επαγγελματικό μας, παρά τον φυσικό μας ρόλο και πόσο ειρωνικό το ότι η αξία του κάθε αναξιοπαθούντος στην ίδια την μηχανή της κατάρρευσης γίνεται μοναδική! Πως γίνεται σε έναν κόσμο που καταρρέει η η ομορφιά να οδηγεί στην χυδαιότητα και οι σωτήρες στην αποσύνθεση; Και γιατί τόσο αβυσσαλέα είναι η ανάγκη μας να λιώσουμε τα θαύματα; Τί μπορεί να σωθεί; Πως;

– Ποιά είναι τα συστατικά στην «συνταγή» της σωτηρίας;

–Δεν μπορεί να υπάρξει καμία οριστική σωτηρία. Μόνο σύντομα διαλείμματα, στην διάρκεια των οποίων κάποιο χαμόγελο θα κερδίζει τον πόνο. Προσωπικά, φαντάζομαι λίγες λέξεις που μπορούν να προφέρονται κατά την διάρκεια αυτών των διαλειμμάτων: ελευθερία, δημιουργία, έρωτας.

– Δύο μόνο από τους χαρακτήρες κατονομάζονται, οι υπόλοιποι προσδιορίζονται με την επαγγελματική τους, κυρίως, ιδιότητα. Γιατί αυτή η επιλογή;

– Τα ονόματα -τα ονόματα όλων μας…- δεν παίζουν καμία ιδιαίτερη σημασία. Εκτός κι αν τα έχουμε διαλέξει μόνοι μας, εκτός κι αν κρύβουν κάποιο εσωτερικό σημάδι. Στο έργο προσπαθώ να το προφέρω ακόμα πιο ξεκάθαρα: Μόνο δύο χαρακτήρες «διεκδικούν» την ανάγκη να έχουν όνομα.

– Ο Πρόεδρος και ο κάθε Πρόεδρος της εποχής μας;

– Ο Πρόεδρος, στα δικά μου μάτια, μεταφέρει μια σκιά. Εκείνου που θέλουμε να αποφύγουμε αλλά ποτέ δεν θα το καταφέρουμε. Εκείνου που στέκεται πάντα μπροστά –μας-.

– Ο ρόλος των σύγχρονων σωτήρων, παπάς/ Ιησούς;

– Ο παπάς αλλά και ο Ιησούς αποτελούν κομμάτια της ιστορίας του έργου κι όχι αόριστα σύμβολα καταστάσεων. Προσπαθώ να αποφεύγω τις «καθαρά συμβολικές μορφές», αφού τις περισσότερες φορές μου προκαλούν πλήξη.

Πέρα απ’ όλα αυτά, θεωρώ κάθε είδος θεολογικής σωτηρίας ως ένα φτηνό -και σε πολλές περιπτώσεις εξαιρετικά επικίνδυνο- ναρκωτικό.

– Οι καλεσμένοι είναι 32! Θυμίζει λίγο τα τριάκοντα αργύρια και είναι πριν την ηλικία του Ιησού…!

– Περίεργο συνειρμό έκανες! Νόμιζα πως το είχα διαλέξει στην τύχη. Ή μήπως όχι;

– Η θάλασσα στην αρχή και το τέλος του έργου κυριαρχεί. Είναι αλήθεια ότι λύνει και δένει μυστήρια;

– Δεν ξέρω τι μπορεί να κάνει η θάλασσα. Νομίζω πως κανένας δεν το φαντάζεται. Όταν έπεσα μέσα στο «Σολάρις», σ’ αυτό το πύρινο βιβλίο-όνειρο του Στάνισλαβ Λεμ, συνειδητοποίησα ότι κανείς μας δεν έχει καταλάβει τι είναι πραγματικά η θάλασσα. Εξώκοσμο μυστικό.

– «Πρέπει ακόμα να ξυπνάς. Να βρίσκεις κάποιο τρόπο. Κάθε φορά. Τίποτα δεν μαθαίνεις. Γιατί συνεχίζεις να ψάχνεις εκείνο το νόημα. Που δεν υπάρχει.»

– «Που πρέπει να πιστέψεις ότι υπάρχει. Κι ας μην υπάρχει. Κι ας το νοιώθεις πως δεν υπάρχει.»

– Ποιά είναι τα επόμενα βήματα για το «Χαμένο άλογο»;

– Ιδέα δεν έχω. Όταν γράφεις για χαμένα άλογα, κατά κάποιο τρόπο τα αφήνεις και σε οδηγούν.

Συνεχίζω να πιστεύω στα ανθρώπινα θαύματα που σέρνουν μαζί τους.

Ο Μίνως έχει γράψει επίσης τα μυθιστορήματα: «Έξοδος», «Χωρίς γλώσσα» και «Το δεύτερο μέρος της νύχτας», το οποίο μεταφράστηκε και εκδόθηκε και στην Γερμανία. Το «Γεύμα» του απέσπασε το 1^ο βραβείο στον διαγωνισμό πρωτότυπου θεατρικού έργου της εταιρείας «Θέατρο – Εργαστήριο» το 2011, ανέβηκε στην θεατρική σκηνή της Αθήνας και της Πάτρας και έχει μεταφραστεί επίσης στα γερμανικά και γαλλικά.

Ο Μίνως αγαπά την θάλασσα και ζει δίπλα της. Ο κόσμος του αγωνιστικού windsurfing τον γνωρίζει και αλλιώς: είναι 6 φορές πρωταθλητής Ελλάδας στο speed και έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 25 παγκόσμια πρωταθλήματα.

---